معارف نهج البلاغه ۴/ حج و برائت در سخنان امیرالمومنین(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - اگرچه نهج‌البلاغه، همه سخنان امیرالمؤمنین (ع) نیست، اما در همین مجموعه گزیده‌شده از سخنان ایشان که به همت سید رضی جمع‌آوری شده است، سخنان فراوانی در مورد «حج، عمره، کعبه و اعمال مرتبط با آن» دیده می‌شود. بازخوانی این معارف علوی می‌تواند راه‌گشای علاقه‌مندان به نوع نگاه ایشان به این واجب مذهبی و سیاسی باشد.

در میان خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه، مطالب متنوعی درباره «مکه و حج» دیده می‌شود. به عنوان نمونه، در خطبه‌های ۱، ۴۶، ۵۳، ۱۱۰ و ۱۹۲، همچنین نامه‌های ۳۳، ۴۷، ۵۲ و ۶۷ و حکمت‌های ۱۳۶، ۲۵۲ و ۲۷۰، سخنان حضرت در مورد حج دیده می‌شود. میزان جملات این موارد نیز از چند جمله تا حدود دو صفحه را شامل می‌شود. به عنوان مثال، در خطبه قاصعه که به عنوان خطبه ۱۹۲ شناخته می‌شود، امام علی (ع) حدود دو صفحه به موضوع حج پرداخته است. از نکات قابل توجه دیگر این است که حضرت در نامه ۴۷ که به عنوان وصیت‌نامه ایشان شناخته می‌شود، نیز بر «اهمیت حج» تأکید کرده‌اند.

در این سخنان، علاوه بر بیان برخی از موارد فقهی حج و نحوه انجام اعمال عبادی مرتبط با آن، اهمیت و جایگاه عبادی حج بر خصوصیات اخلاقی هر شخص بیان شده است. همچنین اثرات اقتصادی و سیاسی این عبادت بزرگ الهی نیز مورد توجه حضرت بوده است.

به عنوان مثال، امام علی (ع) در نامه ۶۷ با اشاره به لزوم انجام فعالیت‌های آموزشی برای همگان، به برگزاری نشست‌های علمی میان دانشمندان در زمان حج اشاره کرده و آن را از وظایف «امیرالحاج» معرفی می‌کند: «فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِیَ وَ عَلِّمِ الْجَاهِلَ وَ ذَاکِرِ الْعَالِمَ، کسی را که در موضوعی از تو فتوا (و نظر) خواهد، فتوا ده. نادان را علم بیاموز و با عالم مذاکره کن.»

طبیعی است که موضوع این گفت‌وگوها، فراتر از گفت‌وگوهایی ساده در مورد نحوه انجام اعمال حج است و باید مسائل مختلف علمی، اعتقادی و حتی بررسی جریان‌های سیاسی را نیز شامل شود، همان‌گونه که امام در نامه ۳۳، به سوءاستفاده دشمنان از زمان حج هشدار می‌دهد و از حاکم مکه می‌خواهد که مراقب اقدامات تبلیغات دروغین یاوران معاویه باشد.

اگر جهاد را مبارزه با باطل برای تحقق حق بدانیم، امام علی (ع)، حج را نیز یک «جهاد» می‌داند و در حکمت ۱۳۶ می‌فرماید: «وَالْحَجُّ جِهَادُ کُلِّ ضَعِیفٍ، حج جهاد هر ناتوان است.» روشن است که اگر در حج، تلاشی برای مقابله با باطل، طاغوت و استکبار یا برائتی از مشرکین صورت نگیرد و صرفاً یک عمل ظاهری و فردی باشد، «جهادی» صورت نگرفته است و به بیان روشن‌تر، اصولاً «حج» صورت نگرفته است، همان‌گونه که امام خمینی (ره) فرمودند: حج بدون برائت، حج نیست.

سید علی‌اصغر حسینی / ابنا

___

پایان پیام