نگاهی به انواع استخاره از منظر روایات

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ اصل استخاره، امر پذیرفته‌ای است که روایات فراوانی درباره آن وجود دارد؛ تا اندازه‌ای که مرحوم شهید اول درباره این روایات می‌فرماید: «این روایات زیاد است و درمیان اهل سنت و شیعه شهرت دارد».۱

انواع استخاره

در معارف دینی، استخاره چند نوع است:

۱_ استخاره، به معنای طلب خیر کردن

این نوع استخاره، همان است که در روایات سفارش بسیاری به آن شده است. معنای آن هم این است که در همه کارها از خداوند طلب خیر کنیم.

همواره امیرالمؤمنین علیه‌السلام دو رکعت نماز می‌خواند و بعد از آن صد مرتبه «أستخیر الله» [از خدا طلب خیر می‌نمایم]می گفت. سپس عرضه می‌داشت:

اللَّهُمَّ إِنِّی قَدْ هَمَمْتُ بِأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَإِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خَیْرٌ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَیَسِّرْهُ لِی وَ إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ شَرٌّ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَاصْرِفْهُ عَنِّی کَرِهَتْ نَفْسِی ذَلِکَ أَمْ أَحَبَّتْ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لاَ أَعْلَمُ وَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُیُوبِ.

خدایا! همانا به کاری اهتمام ورزیدم که آن را می‌دانی، اگر خیر مرا در دین و دنیا و آخرتم در انجام آن می‌دانی، پس آن را برایم آسان گردان، و اگر [این کار] شرّی را در دین و دنیا و آخرتم به همراه دارد آن را از من دورکن، نفسم از آن ناخوشآیند باشد یا خواهان آن ، همانا تو می‌دانی و من نادانم، و تو بسیار آگاه بر پنهانی‌ها هستی.۲

محدث سرشناس، شیخ عباس قمی هم در مفاتیح الجنان می‌گوید: معنای استخاره، طلب خیرکردن است؛ پس هرکار که می‌خواهی بکنی، طلب کن خیر خود را از حق تعالی.

و روایت شده که در سجده آخر نماز شب، طلب خیر کن و صد و یک مرتبه بگو:«أستخیر الله برحمته».

۲_استخاره پیش از مشورت

امام صادق(ع) پیشوای صدق و راستی می‌فرماید: هرگاه خواستی کاری را انجام دهی، با کسی مشورت مکن تا وقتی که با خدای خویش مشورت کنی.
راوی پرسید: چگونه با خدای خویش مشورت کنم؟

حضرت فرمود: صد مرتبه بگو:«استخیرألله؛ از خداوند طلب خیر می‌کنم». سپس با مردم مشورت کن که خداوند خیر تو را بر زبان هرکسی که دوست داشته باشد، جاری می‌کند.۳

۳_استخاره قلبی

پیامبر اکرم(ص)، به یکی از صحابیان خود فرمود: ای اَنَس! وقتی تصمیم به انجام کاری گرفتی، هفت مرتبه از پروردگارت طلب خیر کن. سپس نگاه کن به اولین چیزی که به دلت می‌افتد. خیر در همان است که به دلت افتاده؛ یعنی همان را انجام ده.۴

۴- استخاره معمول

در این نوع از استخاره انسان تنها به دعا بسنده نمی‌کند؛ بلکه عملی انجام می دهد که تکلیف خودش را مشخص کند؛ مثل استخاره با قرآن، با تسبیح، یا استخاره ذات الرقاع.

اما در انتخاب همسر، واقعا این طور نیست که ما بتوانیم به تمام آنچه در باطن طرف مقابل هست، پی ببریم.

در ازدواج اولین مرحله شناخت خود و معین کردن معیارها و انتظاراتی هست که از طرف مقابل داریم، وقتی طرف مقابل از نظر ما همه صفات مورد پسند ما را داشت ولی هنوز شک و تردید داریم با توکل و توسل این امر را پیش می‌بریم.

در استخاره برای ازدواج صفات درونی و پنهان فرد شناخته نمی‌شود.

پی نوشت:

۱-ذکری الشیعه فی احکام الشریعه،ج۴،ص۲۶۵

۲-بحارالانوار،ج۸۸،ص۲۵۸

۳-همان،ص۲۵۶

۴-فتح الابواب،ص۱۵۶