خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) _ابنا: در واقع، مصالح ساختمانی این دو سرای جاودانی را انسانها میفرستند؛ هر عمل نیک، هر ذکر مخلصانه، هر لبخند، هر صدقه و هر لحظه پرهیزکاری، به شکل مصالحی تبدیل میشود که در نهایت، معماری، جهان آخرت را میسازد. به این ترتیب، بهشت و جهنم نه موجوداتی آماده و مستقلاند، نه جایگاههایی منفعل، بلکه جلوههای زنده رفتار و انتخابهای ما در دنیا هستند.
روایات متعددی از رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله تا اهلبیت علیهمالسلام، نشان میدهند که هر انسان با اعمال و ذکری که انجام میدهد، نه تنها برای خود مسیر سعادت یا شقاوت میسازد، بلکه بخشی از مصالح و بناهای بهشت و جهنم را نیز فراهم میکند. به عبارت دیگر، آینده انسان، نتیجه مستقیم کارهایی است که امروز انجام میدهد؛ و ساختمان آخرت، حاصل دسترنج نفس و عمل اوست.
حال بررسی میکنیم که چگونه اعمال انسانها به مصالحی برای ساختمانهای آخرت تبدیل میشوند و این امر چه پیامدهایی برای زندگی امروز و تربیت نفس دارد.
مصالح بهشت و جهنم
الف) اعمال نیک و مصالح بهشت
یکی از مهمترین نکات در روایات، این است که هر عمل نیک انسان، به عنوان مصالح ساختمان بهشت محسوب میشود. امیرالمومنین علیهالسلام در روایتی میفرماید: هر صدقهای که بدهی، هر قدمی که در راه خدا برداری، هر کلمه حق و یاد خدا، آجرهای بهشت را برایت میسازد.
این بیان نشان میدهد که بهشت یک جایگاه منفعل و آماده نیست، بلکه بهشت نتیجه مستمر اعمال و انتخابهای انسان است. هر عمل نیک، هر چند کوچک، مثل آجر یا سنگ بنایی است که برای ساختمان نهایی ما در آخرت فرستاده میشود.
پیامبر خدا صلیاللهعلیهوآله فرمود: هر کس بگوید «سبحان اللّه» خداوند به سبب آن یک درخت در بهشت برایش می نشاند، و هر کس بگوید «الحمدللّه» خداوند به سبب آن یک درخت در بهشت برایش مینشاند، و هر کس بگوید «لا إله إلاّ اللّه» خداوند به سبب آن یک درخت در بهشت برایش مینشاند، و هر کس بگوید «اللّه أکبر» خداوند به سبب آن یک درخت در بهشت برایش مینشاند.
مردی از قریش گفت: ای پیامبر خدا! پس ما درختهای زیادی در بهشت داریم زیرا این اذکار را زیاد میگوییم! فرمود: درست است، اما مبادا آتشی بفرستید و همه آنها را بسوزانید؛ زیرا خداوند در سوره محمد آیه ۳۳ میفرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و کارهای خود را از بین نبرید. (۱) این روایت خیلی روشن به ما میگوید که هر چقدر ذکر بگوییم یک درخت در بهشت میکاریم اما گناهان باعث خشکاندن و از بین رفتن درختان میشود.
از پیغمبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نقل شده که در شب معراج ابراهیم خلیل علیهالسلام بر من عبور کرد و گفت: به امتت دستور بده در بهشت زیاد درختکاری کنند چرا که زمینش گسترده و خاکش پاک و حاصلخیز است! گفتم: درختکاری بهشت چیست؟ گفت: ذکر لاحول ولا قوه الا بالله است. (۲)
همچنین در روایتی دیگر از پیغمبر اکرم صلیاللهعلیهوآله شده است: «من قال لا اله الا الله غرست له شجره فی الجنه؛ کسی که یک بار لا اله الا الله بگوید درختی در بهشت برای او کاشته میشود.» (۳)
در روایتی دیگر پیامبر اکرم به نکته دقیقی اشاره میفرماید: هنگامی که به معراج رفتم وارد بهشت شدم در آنجا فرشتگانی را دیدم که قصرهایی میسازند ولی گاهی توقف میکنند. علت را پرسیدم: گفتند ما منتظر مصالح هستیم! گفتم مصالح شما چیست؟ گفتند: ذکر «سبحان الله و الحمدلله و لااله الا الله و الله اکبر» که مؤمن میگوید. هنگامی که ذکر میگوید میسازیم و هنگامی که از ذکر گفتن خودداری میکند از ساختن دست نگه میداریم زیرا مصالح نمیرسد. (۴)
ب) گناه و مصالح جهنم
در مقابل، اعمال زشت و گناهآلود، مصالح جهنم را تشکیل میدهند: در روایتی از پیامبر صلیاللهعلیهوآله بیان شده: هر گناهی که انسان انجام دهد، همچون سنگی است که در بنای جهنم گذاشته میشود.
