لیله‌الرغائب؛ شبی که آسمان، گوشِ دل می‌شود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، به جایگاه لیله الرغائب در نگاه دین پرداخته است.

اول ماه رجب، یکی از آن نقاط طلایی بر سپیدۀ زمان است که به تعبیر روایات، «لیالی الرغائب» یا شب‌های آرزوهای بزرگ نام گرفته است[۱]. در این شب، گویا کرانه‌های آسمان فرومی‌ریزد تا بندگان با معبود خود، راز دل بگویند. اما حقیقت این است که این شب، تنها فرصتی برای فهرست کردن خواسته‌های مادی نیست؛ بلکه کارگاهی است برای تمرین «هنر خواستن» و صیقل دادن آرزوهایمان در آتش ایمان. این نوشتار، می‌کوشد تا نقشه‌ای برای یک آرزوخواهی اصیل و دگرگون‌کننده در این شب ارائه دهد.

پیش از هر آرزویی؛ سه درخواستی که زیربنای زندگی را متحول می‌کند

پیش از آن که به فهرست خواسته‌ها برسیم، باید بنای وجودمان را استوار کنیم. این درخواست‌ها، خاکریزی در برابر توفان‌های زندگی و نورافکنی در مسیر آینده است.

اول، توفیق خوب زیستن: گاهی مشکل ما، نداشتن نیست، نتوانستن است. از خدا بخواهیم نه فقط روزی، بلکه «توفیق استفاده درست از روزی» را به ما عطا کند. نه فقط سلامت، بلکه «توفیق شکرگزاری در سلامت» را. امام صادق(ع) فرمودند: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ عِرْفَانُ الْإِحْسَانِ»[۲]؛ برترین عبادت، شناخت احسان (خدا) است. وقتی محبت او را بشناسیم، چگونه زیستن را هم خواهیم آموخت.

دوم، آرامشی که از درون می‌جوشد: در جهان پراضطراب امروز، بزرگ‌ترین نعمت، «سکینه» و آرامش قلبی است. از خداوند بخواهیم که دل‌هایمان را با ایمان استوار و یاد خود، آرام کند. «الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[۳]؛ همانان که ایمان آوردند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باش! تنها با یاد خداست که دلها آرامش می‌یابد.

سوم، درخواست یک همراه الهی: تنهاترین لحظات زندگی، زمانی است که احساس کنیم تنها هستیم. از خدا بخواهیم که «توفیق رفاقت با خوبان» را به ما بدهد. همنشینی با اهل قرآن، دوستی با عالمان دین، و معاشرت با کسانی که ما را به خدا نزدیک می‌کنند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «الْمَرْءُ عَلَی دِینِ خَلِیلِهِ»[۴]؛ انسان بر آیین دوستش است. پس باید دوستی بخواهیم که آیینش، نور باشد.

 آرزوهای هستی‌ساز؛ درخواست چیزهایی که وجودمان را بزرگ‌تر می‌کند

برخی آرزوها، مثل آب، خاک وجودمان را حاصلخیز می‌کنند و به ما مجال «رشد» می‌دهند. این‌ها، خواسته‌های ماندگار و متعالی هستند.

 درخواست چشمی بینا و قلبی آگاه: بزرگ‌ترین فقر، فقر «ادراک» است. از خدا بخواهیم که به ما «قلبی بینا» عطا کند؛ چشمی که پشت رویدادها، دست تقدیر را ببیند و قلبی که از پندارهای پوچ، رها باشد. امام علی(ع) می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً خَاشِعاً وَ لِسَاناً ذَاکِراً وَ عَیْناً بَکَاءً»[۵]؛ خدایا! به من قلبی خاشع، زبانی یادکننده و چشمی گریان عطا فرما. این بینایی، بزرگ‌ترین سرمایه برای عبور از پیچ‌های زندگی است.

