خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) - ابنا: در تحلیلهای مرسوم مدیریتی، عوامل افزایش بهرهوری اغلب به فناوری، سیستمهای انگیزش مالی و ساختار سازمانی محدود میشود. اما آموزههای ناب مکتب اهلبیت(ع) عامل حیاتی و بنیادین دیگری را در مرکز این معادله قرار میدهد: «احترام به کرامت انسانی». این نگاه، بهرهوری را نه یک روبنا، که یک برآیند طبیعیِ محیط سالمِ روانی میداند. در چارچوب فکری معصومان(ع)، جایی که حرمت انسان محفوظ است، استعدادها شکوفا میشوند، خلاقیت جاری میگردد و مسئولیتپذیری نهادینه میشود. احترام در این دیدگاه، یک هزینه نیست، بلکه سودآورترین سرمایهگذاری برای دستیابی به حداکثر کارایی فردی و گروهی است. بررسی سیره عملی ایشان، الگویی ملموس از این ارتباط ناگسستنی را ارائه میدهد.
نخستین مکانیسم تاثیرگذار احترام بر بهرهوری، ایجاد انگیزه درونی پایدار و تقویت حس تعلق است. برخلاف انگیزههای مادی که اثر آنها کوتاهمدت و در معرض مقایسه است، احساس احترام و ارزشمندی، عاملی عمیق و درونزاست. امام علی(ع) در توصیفی حکیمانه از رابطه حاکم و مردم میفرمایند: «مهربانی با رعیت، نیمی از عقل است.»(1) این مهربانی و احترام، اطمینان خاطری ایجاد میکند که فرد احساس میکند نه به عنوان یک ابزار، بلکه به عنوان یک شریک دارای کرامت در موفقیت مجموعه سهیم است. این حس، وفاداری و تمایل قلبی برای ارائه بهترین عملکرد را به شدت تقویت میکند. در چنین فضایی، کارگر یا کارمند، کار را «مال خود» میداند و از صرف حداقل توان فراتر رفته، با ابتکار و دقت بیشتری عمل میکند.
دومین تأثیر کلان احترام، کاهش هزینههای پنهان ناشی از استرس، تنش و بیاعتمادی است. محیط تحقیرآمیز یا فاقد احترام، محل تولید اضطراب، رقابتهای مخرب و انرژیهای منفی است. این عوامل به شکل قابل توجهی از تمرکز افراد میکاهد، خطاها را افزایش میدهد و باعث غیبتهای روانی و فیزیکی میشود. در مقابل، پیامبر اکرم(ص) با رفتار احترامآمیز خود حتی با خدمتکاران و کودکان، محیطی سرشار از امنیت روانی ایجاد میکردند.(2) این امنیت، بستری است که در آن انرژی ذهنی افراد به جای حفاظت از خود در برابر تهدیدها یا جبران بیاحترامیها، معطوف به حل مسئله، نوآوری و ارتقای کیفیت کار میشود. امام صادق(ع) نیز بر پرهیز از هرگونه رفتار تحقیرکننده حتی با کودکان تأکید داشتند که نشان از اهمیت بنیادین این اصل در همه سطوح ارتباطی دارد.(3)
در نهایت، احترام عامل اصلی توسعه فرهنگ همکاری و تعامل سازنده به جای رقابت مخرب است. هنگامی که احترام متقابل حاکم باشد، ارتباطات باز و صادقانه میشود، ایدهها به راحتی به اشتراک گذاشته میشود و افراد برای کمک به یکدیگر پیشقدم میشوند. امام علی(ع) در عهدنامه تاریخی خود به مالک اشتر، به روشنی بر «رعایت احترام بزرگان قوم و اشراف» و نیز «مهربانی با توده مردم» به عنوان عاملی برای تحکیم پایههای حکومت و آبادانی سرزمین تأکید میفرمایند.(4) این نشان میدهد احترام، شبکه اعتماد اجتماعی را تقویت کرده و سرمایه اجتماعی مجموعه را افزایش میدهد. سرمایهای که نتیجه ملموس آن، کاهش اصطکاکها، سرعت بخشیدن به فرآیندها و خلق ارزش افزوده بیشتر است. بنابراین، احترام موتور محرک چرخهای مثبت است که بهرهوری را نه به صورت مقطعی، بلکه به شکلی پایدار و روبه رشد تضمین میکند.
پاورقی:
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، جلد ۲، باب ۳۱، حدیث ۸۶.
- علامه مجلسی، بحار الأنوار، جلد ۱۶، باب ۱۲، روایات متعدد درباره سیره پیامبر(ص) با خدمتکاران.
- شیخ کلینی، الکافی، جلد ۶، کتاب العشره، باب مداراه الصبیان، حدیث ۱.
- سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳ (عهدنامه مالک اشتر)، بندهای مربوط به سیاست با مردم.
- شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، جلد ۱۲، ابواب العتق و التدبیر، باب ۴، روایاتی در توصیه به نیکی با زیردستان.
نظر شما