چطور ذبح شرعی بر کیفیت گوشت تأثیر می‌گذارد؟

 خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ از دید پزشکی، ذبح حیوان به طریق شرعی، باعث بریده شدن رگهای اصلی گردن حیوان می شود و از این طریق، تمام خون بدن حیوان تخلیه می شود. از آداب ذبح گفته شده است که به حیوان اجازه بدهند که دست یا پای خود را حرکت دهد. این کار، به تخلیه خون از بدن حیوان کمک می کند. گوشت‌هایی که کاملاً از خون عاری نشده باشند، قابل مصرف نیستند.

حیوان ذبح نشده

ذبح در اصطلاح فقه اسلامی، بریدن سر حیوان به نحوی خاص همراه با ذکر نام خدا است که جزئیات آن در کتب فقهی آمده است. شرط مجاز بودن استفاده از گوشت حیوانات حلال گوشت اهلی مانند گوسفند و گاو و شتر، این است که حتماً به صورت شرعی، ذبح شوند. اگر حیوانی، ذبح شرعی نشود، در فقه به آن «میته» میگویند که علاوه بر حرام بودن، نجس نیز هست.

البته «میته» در لغت به حیوانی گفته می شود که به خودی خود مرده باشد. در قرآن کریم نیز «میته» در معنای لغوی خود به کار رفته است. به همین خاطر «میته» در اصطلاح فقهی اعم از «میته» لغوی بوده و شامل حیواناتی که به علتهای دیگری مثل افتادن از بلندی، خفه شدن و زخمی شدن بمیرند، نیز می شود.

علاوه بر آیه قبل در آیات دیگری نیز به حرام بودن میتة تصریح شده است. در همه این موارد، میتة در کنار خون، گوشت خوک و حیوانی که نام خدا را هنگام ذبحش نبرند، آمده است. از جمله می فرماید: «إِنَّما حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللَّه  فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم» (۱)؛ «خداوند، تنها (گوشت) مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را نام غیرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است.

(ولی) آن کس که مجبور شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهی بر او نیست همانا خداوند بخشنده و مهربان است». همین جا لازم به یاد آوری است که طبق فرموده قرآن، حکم حرمت از کسی که در شرایط اضطرار، قرار گرفته، برداشته شده است.

از دید پزشکی، ذبح حیوان به طریق شرعی، باعث بریده شدن رگهای اصلی گردن حیوان می شود و از این طریق، تمام خون بدن حیوان تخلیه می شود. از آداب ذبح گفته شده است که به حیوان اجازه بدهند که دست یا پای خود را حرکت دهد. این کار، به تخلیه خون از بدن حیوان کمک می کند. گوشت‌هایی که کاملاً از خون عاری نشده باشند، قابل مصرف نیستند.

در منابع علمی غیر مسلمانان آمده است که خارج شدن خون به طور کامل از بدن حیوان، موجب جلوگیری از سفت شدن گوشت می شود(۲). خوردن خون به تنهایی ضررهای بسیاری دارد که در قسمت تحریم خون از آن سخن خواهیم گفت.

همچنین بدن حیوان مرده در اثر بیماری یا گاز گرفتن حیوانات وحشی و … می تواند آلوده به انواع زیادی از میکروبها و عوامل بیماریزا باشد که سلامتی انسان را در صورت مصرف آن، به مخاطره جدی بیندازد.

پیرامون حکمت تحریم گوشت مردار از امام صادق (علیه السلام) چنین نقل شده است: «وَ أَمَّا الْمَیْتَةُ فَإِنَّهُ لَمْ یَنَلْ أَحَدٌ مِنْهَا إِلَّا ضَعُفَ بَدَنُهُ وَ وَهَنَتْ قُوَّتُهُ وَ انْقَطَعَ نَسْلُهُ وَ لَا یَمُوتُ آکِلُ الْمَیْتَةِ إِلَّا فَجْأَةً» (۳)؛ «اما مردار را هیچکس از آن نمی خورد مگر اینکه بدنش ضعیف و رنجور می شود، نیروی او را می کاهد، و نسلش را قطع می کند و آن کس که به این کار ادامه دهد با مرگ ناگهانی از دنیا می رود».
علاوه بر مطلب فوق، چه بسا حکمتهای بی شمار دیگری برای تحریم گوشت حیوان ذبح نشده باشد که با تحقیقات علمی، میتوان از آنها آگاهی پیدا کرد.

پی‌نوشت:

۱- بقره (۲)، آیه ۱۷۳؛ دو مورد دیگر سوره أنعام، آیه ۱۴۵ و سوره نحل، آیه ۱۱۵ است.
۲- موترام، تغذیه انسان، ص ۱۶۶؛ به نقل از مهدی ابراهیمی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ویژه رشته های علوم پزشکی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰، ص ۱۶۰.
۳- من لا یحضره الفقیه، ج  ۳، ص ۳۴