به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع)، سامانه‌ای است که توسط مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) با هدف ایجاد یک شبکه استاندارد برای عرضه معارف اهل‌بیت(ع) و همچنین شبکه‌سازی و ایجاد شبکه معنایی از این معارف در بستر فضای مجازی ایجاد شده است. در این شبکه سعی شده است معارف اهل‌بیت(ع) در قالب‌های مختلف کتاب، مقاله، وب‌سایت، کتاب صوتی، پرسش و پاسخ و ... بر اساس استانداردهای بین‌المللی از جمله مدل‌های داده‌ای وب معنایی و جدیدترین هستی‌شناسی‌ها ثبت و توصیف شوند.
همچنین این شبکه با استفاده از فنون تحلیل داده‌ها و استخراج گراف‌های دانش، به دقت ابزارهای هوش مصنوعی در زمینه بازیابی معارف اهل‌بیت(ع) کمک نماید. از دیگر اهداف این شبکه، ایجاد مخزن دیجیتالی از میراث مکتوب شیعه و مدیریت داده‌های مرتبط با اهل‌بیت(ع) به زبان‌های گوناگون است.
«مختار شمس‌الدینی» مدیر شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) در گفتگو با خبرگزاری اهل‌بیت(ع) به انگیزه‌های راه‌اندازی این پروژه، ویژگی‌های برجسته و وضعیت کلی این پروژه پرداخته است، که متن کامل آن در پی می‌آید:
ابنا: در عرصه فضای مجازی برای نشر معارف اهل‌بیت(ع) چه چالش‌هایی داشتیم که منجر به ایده شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) گردید؟
با بررسی و آسیب‌شناسی وضعیت محتوایی پیروان اهل‌بیت(ع) در عرصه فضای مجازی، مشاهده می‌کنیم، در حوزه تولید محتوا که یکی از اقتضائات لازم برای حکمرانی در فضای مجازی است، از ظرفیت‌های فراوانی اعم از مراکز، موسسات، پژوهشگران و حتی کاربران در شبکه های اجتماعی برخورداریم؛ اما در بحث سازماندهی و عرضه محتوا با چالش‌هایی مواجه هستیم. اولین چالش عدم مدیریت حجم انبوه داده‌ها است. امروزه، بحث بر این است که مجموعه‌ای مرجعیت داده‌ها را به دست می‌گیرد که توانایی مدیریت داده‌های خود و دیگران را داشته باشد و هر چه فناوری پیشرفته‌تر می‌شود، ارزش توانایی مدیریت داده‌ها هم بیشتر نمود پیدا می‌کند. چالش دوم، که با چالش نخست مرتبط است، بحث عدم شبکه‌سازی داده‌ها است و در نتیجه نمی‌توانیم بهره‌وری لازم از این داده‌ها داشته باشیم. شبکه‌سازی است که به داده‌ها معنا می‌دهد. همان‌طور که انسان در جامعه و ارتباط با دیگران، دارای هویت می‌شود، هر داده هم بر اساس روابط و شبکه‌ای که در آن وجود دارد، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد این شبکه از طریق ارتباط و پیوند میان داده‌ها شکل می‌گیرد. فرض کنید شما ۱۰ واژه دارید و با آنها می‌توانید ۱۰۰ جمله بسازید و هر جمله معنای خاصی دارد و بر اساس نوع ارتباط بین واژه‌ها، معنای جمله متفاوت می‌شود. بنابراین، ما اگر بخواهیم به سمت نظام‌ها و شبکه‌های معنایی حرکت کنیم، باید به شبکه‌سازی داده‌ها بپردازیم. شبکه‌های معنایی لازمه ورود به عصر هوش مصنوعی و فناوری‌های مشابه هستند.سومین چالشی که مطرح می‌شود این است که داده‌های ما در قالب استانداردهای روز، ثبت نشده‌اند و یا اصلا هیچ استانداردی ندارند. به اصطلاح علمی، داده‌های ما ساختارمند نیستند. بر این اساس، داده‌های ما برای دوران هوش مصنوعی از آمادگی لازم برخوردار نیستند. هوش مصنوعی مبتنی بر داده است. از این رو، داده تمیز و ساختاریافته نقش مهمی در دقت ابزارهای هوش مصنوعی دارد، به عنوان تشبیه همان‌طور که یک کودک برای رشد نیاز به غذای خوب و مقوی دارد؛ هوش مصنوعی هم نیاز به داده ساختاریافته و غنی شده دارد. چیزی که ما متاسفانه موفقیت چندانی نداشته‌ایم. چهارمین چالش ما در این عرصه، این است که سیستم‌های زیاد ناهمگن داریم و هر کدام بعد از مدتی از دسترس خارج می شوند و یا کارایی لازم را ندارند. بنابراین، برای رفع این چالش‌ها، پروژه شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) طراحی و اجرا شد.
