چرا قرآن به زبان عربی نازل شده است؟

۱- باتوجه به روحیه خاص مردم عربستان و خوی تعصب و جاهلیت و نادانی که با اعتقادات آنان عجین گشته بود و نیز با زبان عربی به خوبی آشنایی داشتندو به آن شعر می سرودند و نثر می نوشتند و باهم رقابت ادبی داشتند، اگر زبان قرآن، زبان دیگری غیر از زبان عربی بود یقینا لجاجت با قرآن و آوردن آن مضاعف می شد و از آنجا که قرآن کریم کلام خدا است و کلام خدا باید با روشن ترین وجه بیان شود و هیچ گونه ابهام و گنگی نداشته باشد لذا قرآن به زبان عربی نازل گردیده تا زمینه برای بهانه جویان فراهم نباشد. قرآن کریم می فرماید: “ولو جعلناه قرآن عربیا اعجمیا لقالو لولافصلت آیاته. ”(فصلت /۴۴) اگر این قرآن را گنگ و مبهم نازل می کردیم آنها می گفتندچرا آیاتش روشن و مشروح بیان نشده است. ” در این آیه اعجمی در مقابل عربی قرار گرفته و به معانی کلام غیر فصیح است.

۲. فرستادن رسولان و پیامبران الهی به سوی اقوام و ملت های گوناگون، جز به زبان آن ها صورت نگرفته و این هم زبانی هر پیامبر با قوم خویش، یک اصل کلی و فراگیر بوده است: وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُول إِلاّ بِلِسانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ(ابراهیم/۴) و ما هیچ پیامبری را جز به زبان قومش نفرستادیم تا - حقایق را - برای آنان بیان کند. این قاعده ی کلی در فرستادن رسولان الهی، در زمینه انزال کتب آسمانی نیز جاری گشته است: وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها(شوری /۷) و بدین گونه «قرآن عربی» به سوی تو وحی کردیم تا - مردم - مکه و کسانی را که پیرامون آنند، هشدار دهی. بنابراین، عربی بودن قرآن امری طبیعی می باشد؛ چرا که پیامبر از میان قومی برانگیخته شد که زبانشان عربی بود. مخاطبان اولیّه ی پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) و قرآن کریم، مردم منطقه مکه و اطراف آن بودند، گرچه در مراحل بعدی، رسالت، جهانی و دعوت همگانی شد (هدی للناس) لیکن معقول نیست که قرآن به زبانی که اولین مخاطبان و نزدیکان پیامبر با آن بیگانه هستند، نازل شود، به بیانی دیگر معنا ندارد که پیامبری در میان جامعه ای به رسالت مبعوث شود، ولی کتاب آسمانی او به زبان جامعه ی دیگری باشد و مخاطبان نخستین او نتوانند از آن بهره ای ببرند. خداوند در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام‌های خویش همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است: "و ما أرسلنا مِن رسول إلاّبلسان قومه لیبیّن لهم فیضلّ اللَّه مَن یشاء و یهدی مَن یشاء و هو العزیز الحکیم؛ (ابراهیم/۴) ما هر فرستاده‌ای را با زبان مردمش فرستادیم تا بتواند حقایق را برای آنان بهروشنی بیان کند. پس خداوند هر کس را بخواهد، گمراه و هر کس را بخواهد، هدایتمی‌کند و او شکست‌ناپذیر و فرزانه است.

