به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجتالاسلام سید رضا عاملی دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، در کنگره بینالمللی بزرگداشت اندیشه و آراء آیتالله مصباح یزدی با اشاره به جایگاه دوازدهم دیماه بهعنوان «روز علوم انسانی اسلامی» اظهار کرد: این روز بهدرستی در پیوند با اندیشههای این متفکر برجسته در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شده و میتوانست فرصتی باشد تا شاگردان عمیق و دقیق و بیش از پیش به تبیین میراث فکری آیتالله مصباح بپردازند.
وی با قدردانی از برگزارکنندگان این کنگره و پیشنشستهای علمی آن افزود: این رویداد علمی تلاشی ارزشمند برای پیگیری و احیای اندیشههای مرتبط با علوم انسانی اسلامی است و میتواند نقش مؤثری در تعمیق گفتمان فکری انقلاب اسلامی ایفا کند.
حجتالاسلام عاملی با بیان اینکه «فکر منشأ نوآوری و خلاقیت است»، تصریح کرد: به تعبیر امیرالمؤمنین علی(ع)، با تفکر گرههای پیچیده امور گشوده میشود و همین اندیشهورزی عمیق میتواند به تقویت کارآمدی جمهوری اسلامی ایران منجر شود.
وی در ادامه با اشاره به ویژگیهای شخصیتی آیتالله مصباح یزدی گفت: استواری در اندیشه و دقت در صیانت از اسلام ناب از برجستهترین خصوصیات ایشان بود. آیتالله مصباح همواره در مسیر تبیین حق با استدلال، دلیل و برهان گام برمیداشت و در مواجهه با اندیشههای سکولار، بهویژه در حوزه علوم انسانی، از موضع عقلانی و الهی به دفاع از حقیقت اسلامی میپرداخت.
دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه آیتالله مصباح در تداوم سنت فکری شخصیتهایی همچون شهید آیتالله سیدمحمدباقر صدر، علامه طباطبایی و شهید مطهری حرکت میکرد، خاطرنشان کرد: وجه مشترک این بزرگان آن بود که در «جهان فکر» زندگی میکردند و تلاش داشتند بایستههای حقیقت اسلامی را در عرصه نظری و اجتماعی تبیین کنند.
حجتالاسلام عاملی همچنین به برگزاری این مراسم در نهم دیماه اشاره کرد و گفت: برگزاری این کنگره در روز نهم دی، روز تجدید عهد ملت با امام و رهبری، پیوند عمیق فکری و ولایی آیتالله مصباح با رهبر معظم انقلاب را بیش از پیش نمایان ساخت.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با تأکید بر ضرورت حضور خلاقانه در عرصه اندیشه با تکیه بر مبانی الهی گفت: اندیشه دینی اقتضا میکند بدون هراس از طرح و بررسی دیدگاههای مختلف، به تبیین و نقد افکار رقیب پرداخته شود. مارکسیستها درباره شهید آیتالله مرتضی مطهری اذعان میکردند که این متفکر اسلامی، مارکسیسم را عمیقتر و دقیقتر از خود آنان تبیین میکرد و نقدهای وی بهگونهای بود که حتی صاحبان این اندیشه را به پذیرش وادار میساخت. علامه مصباح یزدی نیز همین ویژگی تعامل، تقابل و تبیین را در مواجهه با اندیشههای سکولار و غیرالهی دارا بود.
وی با اشاره به نقش آیتالله مصباح در توسعه مبانی علوم انسانی اسلامی تصریح کرد: ایشان مکتب علوم انسانی اسلامی را عرضه کردند؛ رویکردی که در تفکرات مرحوم آیتالله محمدباقر صدر نیز قابل مشاهده است. در آثار این متفکران، هم در فلسفه و هم در اقتصاد، مکتب فکری اسلام در برابر سایر مکاتب ارائه میشود و نظام اقتصادی با تکیه بر یک نظامواره منسجم شامل نگرش، نهاد و فرایند تبیین میشود؛ الگویی که بهصورت دقیق در اندیشههای آیتالله مصباح نیز وجود داشت.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به ابتکار آیتالله مصباح در زمینه طبقهبندی علوم انسانی اشاره کرد و گفت: ارائه یک طبقهبندی جدید از علوم انسانی، از جمله اقدامات مهم ایشان بود؛ موضوعی که امروز نیز بهعنوان یک ضرورت از سوی متفکران مورد تأکید قرار دارد. بازنگری در نظام طبقهبندی علوم با تکیه بر مبانی نگرشی الهی، میتواند زمینه شکلگیری یک نظامواره علمی جدید را فراهم کند که ضمن ایجاد پیوستگی میان علوم، نگاه بینرشتهای، فرارشتهای و دانشی یکپارچه را تقویت کند.