ابنا: ایده اصلی شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) حول چه محورهایی شکل گرفته است؟
در پاسخ به سوال شما، چند نکته عرض می‌کنم: نخست اینکه این شبکه در حوزه مدیریت داده، اولین پروژه‌ای است که در سطح دانش صورت می‌گیرد. توضیح این مساله چنین است که متخصصان علوم اطلاعات معتقدند که هرم دانش به چهار سطح داده، اطلاعات، دانش و خرد تقسیم می‌شود، که پایین‌ترین سطح شناختی انسان، داده است. داده حقایق خام و پردازش نشده‌ایی است که با تفسیر شدن و برچسب خوردن، به اطلاعات تبدیل می‌گردند، به عنوان مثال ما اگر یک دیتا بنام ایران در سطح داده داشته باشیم، مشخص نیست که منظور از ایران چیست! اما در سطح اطلاعات، مشخص می‌شود که ایران نام فرد یا کشور و یا هر مفهوم دیگری دارد. تاکنون سیستم‌های مدیریت داده در جهان تا این سطح بودند و خروجی آنها مدیریت اطلاعات بود. بعد از این لایه، لایه دانش است. تمام فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی، سیستم‌های خبره، سیستم‌های تصمیم‌گیری، هستی‌شناسی‌ها و ... همه در لایه دانش هستند. زمانی که بین اطلاعات ارتباط برقرار می‌شود، به آن دانش یا معرفت می‌گویند. شناخت انسان در این لایه کامل می‌شود و می‌گوییم نسبت به این پدیده معرفت کسب کردیم. بنابراین دانش تولید نمی‌شود، دانش یعنی کشف روابط بین داده‌ها. در عالم هستی هم به همین شکل؛ بین تمام موجودیت عالم هستی ارتباط برقرار است و ما باید این روابط را کشف کنیم. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که در خلقت آسمان‌ها و زمین تدبرکنید، یعنی ارتباطات را بفهمید. تفکر هم از همین سنخ است که داده‌های ذهنی خود را کنار هم قرار می‌دهیم و ارتباطات آنها را کشف می‌کنیم. در این شبکه هم تلاش می شود که روابط بین موجودیت‌های داده‌ای را به زبان ماشین مدل‌سازی کند. همانند هوش مصنوعی که به بازنمایی الگوهای رابطه‌ای بین موجودیت‌های عالم هستی در محیط ماشین می‌پردازد.
شبکه معارف اهل‌بیت(ع)، روابط کشف شده بین داده‌ها را در قالب گراف به نام گراف دانش به کاربران ارائه می‌نماید. این گراف‌ها، با استفاده از مصورسازی الگوها، روابط و پیوندهای بین داده‌ها به کاربران کمک می‌کنند که شناخت بهتری از اطلاعات انبوه داشته باشند. هدف ما از بازنمون کردن روابط بین موجودیت‌های مختلف، روشن‌تر شدن معنا و اعتبار موجودیت و نوع ارتباط آن با سایر موجودیت‌هاست که این عملیات خود مبنای نظام‌ها و شبکه‌های معنایی است که در فناوری‌های جدید بکار گرفته می‌شود.
