تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های تعرفه‌های جدید ترامپ برای ایران(بخش اول)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ اعمال تعرفه‌های گمرکی جدید توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بر واردات کالا از ۱۸۵ کشور جهان، واکنش‌های گسترده جهانی را برانگیخته است، این جنگ تجاری جدید که ترامپ آغاز کرده، پرسش‌هایی درباره تأثیر این اقدام بر روابط ایران و آمریکا و فرصت‌های احتمالی برای تنش‌زدایی مطرح کرده است. ایران با تعرفه ۱۰ درصدی در قسمت کمترین تعرفه‌های این فهرست قرار دارد، اما حجم ناچیز مبادلات مستقیم دو کشور (حدود ۱۷۳ هزار دلار صادرات ایران به آمریکا در سال ۱۴۰۳) نشان می‌دهد تأثیر مستقیم این تعرفه‌ها بر اقتصاد ایران محدود است. با این حال، این رویداد می‌تواند بهانه‌ای برای بازنگری در رویکردهای دیپلماتیک و اقتصادی باشد.

یاداشت زیر به تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های تعرفه‌های جدید ترامپ برای ایران می پردازد:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به کوشش: مهدی مشهدی(کارشناس مسائل سیاسی)
◀️ ۱۹ فروردین ۱۴۰۴
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱. تغییر مسیر از مذاکرات سیاسی به اقتصادی و گشایش پنجره جدید

   - ترامپ اعلام کرده است در صورت عدم پیشرفت در مذاکرات، تحریم‌های ثانویه بیشتر و فشاهاری جدیدی علیه ایران اعمال خواهد شد . این اعلام‌نظر، به‌طور ضمنی نشان می‌دهد آمریکا حاضر است در ازای امتیازات سیاسی و یا منافع اقتصادی، از فشارها بکاهد. به ویژه که ترامپ همچون یک تاجر دنبال منافع تجاری است توجه‌اش به موانع سخت ایدئولوژیک و سیاسی و غیرتجاری کمتر است. ایران می‌تواند از این فرصت برای آغاز گفت‌وگوهای مستقیم یا غیرمستقیم از طریق واسطه‌هایی مانند عمان استفاده کند، همان‌گونه که اخیراً نامه‌ای از طریق این کشور به واشنگتن ارسال شد . 

   - ایران می تواند از فرصت تعرفه‌های پایین استفاده کند متقابلا ایران نیز تعرفه‌های آمریکا را نیز کاهش دهد یا حذف کند؛ تعرفه‌های پایین ترامپ می‌تواند به عنوان یک «گام اعتمادساز» کوچک مطرح شود، به‌ویژه با توجه به ادعای ترامپ مبنی بر درآمدزایی تعرفه‌ها برای آمریکا. ایران می‌تواند پیشنهاد دهد حجم تجارت دو کشور با در نظر گرفتن موارنه برابری مبادلات، افزایش پیدا کند ایران جایگزین بخشی سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های آمریکایی  در کشورهایی مثل چین شود که موازنه تجاری نابرابری با آمریکا دارند همکاری‌ها را در حوزه‌های محدودی از تجارت تقویت کنند. 

۲. تقویت تجارت غیرنفتی 

   - تعرفه‌های پایین می‌تواند راه را برای افزایش صادرات محصولاتی ایران مانند زعفران، خشکبار، و فرش و ... به بازار آمریکا هموار کند، هرچند در حال حاضر سهم این کالاها در تجارت دو کشور ناچیز است . 

   - ایران می‌تواند از رقابت کشورهایی مانند چین و هند که نگران تعرفه‌های جدید آمریکا هستند، استفاده کند و با ارائه مشوق‌هایی (مانند قیمت‌های رقابتی)، شرکت‌های آمریکایی را به ایجاد روابط تجاری ترغیب نماید

   - ایران می‌تواند بستری برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ آمریکایی فراهم کند شرکت‌هایی مانند اپل و تسلا و دیگر شرکت‌های آمریکایی نیاز به مکانی ارزان برای تولید دارند تاکنون چین این مکان را فراهم کرده بود و در رتبه‌ی بعدی هند و  کشورهای آسیای جنوب شرقی در تلاش برای فراهم‌سازی بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی بودند اما الان با وضع تعرفه‌های بالای ترامپ، شرکت‌های آمریکایی به کشورهایی با تعرفه پایین و نیروی کار ارزان احتیاج دارند ایران می‌تواند این بستر سرمایه‌گذاری مناسب را فراهم کند و با شرط برقراری موازنه برابر تجاری همکاری و امتیازگیری از طرف آمریکایی را طلب کند.

