به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ابنا - حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا به مناسبت شهادت امام محمد تقی(ع) نگاهی به شیوه های تربیتی امام جواد علیه السلام داشته اند. متن ایشان را بخوانید.
محمد حسین امین/ نویسنده و پژوهشگر دینی
محبت، توجه و تربیت نسل آینده همواره از دغدغههای اصلی اسلام و اهل بیت (علیهمالسلام) بوده است. امام جواد (ع)، نهمین پیشوای شیعیان، با رفتارها و شیوههای تربیتی خاص خود، الگویی جاودانه برای ارتباط با کودکان و نوجوانان ارائه داده است. بررسی سیره ایشان میتواند چراغ راهی برای والدینی باشد که به دنبال تربیت فرزندانی صالح و موفق هستند.
مقدمهای بر سیره تربیتی امام جواد (ع)
امام محمد تقی (ع)، ملقب به جوادالائمه، در دوران کوتاه زندگی خود نمونهای کامل از اخلاق، محبت و تربیت اسلامی را به نمایش گذاشتند. ایشان نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان و نوجوانان نیز الگویی بینظیر بودند. رفتار امام جواد (ع) با کودکان به گونهای بود که نه تنها محبت ایشان را جلب میکرد، بلکه اصول تربیتی عمیقی را نیز به آنها آموزش میداد. این سیره نه تنها در زمان خود امام بلکه تا به امروز الهامبخش خانوادهها و والدین بوده است.
۱. اهمیت محبت در تربیت کودکان از نگاه امام جواد (ع)
یکی از ویژگیهای بارز امام جواد (ع) در ارتباط با کودکان، محبت بیپایان ایشان بود. محبت، کلید اصلی ارتباط مؤثر با کودکان است و در سیره امام جواد (ع) این اصل به وضوح دیده میشود. امام همواره با چهرهای گشاده و لبخندی دلنشین با کودکان برخورد میکردند.
در حدیثی از امام جواد (ع) آمده است: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الصِّبْیَانَ وَ یَرْحَمُهُمْ»؛ خداوند کودکان را دوست دارد و به آنها رحم میکند.(۱)
این روایت نشاندهندهی اهمیت محبت به کودکان از منظر الهی است و امام جواد (ع) نیز این اصل را در رفتارهای روزمره خود رعایت میکردند.
محبت به کودکان نه تنها باعث ایجاد اعتماد به نفس در آنها میشود، بلکه پایهای محکم برای تربیت اخلاقی و دینی آنها فراهم میکند.(۲)
بسیاری از روانشناسان نیز تأکید دارند که محبت والدین به فرزندان، اولین گام در شکلگیری شخصیت سالم آنهاست.(۳)
۲. نقش احترام در ارتباط با کودکان از نگاه امام جواد (ع)
در سیره امام جواد (ع)، احترام به شخصیت کودکان جایگاه ویژهای داشت. ایشان همواره با کودکان با احترام رفتار کرده و به نظرات و احساسات آنها اهمیت میدادند.
یکی از شاگردان امام نقل میکند که ایشان هرگز کودکی را تحقیر نمیکردند و همواره با مهربانی با آنها صحبت میکردند.(۴)
احترام گذاشتن به کودک باعث میشود که او احساس ارزشمندی کند و اعتماد به نفسش تقویت شود.(۵)
در قرآن کریم نیز آمده است: «وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا»؛ و با مردم سخن نیکو بگویید.(۶) این اصل قرآنی در برخورد امام جواد (ع) با کودکان به وضوح دیده میشد.
۳. آموزش دینی به کودکان در سیره امام جواد (ع)
یکی دیگر از جنبههای مهم سیره امام جواد (ع)، آموزش دینی به کودکان بود. ایشان از همان سنین پایین، مفاهیم دینی را به شیوهای ساده و قابل فهم برای کودکان بیان میکردند.
در حدیثی از امام جواد (ع) آمده است: «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ»؛ بهترین شما کسی است که برای خانوادهاش بهترین باشد.(۷) این حدیث نشاندهندهی اهمیت نقش خانواده در تربیت دینی فرزندان است.
آموزش دینی باید متناسب با سن و فهم کودک باشد تا او بتواند آن را به خوبی درک کند.(۸)
والدین امروزی نیز میتوانند با استفاده از داستانها و مثالهای ساده، مفاهیم دینی را به فرزندان خود آموزش دهند.(۹)
۴. بازی و تفریح در نگاه امام جواد (ع)
یکی دیگر از جنبههای مهم سیره امام جواد (ع)، اهمیت دادن به بازی و تفریح کودکان بود. ایشان معتقد بودند که بازی نه تنها باعث شادی کودک میشود، بلکه فرصتی برای آموزش غیرمستقیم نیز فراهم میکند.
یکی از همراهان امام نقل میکند که ایشان زمانی که با کودکان بازی میکردند، نکات اخلاقی و تربیتی را نیز به آنها آموزش میدادند.(۱۰)
بازیهای گروهی باعث تقویت مهارتهای اجتماعی کودک میشود و او را برای زندگی در جامعه آماده میکند.(۱۱)
پیامبر اکرم (ص) نیز فرمودهاند: «رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی بِرِّهِ»؛ خداوند بیامرزد کسی را که فرزند خود را در نیکی یاری کند.(۱۲)
۵. صبر و تحمل در تربیت کودکان از نگاه امام جواد (ع)
یکی دیگر از اصول مهم تربیتی در سیره امام جواد (ع)، صبر و تحمل در برخورد با کودکان بود. ایشان معتقد بودند که والدین باید با صبر و حوصله، فرزندان خود را راهنمایی کنند.
صبر والدین باعث میشود که کودک احساس امنیت کند و بتواند اشتباهات خود را اصلاح کند.(۱۳)
قرآن کریم نیز بر اهمیت صبر تأکید دارد: «وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ»؛ صبر کنید که خداوند با صابران است.(۱۴)
والدین امروزی نیز باید با الگو گرفتن از این اصل، در برابر خطاهای فرزندان خود صبور باشند و آنها را با محبت راهنمایی کنند.(۱۵)
پاورقیها:
۱.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۶، ص ۴۹.
۲. همان منبع، ج ۶، ص ۵۰.
۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج ۱۶، ص ۳۲۸.
۴. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۲۱.
۵. همان منبع، ج ۲، ص ۶۲۳.
۶. قرآن کریم، سوره بقره، آیه ۸۳.
۷. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۲۴۰.
۸. همان منبع، ج ۴، ص ۲۴۲.
۹. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۲۳۱.
۱۰. همان منبع، ج ۷۵، ص ۲۳۳.
۱۱. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۳۵۰.
۱۲. همان منبع، ج ۱، ص ۳۵۲.
۱۳. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۹۱.
۱۴. قرآن کریم، سوره انفال، آیه ۴۶.
۱۵. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۸۵.
نظر شما