حجتالاسلام عاملی ادامه داد: اگرچه تفکیکهای تخصصی در علوم موجب تعمیق دانش میشود، اما در عین حال میتواند نوعی محدودنگری ایجاد کند؛ بهگونهای که برخی رویکردها صرفاً از منظر سیاسی یا مناسبات قدرت به مسائل مینگرند و از ابعاد انسانشناختی، اخلاقی، کرامت انسانی و جایگاه ذاتی انسان که از سوی خداوند تعیین شده، غفلت میورزند. از این رو، نگاه جامعهنگر به علوم، بهویژه در حوزه علوم انسانی اسلامی، از ویژگیهای بارز اندیشه علامه مصباح به شمار میرود.
دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود با عنوان «کارآمدی مطلوب علوم انسانی اسلامی» گفت: علوم انسانی اسلامی برای زندگی انسان طراحی شدهاند؛ زندگیای که پیوندی مستمر میان این جهان و جهان آخرت دارد و بر جاودانگی انسان و حیات او تأکید میکند. این نگاه، برخلاف دیدگاه مادیگرایانه است که انسان را محدود به زمان و حیات دنیوی میداند.
وی با استناد به آیه شریفه «خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» اظهار داشت: مرگ، همانند زندگی، دارای شأن وجودی است و هر دو از سوی خداوند برای آزمون انسان خلق شدهاند تا اعمال او در دنیا و آثار آن در دنیا و آخرت آشکار شود.
رئیس شورای تحول علوم انسانی تأکید کرد: رویکرد ما، دستیابی به علوم انسانی اسلامیِ کارآمد است؛ چراکه بخش قابل توجهی از چالشها و معضلات موجود در جامعه، به حوزه علوم انسانی و اجتماعی بازمیگردد. در صورتی که این علوم از توان نظری و عملی عمیق برخوردار باشند، میتوانند مسیر تحقق اهداف کلانی را که در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ترسیم شده است، هموار سازند.
حجتالاسلام عاملی افزود: در این بیانیه، افق چهلساله کشور با هدف دستیابی به تمدن نوین اسلامی ترسیم شده و این هدف، مبتنی بر رویکرد مطلوبگرا و آیندهنگر است؛ رویکردی که با استفاده از مهندسی معکوس، فراهمسازی زیرساختهای رسیدن به این مطلوب را دنبال میکند.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: نخستین الزام تحقق کارآمدی در علوم انسانی اسلامی، برخورداری از نگاه تحولی است؛ نگاهی که بر نوآوری و خلاقیت تأکید دارد و زیرساخت اصلی آن، توحیدگرایی و اندیشه الهی است.
وی بر ضرورت تحول بنیادین در علوم انسانی تأکید کرد و گفت: علوم انسانی که امروز در دانشگاههای دنیا تدریس میشود، شالودهاش بر تفکری غیرالهی ریخته شده که دین را از سیاست، نهادهای اجتماعی، علم و فناوری جدا کرده است. این جدایی، جدایی بسیار خطرناکی است.
رئیس شورای تحول علوم انسانی افزود: اگر امروز سلاح کشتار جمعی در جهان تولید میشود و هزاران کلاهک هستهای وجود دارد که قدرت نابودی کل کره زمین را دارد، این از علم بدون هدف الهی به وجود میآید. این علم نیست، بلکه نیرنگی است که منشأ آن جهل و عصبیّت است.
حجت الاسلام عاملی با اشاره به بیهدفی در حوزه علم، آن را بسیار خطرناک خواند و گفت: برای آنکه اتفاق مبارکی در کارآمدی علوم رخ دهد، همه علوم باید به اهداف مقدس الهی توجه داشته باشند. مگر میشود علم فیزیک، ریاضی، مهندسی برق یا علوم پزشکی بدون غایتگرایی الهی، علمی نافع باشد.
رئیس شورای تحول علوم انسانی، غایتگرایی الهی در علوم اسلامی را دارای دامنه بزرگی دانست و تأکید کرد: انسان موجودی است که دارای ارزش، هنجار، فکر و انتخاب است و موجودیتی دقیقتر و عمیقتر دارد.
وی شش محور را برای پیشرفت تمدنی ایران اسلامی برشمرد و گفت: هدف ما باید پیشرفت تمدنی ایران اسلامی باشد و برای رسیدن به این هدف، علوم انسانی اسلامی باید خصیصههایی پیدا کند. این هدف صرفا در پیوند خوردن روشنفکری دانشگاهی با روشنفکری حوزوی و الهی محقق میشود.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران اولین خصلت علوم انسانی اسلامی را توحیدگرایی و عدالتگرایی عنوان کرد و گفت: عمیقترین عنصر عدالتگرایی، توجه به حق خداست. بزرگترین ظلم، ظلم به حق خدا است. درک نکردن جایگاه خدا در خلقت، حقیقت هستی را نادیده میگیرد. امتداد این توحید و عدالت، در رفع تضییق از جهان و احترام به همه انسانها است. ما موظفیم حقوق همگان را تأمین کنیم و همه را به رسمیت بشناسیم. نکته دوم از دیدگاه عاملی، فایدهمندی و بهبود زندگی مردم است.