۳. استفاده از اختلافات تجاری آمریکا با دیگران 

   - جنگ تجاری ترامپ با اتحادیه اروپا و چین، فرصتی برای ایران است تا با تقویت همکاری با این بلوک‌ها، جایگزین‌هایی برای کاهش وابستگی به دلار و سیستم مالی غرب بیابد. برای مثال، گسترش مبادلات با اروپا در قالب INSTEX یا هماهنگی با طرح‌های تجاری چین در کریدور «یک کمربند، یک جاده» می‌تواند مؤثر باشد .  هر چند این مسیر از قبل هم مسیر رفتارهای ایران بود اما هیچ‌گاه امکان بهره‌گیری جدی از آن پدید نیامد با بهره‌برداری جدی از فرصت پدید آمده می‌توان امکان بهره‌برداری جدی از این مسیر را به وجود آورد.

موانع کلیدی: 

۱. ساختار شکننده اقتصاد ایران 

   - اقتصاد ایران با چالش‌هایی مانند تورم بالا، کاهش ارزش ریال، و وابستگی به درآمدهای نفتی مواجه است. این عوامل توانایی ایران را برای پاسخگویی به افزایش تقاضاهای تجاری حتی در صورت لغو تعرفه‌ها محدود می‌کند . 

۲. تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا 

   - تعرفه‌های جدید تنها بخش کوچکی از فشارهای اقتصادی واشنگتن است. تحریم‌های ثانویه علیه خریداران نفت ایران و محدودیت دسترسی به سیستم بانکی جهانی، همچنان اصلی‌ترین مانع تجارت ایران محسوب می‌شوند  که باید دید آیا در مذاکرات می‌توان این دو را در برابر هم قرار داد و از طرف آمریکایی مطالبه لغو یا کاهش تحریم‌ها را طلب کرد.

۳. کمبود اعتماد سیاسی 

   - سابقه خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها، اعتماد تهران به واشنگتن را به شدت کاهش داده است. از سوی دیگر، ترامپ نیز با اتکا به گفتمان «فشار حداکثری»، تمایل چندانی به امتیازدهی بدون پیش‌شرط‌های سنگین نشان نمی‌دهد . 

پیشنهادها: 

۱. دیپلماسی گام‌به‌گام 

   - ایران می‌تواند با پیشنهاد مذاکره درباره یک «توافق کوچک» و برقراری روابط تجاری با موازنه برابر، فضای لازم برای کاهش تدریجی تحریم‌ها را فراهم کند. 

۲. تنوع‌بخشی به شرکای تجاری 

   - تمرکز بر تقویت روابط با کشورهای غیرغربی مانند روسیه، چین، و هند، و همچنین بلوک‌های اقتصادی نوظهور (مانند بریکس)، می‌تواند وابستگی به غرب را کاهش دهد. 

۳. شفاف‌سازی اقتصادی 

   - بهبود شاخص‌های شفافیت مالی و مقابله با فساد، جذب سرمایه‌گذاران خارجی را تسهیل می‌کند و امکان استفاده از فرصت‌های تجاری پساتحریم را افزایش می‌دهد. 

جمع‌بندی: 

تعرفه‌های جدید ترامپ اگرچه تأثیر مستقیم محدودی بر اقتصاد ایران دارد، اما می‌تواند بهانه‌ای برای آغاز گفت‌وگوهای مستقیم یا غیرمستقیم و کاهش تنش‌ها باشد. موفقیت این مسیر مستلزم عبور از موانع ساختاری داخلی و بین‌المللی، همراه با نوآوری دیپلماتیک است. ایران باید با اتخاذ استراتژی ترکیبی (کاهش وابستگی به غرب + تعامل هدفمند با بازیگران بین‌المللی و غرب)، از این فرصت برای بهبود جایگاه خود در نظام اقتصادی جهانی استفاده کند.

..............................

پایان پیام/