نگرش قرآنی به علم‌آموزی

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: قرآن کریم، به عنوان کلام الهی و آخرین پیام آسمانی، نقش بی‌بدیلی در هدایت بشر به سوی سعادت و کمال ایفا می‌کند. یکی از جنبه‌های بارز این کتاب آسمانی، تأکید فراوان بر علم و دانش و تشویق انسان‌ها به تفکر و تعقل در آیات الهی و پدیده‌های خلقت است. در این مقاله، با نگاهی به آموزه‌های قرآنی، به بررسی جایگاه علم و اهمیت آن از منظر این کتاب آسمانی می‌پردازیم.

قرآن کریم در آیات متعددی به اهمیت علم و دانش اشاره کرده و علمای راستین را مورد ستایش قرار داده است. این آیات، نه تنها علم را به عنوان ابزاری برای شناخت خداوند و درک آیات الهی معرفی می‌کنند، بلکه آن را به عنوان کلیدی برای حل مشکلات جوامع بشری و پیشرفت و تعالی انسان‌ها نیز قلمداد می‌کنند.

علم، نوری الهی: در قرآن، علم به عنوان نوری الهی معرفی شده که راه را برای انسان روشن می‌کند و او را از گمراهی و جهل رهایی می‌بخشد. خداوند متعال در آیه ۲۵۷ سوره بقره می‌فرماید: «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ». این آیه شریفه، به روشنی بیان می‌کند که خداوند یاور و سرپرست مؤمنان است و آنان را از تاریکی‌های جهل به سوی نور علم و دانش هدایت می‌کند.

تفضیل علما: قرآن کریم، مقام و منزلت علمای راستین را بر سایر مردم برتری داده و آنان را به عنوان وارثان انبیا معرفی کرده است. در آیه ۹ سوره زمر می‌فرماید: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ». این آیه شریفه، به صراحت بیان می‌کند که دانایان و نادانان با یکدیگر برابر نیستند و تنها صاحبان خرد و اندیشه، این حقیقت را درک می‌کنند.

تشویق به تفکر و تعقل: قرآن کریم، انسان‌ها را به تفکر و تعقل در آیات الهی و پدیده‌های خلقت تشویق می‌کند و این امر را از نشانه‌های ایمان و تقوای الهی می‌داند. در آیه ۱۱ سوره رعد می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ». این آیه شریفه، به این حقیقت اشاره دارد که خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی‌دهد، مگر آنکه آنان خود را تغییر دهند و با تفکر و تعقل، راه درست را بیابند.

علم در خدمت تعالی معنوی

از منظر آموزه‌های شیعی، علم تنها یک ابزار برای پیشرفت مادی و دنیوی نیست، بلکه وسیله‌ای برای ارتقای معنوی و نزدیکی به خداوند نیز هست. علم واقعی، علمی است که انسان را به شناخت هر چه بیشتر خداوند و صفات او رهنمون سازد و او را در مسیر کمال و سعادت یاری رساند. امام علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند: "الْعِلْمُ سُلْطَانٌ مَنْ وَجَدَهُ صَالَ بِهِ وَ مَنْ لَمْ یَجِدْهُ صِیلَ عَلَیْهِ"⁴. (دانش، قدرت است. هر کس آن را بیابد، [با آن] حمله کند و هر کس آن را نیابد، مورد حمله قرار گیرد.)

در پایان، می‌توان گفت که قرآن کریم، با تأکید فراوان بر علم و دانش و تشویق انسان‌ها به تفکر و تعقل، نقش بی‌بدیلی در پیشرفت و تعالی جوامع بشری ایفا می‌کند. آموزه‌های قرآنی، نه تنها علم را به عنوان ابزاری برای شناخت خداوند و درک آیات الهی معرفی می‌کنند، بلکه آن را به عنوان کلیدی برای حل مشکلات جوامع بشری و رسیدن به سعادت و کمال نیز قلمداد می‌کنند. شایسته است که مسلمانان، با پیروی از این آموزه‌های الهی، در راه کسب علم و دانش تلاش کنند و از این طریق، به پیشرفت و شکوفایی جوامع اسلامی کمک نمایند.

پاورقی‌ها:

سوره بقره، آیه ۲۵۷

سوره زمر، آیه ۹

سوره رعد، آیه ۱۱

نهج البلاغه، حکمت ۱۴۷