وی با استناد به اندیشههای مرحوم آیتالله مطهری گفت: اسلام دینی است که به فایدهمندی ارزشها تأکید دارد تا باعث بهبود زندگی مردم شود. امروز مسئولیت بزرگی نداریم مگر مسئولیت نسبت به آسایش مردم. علوم انسانی اسلامی، علمی است که میتواند برای زندگی مردم نافع باشد. فایدهمردمی، فایدهای ارزشی است که در آن گناه نیست.
حجت الاسلام عاملی بر پرهیز از هرگونه «ضرر و ضرار» در نظام حکمرانی، گفت: یکی از پایههای مهم فقه اسلامی، اصل «لا ضرر و لا ضرار فیالاسلام» است که هم ناظر به پرهیز از آسیب فردی و هم جلوگیری از ضررهای اجتماعی است و باید در تمامی سازوکارهای حکمرانی مورد توجه قرار گیرد.
رئیس شورای تحول علوم انسانی، با اشاره به نگاه نظاممند مرحوم آیتالله بهشتی، پالایش مدلهای حکمرانی از هرگونه منشأ ضرر را امری ضروری دانست و افزود: حکمرانی اسلامی زمانی کارآمد خواهد بود که بر پایه نظم، عقلانیت و قواعد مشخص استوار شود.
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران چهارمین محور اساسی را بهرهگیری عقلانی از فناوریهای نوین عنوان کرد و اظهار داشت: امروز ایدهها میتوانند به فناوری تبدیل شوند و ما وارد «فضای دوم» یعنی فضای فناوریهای دیجیتال شدهایم؛ فضایی که در امتداد ذهن ریاضی و منظم انسان شکل گرفته است. هوش مصنوعی ادامه هوش انسانی است و اگر ارزشها و آرمانهای الهی را بتوانیم به زبان کُد و الگوریتم ترجمه کنیم، نظام ارزشی اسلامی قابلیت پیادهسازی فناورانه خواهد یافت.
وی با بیان اینکه حکمرانی اسلامی باید به یک «نظامواره قاعدهمند و الگوریتمی» تبدیل شود، افزود: در نظامهای الگوریتمی، با وجود پارامترهای فراوان، قطعیت در ارائه خدمات وجود دارد و تجربه موفق آن را در نظام بانکی و خدمات الکترونیک مشاهده میکنیم. امروز حوزههای علمیه و دانشگاهها باید به توانایی طراحی الگوریتمهای علوم انسانی اسلامی دست یابند.
حجت الاسلام عاملی با اشاره به گستره عظیم دادهها و توان پردازشی سامانههای هوش مصنوعی گفت: برخی چتباتها برای تحلیل داده از بیش از دو تریلیون متغیر استفاده میکنند؛ در حالی که ذهن انسان توان محدودی در مدیریت متغیرها دارد. مزیت بزرگ این فناوریها، ایجاد توانش جهانی و خلق فرصت برای همگان است.
وی با ابراز تأسف از نبود سکوهای بزرگ بومی در حوزه فناوری اطلاعات، تأکید کرد: تاکنون نتوانستهایم یک سکوی بزرگ و بینالمللی قرآنی و معارفی ایجاد کنیم. ظرفیتهای عظیم علوم انسانی و معارف الهی در حوزهها، دانشگاهها و پژوهشگاهها وجود دارد، اما به دلیل پراکندگی دادهها و عصبیتهای نهادی، این ظرفیتها همافزا نشدهاند.
دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی، همچنین با اشاره به گسترش رمزارزها و فناوری بلاکچین خاطرنشان کرد: امروز نزدیک به سه تریلیون دلار سرمایه در قالب رمزارزها در گردش است که تابع قوانین دولتها نیست. این روند بهتدریج ساختارهای سنتی حکمرانی اقتصادی و مالی را با چالش مواجه میکند و ضرورت ارائه نگاه الهی و اسلامی در این عرصهها را دوچندان میسازد.
عاملی، تأمین امنیت فراگیر را از اهداف بنیادین علوم انسانی اسلامی دانست و افزود: امنیت، عدالت، احترام همگانی و توحید فراگیر، از ویژگیهای جامعه موعود و از آرمانهای اساسی ماست که باید بهصورت مستمر در مسیر تحقق آن حرکت کنیم.
وی در پایان بر مشارکت همگانی تأکید کرد و گفت: منطق فناوریهای نوین، «منبعکردن همه کاربران» است؛ به این معنا که هر کاربر در تولید و تکمیل دادهها نقش دارد. تحقق این مشارکت، پیش از هر چیز نیازمند تغییر ذهنیت و عبور از تفکرهای تفکیکگر است. همانگونه که مقام معظم رهبری تأکید فرمودهاند، علوم انسانی اسلامی باید با متفکران جهان وارد تعامل شود تا این ایده در تراز بینالمللی دنبال و به یک مرجع جهانی تبدیل شود.
............
پایان پیام/ 218
نظر شما