نگاه دینی به علل تعارضات میان زوجین

خبرگزاری اهل بیت (ع) ابنا- رویکردهای متفاوت بر اساس تعریف مختلفی که از ماهیت تعارض و علل به وجود آورنده آن دارند، درمان های مختلفی پیشنهاد داده اند که می توان آن ها را در دو دسته اصلی درمان های فردی و درمان های منظومه ای تقسیم بندی کرد.

که در واقع، درمانگران فردی بر این فرض معتقدند که درمان باید متوجه فرد و ساختن فردیت او باشد و نقطه تغییر یا حیطه اثر متوجه پویایی های درونی فرد است و در درمان منظومه ای متوجه روابط بین افراد است.

هر فرد دارای صفات درونی متمایز است که برای هر یک از صفات درونی، چه ویژگی های نهادینه شده خوب و چه بد، مراتب زیادی وجود دارد. اختلاف درجات صفات به دلیل اختلاف درجات افراد است.

از آنجا که صفات درونی، چه بدی ها و چه خوبی ها، بسیار دقیق است، بهتر این است که این امور را به وجدان خود افراد واگذار کرد. در واقع، هر کس باید خود درمان کننده قلب و طبیب روح خود باشد.

انسان مراتب وجود مختلفی دارد؛ مرتبه ظاهر که اکثر انسان ها در این مرتبه مشترک هستند و نیروهای هفت گانه (دست و پا و چشم و گوش و زبان و شکم و فرج)، نیروهای این مرتبه است.

تاثیر مؤلفه عقل در این مرتبه، عمل این هفت نیرو به وظیفه خود است و در مقابل، غلبه مؤلفه جهل منجر به عمل نکردن این نیروها به وظایف شرعی خود است.

مراقبت از این هفت نیرو به نوعی مراقبت از ورودی ها در رابطه زوجین است. مثلا در مرتبه باطن یا خیال، کنترل خیال مانع از سوءظن های ارتباطی می شود. کسی که رفتار همسرش را بر مبنای ظنی که نسبت به منش او دارد (حال ممکن است این ظن صحیح یا غلط باشد) تعبیر و تفسیر می کند، در واقع خیال خود را مقید و منظبط نکرده و از دایره اعتدال خارج گشته است.

چرا که حتی اگر همسرش ویژگی نهادینه شده جهل محوری داشته باشد، چون عوامل مختلفی در لحظه برای تبدیل تشخیص فرد به عملش نقش دارد و منش تنها یکی از این عوامل است، نمی توان به نیت پشت رفتار او پی ببرد و نقش اراده را در عمل وی نادیده بگیرد.

البته این اهمیت نیت خوب و یا همان انگیزه نیک داشتن در انجام کارها بدین معنا نیست که اگر نیت فرد درست باشد، هر کاری که از او سر بزند، درست است؛ چرا که هر نیت و انگیزه و هدفی با کار خاصی تناسب دارد، چرا که افعال و اعمال تبلور خارجی نیت ها است.

هر عمل باید در یک فضای بین ذهنی در رابطه همسران با نیت آن همخوانی مناسبی داشته باشد، و این ها همه از عوامل زمینه ساز تعارضات همسران هستند.

همینین همه انسان ها بر مبنای میل فطری کمال، به دنبال کمال هستند و از یک سو با توجه به عوامل مختلف، از جمله تفاوت محیط و عادات و عقاید و همچنین منش متفاوت و از سوی دیگر تشخیص جهل محور به جای تشخیص عقل محور، دچار تعارض منافع و گرایشات می شوند.

که البته این به خاطر جنس دنیای مادی است که نه تنها افراد مختلف از جمله زوجین دچار تعارض منافع می شوند، بلکه حتی انسان ها در تامین نیازهای مراتب مختلف وجودی خود نیز دچار این تعارض شده و هر لحظه نیازمند انتخاب و اهم و مهم کردن هستند.

البته لازم به ذکر است که با توجه به یکپارچگی نظام توحیدی، اگر انتخاب های انسان ها عقل محور و منطبق بر شرع باشد، هیچگاه دچار تعارض گرایش ها نخواهند شد؛ چرا که همه طالب کمال مطلق و یگانه هستند و با وجود تفاوت منش، مصداق کمال یکی است.

با ادامه یافتن و تکرار تعارض ایجاد شده به دلیل گرایش های متفاوت همسران، در وجود آن ها ویژگی نهادینه شده تعارض جویی شکل خواهد گرفت. جدال و خصومت در گفتگو، قلب ها را نسبت به یکدیگر مریض می کنند، ریشه نفاق هستند، قلب را مشغول می کند و کینه در دل ایجاد می کند.

اثر دیگر تعارض جویی، آزار دیگران است. تعارض جویی یک مرتبه باطنی است که علامت و نشانه آن در ظاهر، نیرنگ و عوام فریبی است؛ به طوری که نسبت به بعضی متواضع و متملق هستند و با خانواده خود تکبر می کنند و آن ها را در گفتار و عمل تحقیر می کنند.

پی نوشت ها و منابع:

1- احمدی، صدیقه. «مقایسه تأثیر آموزش مبتنی بر درمان روایت دلبستگی و معنویت درمانی بر تعارضات زناشویی». اسلام و پژوهش ­های روان‌ شناختی.

2- اسمعیلی، معصومه. «مطالعه کیفی الگوی سهم‌ گذاری در مشاوره با رویکرد اسلام و نقش آن در پایداری تغییرات نوع اول و دوم و سوم مراجعان». مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی.

3- بهرامی، شجاع. «تقارن بومی سازی و اسلامی سازی علوم انسانی در اندیشه‌ های امام خمینی (ره)». پژوهش‌ های انقلاب اسلامی.

4- خمینی، روح‌ الله. شرح حدیث جنود عقل و جهل.

5- خمینی، روح‌ الله. شرح چهل حدیث. 

6- کاظمیان، سمیه. «طراحی الگوی آموزشی حل تعارض خانواده بر مبنای دیدگاه انسان‌ شناسانه آیت‌ الله جوادی آملی».

7- مصباح یزدی، مجتبی. فلسفه اخلاق.

8- نعیمی، ابراهیم. «الگوی مشاوره‌ ای حل تعارضات زناشویی مبتنی بر دیدگاه‌ های جنسیتی قرآن کریم».