راز محبوبیت الهی: حیا و بردباری

خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام_ ابنا: حدیثی از امام محمد باقر (علیه‌السلام) نقل شده است که می‌فرمایند:  
"إنَّ اللهَ یُحِبُّ الحَییَّ الحَلیمَ"  
"همانا خداوند انسان با حیا و بردبار را دوست دارد."(1) 

این روایت کوتاه، اما پرمحتوا، دو ویژگی اخلاقی برجسته را بیان می‌کند که مورد محبت الهی قرار می‌گیرند: حیا و حلم. در این مقاله، به بررسی مفهوم این دو صفت، ارتباط آن‌ها با یکدیگر و تأثیرشان در زندگی فردی و اجتماعی می‌پردازیم.

 1. مفهوم حیا و حلم در روایت  
 الف) حیا (خویشتن‌داری و عفاف)  
حیا به معنای خودنگهداری، شرم‌مندی و پرهیز از کارهای ناشایست است. انسان با حیا، مراقب اعمال و گفتار خود است و از هرگونه رفتاری که موجب بی‌احترامی به خود یا دیگران شود، دوری می‌کند.  

در اسلام، حیا تنها محدود به مسائل جنسی نیست، بلکه شامل تمام عرصه‌های زندگی، از جمله رفتار با دیگران، گفتار و حتی نیت‌ها می‌شود. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:  
"الحیاءُ مِنَ الإیمانِ"  
"حیا از ایمان است."(2)  

 ب) حلم (بردباری و خویشتنداری در برابر ناملایمات)  
حلم به معنای صبر و شکیبایی در برابر مشکلات و رفتارهای ناپسند دیگران است. انسان حلیم، عجولانه واکنش نشان نمی‌دهد و در برابر ناسزاها و اشتباهات دیگران، با متانت و خرد برخورد می‌کند.  

امام علی (ع) می‌فرمایند:  
"الحِلمُ أنْ تَمْلِکَ نَفْسَکَ عِنْدَ الغَضَبِ"  
"حلم آن است که در هنگام خشم، بر خود مسلط باشی.(3)"  

 2. ارتباط حیا و حلم  
این دو صفت، مکمل یکدیگرند:  
- حیا باعث می‌شود انسان از گناه و زشتی‌ها دوری کند.  
- حلم موجب می‌شود در برابر رفتارهای نادرست دیگران، با بزرگواری برخورد کند.  

کسی که حیا دارد، به‌راحتی تحت تأثیر محیط فاسد قرار نمی‌گیرد و کسی که حلم دارد، در روابط اجتماعی، محبوب‌تر و موفق‌تر است.  

 3. آثار فردی و اجتماعی حیا و حلم  

الف) آثار فردی  
- تقرب به خدا: چون این دو صفت مورد محبت الهی هستند، انسان را به خدا نزدیک می‌کنند.  
- آرامش روانی: انسان با حیا و حلم، کمتر دچار پشیمانی و اضطراب می‌شود.  
- عزت نفس: حیا از نفس جلوگیری می‌کند و حلم، شخصیت انسان را بزرگ می‌نماید.  
ب) آثار اجتماعی  
- تحکیم روابط: افراد بردبار و با حیا، محبوب‌ترند و روابط اجتماعی بهتری دارند.  
- کاهش اختلافات: حلم مانع از گسترش دعواها و کدورت‌ها می‌شود.  
- الگوی اخلاقی: چنین افرادی به‌عنوان الگوهای اخلاقی در جامعه مطرح می‌شوند.  

 4. راه‌های پرورش حیا و حلم  
برای تقویت این دو صفت، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:  
- توجه به محضر خدا: یادآوری اینکه خداوند ناظر اعمال ماست، حیا را افزایش می‌دهد.  
- تمرین صبر: در موقعیت‌های خشم‌آور، نفس عمیق بکشیم و عکس‌العمل را به تأخیر بیندازیم.  
- مطالعه زندگی معصومین (ع): ائمه (ع) بهترین الگوهای حیا و حلم هستند.  
- دعا و توسل: از خداوند بخواهیم که این صفات را در ما تقویت کند.  

نتیجه‌گیری  
حدیث امام باقر (ع) به ما یادآوری می‌کند که حیا و حلم دو ویژگی کلیدی برای جلب محبت الهی و موفقیت در زندگی هستند. با تقویت این صفات، هم به رشد معنوی خود کمک می‌کنیم و هم جامعه‌ای سالم‌تر و اخلاق‌مدارتر می‌سازیم.  

خداوندا! ما را از بندگان با حیا و بردبار قرار ده که مورد محبت تو هستند.  

پی‌نوشت:

1- جهاد با نفس، ح259

2-بحارالانوار، ج68، ص336

3-غررالحکم، حدیث 5253