رحم های نامهربان؛ «نگاه دینی به سقط جنین»

خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام- ابنا:  سقط جنین در اسلام، پس از دمیده شدن روح حرام قطعی است و قبل از آن نیز در صورت عدم وجود دلیل موجه، گناه محسوب می شود. با بررسی فقهی و فرهنگی و اجتماعی و اعتقادی و کلامی به حرمت سقط جنین پاسخ داده می شود. 
 

۱. نقش عوامل فقهی در دیدگاه اسلام در مورد سقط جنین:

عوامل فقهی، همانطور که قبلاً اشاره شد، تعیین‌کننده اصلی حکم شرعی هستند. در مورد سقط جنین، این عوامل به صورت زیر عمل می‌کنند:

قرآن کریم به عنوان منبع اصلی: اگرچه آیه مستقیمی درباره سقط جنین وجود ندارد، اما آیات کلی مانند:

"وَلا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ" (1) و جانی را که خداوند محترم شمرده است، جز به حق نکشید."

"مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا " (2) هر کس نفسی را بدون حق یا فساد در زمین بکشد، گویا همه مردم را کشته است."

این آیات مبنای حرمت کشتن نفس هستند. فقها با توجه به مراحل رشد جنین و زمانی که به عنوان یک "نفس" شناخته می‌شود، این آیات را بر سقط جنین منطبق می‌کنند.

 احادیثی در مورد مراحل خلقت جنین و زمان دمیده شدن روح (حدود چهار ماهگی) و زمان دقیق آغاز "حرمت قطعی" سقط جنین را مشخص می کند. همچنین، احادیثی در مورد دیه جنین سقط شده (که به آن "غره" گفته می‌شود) نشان‌دهنده این است که اسلام برای جنین، حتی قبل از تولد، ارزش قائل است.
 

اجماع فقها به عنوان تأییدکننده: اجماع فقها بر حرمت سقط جنین پس از دمیده شدن روح، نشان‌دهنده قوت دلیل و عدم اختلاف نظر در این مورد است. این اجماع، حکم حرمت را تثبیت می‌کند.

نقش عقل و قواعد فقهی در موارد استثنایی: در مواردی که جان مادر در خطر است، فقها با استفاده از قاعده "لا ضرر و لا ضرار" و اولویت حفظ جان موجود (مادر) بر موجود در حال تکوین (جنین)، ممکن است فتوایی مبنی بر جواز سقط در شرایط بسیار خاص صادر کنند. این یک استثنا است و بر اساس اصول فقهی و با بررسی دقیق شرایط انجام می‌شود.

۲. نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی در دیدگاه اسلام در مورد سقط جنین:

این عوامل بیشتر بر نحوه درک و پذیرش حکم شرعی توسط جامعه و همچنین بر نگرش کلی به موضوع فرزندآوری تأثیر می‌گذارند:

ارزش بالای خانواده و فرزند در فرهنگ اسلامی: فرهنگ اسلامی به خانواده به عنوان نهاد اصلی جامعه نگاه می‌کند و فرزند را هدیه‌ای الهی و مایه برکت می‌داند. این نگرش فرهنگی باعث می‌شود که سقط جنین، به خصوص به دلایل غیرضروری، با ارزش‌های عمیق جامعه در تضاد دیده شود و به راحتی پذیرفته نشود.

نگرش به زندگی به عنوان امانتی الهی: در فرهنگ اسلامی، زندگی انسان امانتی از جانب خداست و انسان مالک مطلق آن نیست. این دیدگاه باعث می‌شود که تصمیم‌گیری درباره پایان دادن به زندگی، حتی در مراحل اولیه، با احتیاط و تقوا همراه باشد.

تأثیر سنت‌های محلی (در صورتی که با شرع در تضاد نباشند): در برخی جوامع مسلمان، ممکن است سنت‌ها و آدابی در مورد بارداری و مراقبت از مادر و جنین وجود داشته باشد که به صورت غیرمستقیم بر نگرش به سقط جنین تأثیر بگذارد. البته این سنت‌ها نمی‌توانند حکمی را که شرع تعیین کرده است، تغییر دهند.
 

۳. نقش عوامل اعتقادی و کلامی در دیدگاه اسلام در مورد سقط جنین:

این عوامل زیربنای فکری و اعتقادی حکم شرعی را تشکیل می‌دهند:

باور به خالقیت خداوند و تدبیر او: مسلمانان معتقدند که خداوند خالق همه چیز است و هر موجود زنده‌ای به اذن او به وجود می‌آید. این باور باعث می‌شود که پایان دادن به زندگی یک موجود زنده بدون دلیل موجه، به نوعی دخالت در امر الهی و عدم اعتماد به تدبیر او دیده شود.

باور به رزاقیت خداوند: در مورد نگرانی‌های مالی که ممکن است والدین را به سقط جنین سوق دهد، اعتقاد به رزاقیت خداوند و تأمین روزی از جانب او، نقش مهمی در تقویت توکل و جلوگیری از چنین تصمیمی دارد.

باور به مسئولیت در برابر خداوند: مسلمانان معتقدند که در برابر اعمال خود در پیشگاه خداوند مسئول هستند. سقط جنین، به خصوص به دلایل غیرضروری، به عنوان گناهی بزرگ در نظر گرفته می‌شود که فرد باید در برابر آن پاسخگو باشد.

به طور خلاصه، در موضوع سقط جنین، عوامل فقهی چارچوب اصلی را تعیین می‌کنند و عوامل فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی این حکم را تقویت کرده و بر نحوه درک و پذیرش آن توسط جامعه تأثیر می‌گذارند. اهمیت هر یک از این عوامل در کنار هم، دیدگاه جامع و عمیق اسلام در مورد سقط جنین را شکل می‌دهد.

پی‌نوشت:

1.(انعام، ۱۵۱)

2.(مائده، ۳۲)