۳. زبان شناسان عقیده دارند که زبان عربی دارای امتیازاتی است که در سایر زبان ها نیست؛ قواعد آن قیاسی تر از سایر زبان هاست. اشتقاق کلمات و واژه های آن بیش از سایر زبان هاست. برای مثال افعال در زبان عربی به جای شش صیغه، چهارده صیغه دارند؛ تمام اسم ها مؤنث و مذکر دارند و افعال و ضمایر و صفت ها مطابق آن ها می باشند. دستور زبان و علم فصاحت و بلاغت آن نیز، این زبان را از دیگر زبان ها ممتاز می سازد؛ از این رو در باره ی زبان عربی قرآن، می فرماید: نزل به رو ح الامین علی قلبک لتکون من المنذرین بلسان عربی مبین. (شعرا آیه ۱۹۳- ۱۹۵) نازل نمود جبرئیل امین بر قلب تو به زبان عربی آشکار. در روایتی آمده است: «یبیّن الألسن و لا تبیّنه الألسن(اصول کافی، ج ۲، ص ۶۳۷، کتاب فضل القرآن) عربی فصیح، از واژه ها و ساختاری برخوردار است که گویایی دیگر زبان ها را دارد، در حالی که زبان های دیگر گویایی زبان عربی را ندارند». در تفسیر نورالثقلین در تفسیر “بلسان عربی مبین” شخصی به نام حجال از امام صادق(ع) سوال نمود. ایشان فرمودند: یعنی آن زبان ها را روشن می کند و آن را زبان ها روشن نمی کنند. (نورالثقلین: ج ۴، ص ۶۵، فصلت، آیه ۴۴) در تفسیر نمونه تفسیر آیه “ نزل به الروح الامین ... بلسان عربی مبین(تفسیرنمونه: ج ۱۵، ص ۳۴۷) می نویسد برای اینکه جای هیچ گونه عذر و بهانه ای برای کسی باقی نماند “آن را به زبان عربی آشکار نازل کرد. در تفسیر علی بن ابراهیم در فضیلت و برتری عجم بر عرب در پذیرش قرآنآمده است: از امام صادق(ع) به نقل است: که درباره آیه “ولو نزلنا علی بعض الاعجمین” ... فرمودند: اگر قرآن بر عجم نازل شده عرب به آن ایمان نمی آورد و این برای عجم فضیلتی است.

۴.اهمیت و سوق الجیشی بودن سرزمین حجاز و مناسب بودن این منطقه برای نشر اسلام نسبت به دیگر مناطق جهان و حکمت های دیگری باعث شد این سرزمین خاستگاه بعثت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) باشد. سخنوری و به رخ کشیدن سخنان ادبی و اشعار زیبا، سرزمین مکه و اطراف آن را به میدان هماوردی ساکنانش ـ در این زمینه ـ تبدیل کرده بود، و از سویی حکمت الهی اقتضا داشت که معجزه ی پیامبر متناسب فن و علم رایج در آن زمان و مکان باشد؛ همان گونه که در معجزه های پیامبران دیگر، این مصلحت رعایت شده است. در چنین شرایطی بهترین معجزه، آوردن کتابی است که با سخنان شیوا و دلنشین، برتری خود را بر قوی ترین و زیباترین سخنان آن دوران آشکار کند. از آن جا که دین اسلام آخرین و کامل ترین دین آسمانی است، لازم است قرآن که معجزه ی جاویدان و ماندگار چنین دینی است، برای بهره مند شدن انسانها در همه ی زمان ها، به زبانی نازل شود که بر اساس اعجاز در فصاحت و بلاغت در مقام تحدی بر آمده و نه تنها مردم صدر اسلام را، بلکه همه ی انسان ها را در همه دوران و همه مکان ها به هماوردی و آوردن نمونه ی کوچک مانند قرآن فرا بخواند، و بر اساس آنچه که در نکته ی دوم گذشت، بهترین زبانی که بتواند این هدف را دنبال کند، زبان عربی است.
 

۵. با توجه به حکیم بودن خداوند و این که او خالق و معلم زبان انسان هاست و مرتبه های استواری و کیفیت زبان ها را می داند، نازل شدن قرآن به زبان عربی چیزی جز مقتضای مصلحت و حکمت الهی نیست. کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیم خَبِیر؛(هودآیه ۱) این کتابی است که آیاتش استحکام یافته، سپس تشریح شده، از نزد خداوند حکیم و آگاه - نازل گردیده است. احیا: از بدیهیات است که هر رسولی با ید به زبان قوم خود سخن گوید و مگر غیر ازاین هم راه دیگری سراغ دارید که فردی از میا ن قومی بخواهد ابلاغ وحیکند و به زبان قوم دیگری سخن گویدو انتظار داشته باشد که حرف هایش را بفهمند و گوش دهند و ایمان آورند. همین نکته در اشکال کفار که مطالب قرآن را گفته فردی رومی یا ایرانی می دانستند دیده می شود. حال فرض کنیم که زبان قرآن هم به رومی یا ایرانی بود چگو نه کسی قبول می کرد که این تهمتاست و اصل و ریشه ندارد... د. تمام این سوالات از طرف کسانی است که زبان آنها عربی نیست. از طرف دیگر چنانچه قرآن به هر زبان دیگری میبود همین سوالات باقی بود واکنون در جهان علم ترجمه متون رایج است ومشکلی هم ندارد - این هم به خاطر عدم ظرفیت انسان و زبانهای بشری است ...

پی نوشت:
پرسمان قرآن