این تصویرسازی به ما یادآوری میکند که جهنم هم یک جایگاه آماده نیست، بلکه فرآیند انباشته شدن اعمال بد و ترک واجبات است که در نهایت ساختمانی دردناک و سوزان میسازد.
ج) نقش اراده و استمرار
یکی از نکات ظریف، نقش اراده انسان و استمرار عمل است. اعمال نیک یا بد تنها یک لحظه تاثیرگذار نیستند؛ بلکه مانند مصالحی هستند که مداوم جمع میشوند و ساختار بهشت یا جهنم را میسازند: امام صادق علیهالسلام فرمودند: بهشت برای کسی است که در دنیا با صبر و پایداری آجرهایش را بچیند، و جهنم برای کسی که سنگهای آن را با غفلت و گناه فراهم کند.
این تاکید، اهمیت استمرار در عمل و تصمیمگیریهای کوچک روزانه را نشان میدهد. بهشت و جهنم، نتیجه یک روز نیست، بلکه حاصل فرآیند بلندمدت رفتار و انتخاب انسانهاست.
پیوند مصالح آخرت با تربیت نفس در دنیا
۱- اعمال نیک به عنوان تمرین و پالایش نفس
روایات اسلامی بارها اشاره کردهاند که هر عمل نیک، نه تنها مصالح بهشت را میسازد، بلکه نفس انسان را نیز پالایش میکند. امیرالمومنین علی علیهالسلام فرمودهاند: هر کار نیکی که انجام دهی، دل تو را سبکتر و روانت را نورانیتر میکند.
این بدان معناست که اعمال نیک، مانند آجرهایی هستند که هم ساختمان بهشت را میسازند و هم روح انسان را آماده پذیرش زندگی برتر میکنند. هر عمل خیر، هم مصالح بهشت است و هم تمرین عملی برای تقویت اراده و فضایل اخلاقی.
۲- گناهان و تربیت معکوس
به همین ترتیب، اعمال زشت یا ترک واجبات، مصالح جهنم را فراهم میکنند و همزمان نفس انسان را تاریک و گرفتار میسازند. پیامبر صلیاللهعلیهوآله فرمودهاند: «هر گناهی که مرتکب شوی، همچون زنجیری است که قلبت را میبندد.
این تصویر نشان میدهد که گناهان نه فقط جایگاه آینده را میسازند، بلکه تربیت منفی نفس را نیز دنبال میکنند. همانطور که ساخت جهنم توسط اعمال ما انجام میشود، روح ما نیز به مرور در تاریکی و سنگینی گرفتار میشود.
۳- انتخابهای کوچک، اثرات بزرگ
یکی از نکات ظریف، تاثیر تجمعی اعمال کوچک است: در روایت آمده بهشت و جهنم با کارهای بزرگ و کوچک ساخته میشوند؛ هر قطره خیر، هر لحظه صدق و هر ترک گناه، مصالحی است که ساختمان آخرتت را شکل میدهد.
این نکته نشان میدهد که زندگی روزمره پر از فرصتهای ساختمانی برای بهشت یا جهنم است. تصمیمهای کوچک امروز، فردای روحانی انسان را میسازند و نتیجه نهایی را رقم میزنند.
نتیجهگیری تربیتی
شناخت این حقیقت باعث میشود که انسان به اعمال کوچک خود اهمیت دهد و آنها را سبک و بیاهمیت نداند. و در برابر وسوسهها و گناهان هوشیار باشد، زیرا هر عمل تاثیر مستقیم روی ساختار روح و آینده او دارد. انسان باید به این آگاهی برسد که بهشت و جهنم، مکانهای آماده نیستند، بلکه نتیجه مداوم انتخابها و اعمال انسانیاند.
پینوشت:
۱- (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج۲، ص۱۱)
۲-(بحارالانوار، ج۸، ص ۱۴۹)
۳-(اصول کافی، ج۲، ص۵۱۷)
۴- (بحارالانوار، ج۱۸، ص۳۷۵)
نظر شما