جمع‌بندی کلی داشته باشیم، با پروژه شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع)، وارد عصر دانش و معنا شده‌ایم، معارف اهل‌بیت(ع) را برای پردازش معنایی توسط موتورهای کاوش آماده می‌کند؛ در این پروژه، یک شبکه معنایی از معارف و داده‌های مرتبط با اهل‌بیت(ع) شکل می‌گیرد. همچنین از جدیدترین استانداردها، مدل‌های وب معنایی و هستی‌شناسی استفاده می‌کند که داده‌های حوزه اهل‌بیت(ع) را برای ابزارهای هوش مصنوعی َآماده نماید. بنابراین این یک پروژه زیربنایی برای عصر هوش مصنوعی به حساب می آید.
ابنا: این شبکه از نظر تکنولوژی و زیرساخت چه تفاوتی با دیگر بسترهای عرضه دارد؟
پیاده‌سازی استانداردها و بسترهای نحوی نوین در سطح بین‌المللی، مبنای این شبکه قرار گرفته است. حدود ۱۰۰ پروژه بین‌المللی در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار دادیم، خوشبختانه این شبکه از لحاظ نوع تکنولوژی و فناوری، پیشرو است. در این شبکه به همت تیم فنی که یک شرکت دانش‌بنیان است، استانداردهای مختلفی پیاده‌سازی شده که در پنج دسته کلی قرار می‌گیرند که به ترتیب الگوهای مفهومی، استانداردهای فراداده‌ای، استانداردهای محتوایی، استاندادهای قالب‌بندی و استانداردهای میان‌کنش‌پذیری نام دارند. در ادامه به برخی از جدیدترین این استانداردها اشاره می‌کنم. ۱. یکی از مهمترین موارد، الگوی مفهومی ال. آر. ام((L.R.M است. این الگو جدیدترین الگوی مفهومی کتابشناختی در دنیا است که در سال ۲۰۱۷ معرفی شد. ۲. اسکیما دات ارگ(Schema.org) که این استاندارد توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس در سال ۲۰۱۱ به منظور جستجوی معنایی طراحی شد و این پروژه بخشی از پروژه وب معنایی است؛ ۳. استاندارد بیب فریم (BIBFRAME): یک استاندارد فراداده‌ای که در قالب یک مدل داده‌ای در محیط شبکه‌های معنایی است که در سال ۲۰۱۱ معرفی شد؛ ۴. استاندارد آر. دی. ای(RDA) این استاندارد مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها برای توصیف و دسترسی به منابع اطلاعاتی است که در سال ۲۰۱۰ منتشر شد. همچنین می‌توان به به آر.دی.اف(RDf) اشاره نمود که به عنوان زبان پایه وب معنایی، چارچوبی را برای برقراری پیوند بین منابع و تبادل فراهم می کند. همچنین این شبکه از به منظور تبادل و اشتراک بین سیستم‌های مختلف از استانداردهای میان کنش‌پذیر از جمله Z۳۹.۵۰ و ((OAI-PMH بهره می‌گیرد.
ابنا: از نظر محتوایی چه پروژه‌هایی در دست انجام دارید؟
در حوزه محتوا در این شبکه پروژه‌های مختلفی تعریف شده است که به چند مورد از مهمترین موارد اشاره می‌کنم.
۱.شبکه ویکی‌های حوزه علوم اسلامی: این شبکه با هدف مدیریت چندصدهزار مقاله ویکی‌های اسلامی شکل گرفته است و که ویکی‌شیعه و دو ویکی دیگر به زودی به این شبکه می‌پیوندند و در مجموع دسترسی به بیش از ۳۸ هزار به بیش از ۲۰ زبان از مقالات ویکی‌ها در شبکه معارف اهل‌بیت(ع) برای پژوهشگران فراهم می‌گردد. برای دیگر ویکی‌های اسلامی هم ان‌شاء الله در ادامه با همکاری آنها برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد.
۲.پایگاه موضوعی اسلام را بی واسطه بشناسید: این پایگاه با هدف معرفی اسلام به غیرمسلمانان، پیروان مذاهب دیگر اسلامی و نیز راهنمایی پیروان اهل‌بیت(ع) و همچنین پشتیبانی محتوایی از نامه‌های مقام معظم رهبری به دانشجویان و جوانان غربی ایجاد شده است. در این پایگاه گزیده‌ای از مهمترین منابع و داده‌های اسلامی به زبان‌های گوناگون گردآوری شده است. تاکنون بیش از ۳۷۰۰ منبع به بیش از ۴۰ زبان گردآوری شده است که انشاءالله در آینده گسترش پیدا می‌کند.