 آرزوی یک پایان باشکوه: از خدا بخواهیم که «عاقبتمان» را نیکو کند. بسیاری شروع‌های درخشانی دارند، اما پایان راه، تاریک است. در دعای لیله‌الرغائب و مناجات‌ها می‌آموزیم که بگوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ خَیرَ عُمُرِی آخِرَهُ وَ خَیرَ عَمَلِی خَوَاتِمَهُ»[۶]؛ خدایا، بهترین قسمت عمرم را پایان آن، و بهترین کارم را پایان‌بخشش قرار بده. این درخواست، مانند نورافکنی است که تا آخر راه را برایمان روشن نگه می‌دارد.

طلب محبتی که جان را شعله‌ور کند: محبت اهل بیت(ع)، تنها یک احساس نیست؛ یک «انرژی هستی‌ساز» است. از خدا بخواهیم که محبت محمد(ص) و آل محمد(ع) را در اعماق قلبمان جای دهد. این محبت، همچون آتشی است که ناخالصی‌های وجود را می‌سوزاند و روح را سبکبال می‌کند. پیامبر(ص) فرمودند: «حُبُّ آلِ مُحَمَّدٍ یوْمٌ یوْمٌ یذُوبُ فِی الْقُلُوبِ ذَوْبَانَ الْمِلْحِ فِی الْمَاءِ»[۷]؛ محبت آل محمد، روز به روز در دل‌ها ذوب می‌شود، همچون ذوب شدن نمک در آب. این را با تمام وجود بخواهیم.

آرزوهای مسئولانه؛ خواستن برای دیگران، کلید گشایش برای خودمان

لیله‌الرغائب، شب خودخواهی نیست. برخی از بهترین آرزوها، آن‌هایی هستند که برای دیگران می‌طلبیم. اینجاست که آرزوی ما، رنگ «عبادت» به خود می‌گیرد.

برای پدر و مادر؛ بهترین هدیه: فارغ از اینکه در قید حیاتند یا نه، برای آنان طلب «آمرزش و رحمت» کنیم. این کار، هم حق آنان را ادا می‌کند و هم دری از رحمت را به روی خودمان می‌گشاید. قرآن می‌فرماید: «وَ قُلْ رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا»[۸]؛ و بگو: پروردگارا! بر آن دو [پدر و مادر] رحمت آور، همان‌گونه که مرا در کوچکی [پرورش دادند و] تربیت کردند.

برای امام زمان(عج)； یک وظیفه‌ی عاشقانه: در این شب، آرزوی ما باید «تعجیل در فرج» حضرت ولی عصر(عج) باشد. از خدا بخواهیم که او را هرچه زودتر به ما نشان دهد و ما را از یاران فداکارش قرار دهد. این آرزو، پیوند قلبی ما را با مظهر عدالت خدا در زمین مستحکم می‌کند.

برای همه‌ی مؤمنان؛ یک دعای برادرانه: در پایان و در اوج خلوت با معبود، برای همه‌ی برادران و خواهران دینی‌مان دعا کنیم. «خدایا، به همه‌ی آنان که ایمان آورده‌اند، گشایش در کار، وسعت در روزی، سلامت در تن و تقوا در دل عطا فرما». این روحیه‌ی جمعی، برکت دعا را مضاعف می‌کند.

پاورقی‌ها:

[۱] از جمله روایاتی که به فضیلت این شب اشاره دارد، حدیثی است که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده مبنی بر اینکه اولین شب جمعه ماه رجب، «لیله‌الرغائب» نام دارد و اعمال خاصی برای آن وارد شده است. ر.ک: علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۳۸۴.

[۲] شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص ۱۸۰.

[۳] قرآن کریم، سوره رعد، آیه ۲۸.

[۴] شیخ کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۶۴۴.

[۵] سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج ۲، ص ۶۵۱.

[۶] همان، ص ۶۹۰ (با اقتباس و استناد به مضامین دعاهای مشابه).

[۷] شیخ صدوق، الامالی، مجلس ۲۶، حدیث ۵.

[۸] قرآن کریم، سوره اسراء، آیه ۲۴.