۳.شبکه معنایی معارف اهل‌بیت(ع): یکی از پروژه‌های در دست انجام در این شبکه، استخراج و برقراری روابط بین داده‌ها و معارف اهل‌بیت(ع) به زبان‌های گوناگون با هدف ایجاد یک شبکه معنایی از معارف اهل‌بیت(ع) است. در این راستا، تاکنون بالغ بر ۲۵۰ هزار رابطه بین داده‌ها در این شبکه برقرار شده است.
۴. شبکه وب‌سایت‌های شیعی: این شبکه قبلا در قالب پرتال رهنما بود که برای مدیریت بهتر داده‌ها و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به شبکه معارف اهل‌بیت(ع) منتقل گردید و که در مجموع دسترسی به بیش از ۲۶۰۰ سایت شیعی به بیش از ۳۰ زبان فراهم گردیده است.
۵. شبکه منابع کودکان و نوجوانان: در شبکه معارف اهل‌بیت(ع) با توجه به ظرفیت‌های آن برای گروه‌های مختلف از جمله کودکان و نوجوانان برنامه داریم، یک درختواره‌ای از منابع متناسب با رده سنی کودکان و نوجوانان تشکیل شده است که در مرحله نخست حدود ۹۰۰ اثر به ۲۰ زبان از آثار مجمع جهانی اهل بیت(ع) ثبت شده‌اند که در مرحله دوم با سایر ناشرین حوزه کودک و نوجوان ان‌شاء الله تعامل می‌شود.
۶.شبکه‌سازی همه پایگاه‌ها و پروژه‌های مجمع: شبکه جامع برای دسترسی به تولیدات و پایگاه‌های مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در فضای مجازی در دستور کار است که پیش‌بینی می‌شود که در این شبکه بالغ بر ۱۰۰ هزار منبع قابل دسترس شوند که تاکنون بیش از ۳۴ هزار منبع ثبت گردید و در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.
پروژه‌های مختلف دیگری از جمله کتابخانه دیجیتالی اهل‌بیت(ع)، شبکه جامع پرسش و پاسخ حوزه اهل بیت(ع)، مخزن مستندات جامع مرتبط با داده‌های حوزه اهل‌بیت(ع) به ۱۰ زبان بین‌المللی و .. هم در دستور کار این شبکه است.
ابنا: در این شبکه چه خدماتی برای تسهیل دسترسی به منابع برای پژوهشگران و مبلغان فراهم می‌نماید؟
شبکه بین‌المللی معارف اهل بیت(ع) برای پاسخ به نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران، مبلغان و جامعه کاربران، خدمات مختلفی ارائه می‌دهد؛ از جمله ضمن دسترسی به محتوای منابع، خدماتی از قبیل امکان شخصی‌سازی رابط کاربری، تهیه پروفایل شخصی(جهت ذخیره منابع مورد مطالعه و یادداشت‌برداری) مهیا شده است. همچنین قابلیت‌های پیشرفته جستجو و بازیابی اطلاعات؛ مانند پشتیبانی از جستجوی معنایی(مفهومی) و فازی برای تسهیل دسترسی به منابع برای کاربران فراهم گردیده است. از قابلیت‌های دیگر شبکه، می‌توان به تهیه بسته‌های موضوعی به مناسبت‌های مختلف و ارسال برای مبلغان و پژوهشگران اشاره کرد.
ابنا: این پروژه چه زمانی به صورت رسمی رونمایی خواهد شد؟
این پروژه از اواخر سال گذشته به صورت آزمایشی در حال فعالیت است. در این مدت بازخوردهای مختلفی از کاربران دریافت کردیم و بر اساس این بازخوردها از بعد فنی مرتب بروزرسانی می‌شود و انشاءالله در آینده نزدیک یک نسخه اصلاح شده و ارتقاء یافته بارگذاری خواهد شد. در بخش محتوایی هم گروه‌های مختلف در حال فعالیت هستند، ان شاء الله تا دهه فجر امسال در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به صورت رسمی رونمایی خواهد شد.
............................
پایان پیام/ ۲۶۸
