خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: اخلاق در جوامع اسلامی به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی زندگی اجتماعی و فردی شناخته می‌شود. مرزگذاری اخلاقی به معنای تعیین حدود و قواعدی است که رفتارهای فردی و اجتماعی را در حیطه ارزش‌های اسلامی هدایت می‌کند.در این یادداشت به بررسی برخی از باید و نبایدهای رفتاری در جامعه اسلامی و تأثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی می‌پردازیم.
مفهوم اخلاق در اسلام اخلاق در اسلام به معنای رفتار نیکو و رعایت اصول انسانی و رعایت حقوق دیگران در چارچوب دینی است. قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام (ص) به عنوان منابع اصلی اخلاق اسلامی، به تبیین ویژگی‌های اخلاقی پرداخته‌اند.
بایدها و نبایدهای رفتاری
در ادامه برای روشن‌تر شدن مبحث به چند نمونه از بایدها و نبایدهای رفتاری که در عملکرد اجتماعی و زندگی فردی مؤثرترند اشاره می کنم.
الف) بایدها
1.حسن ظن و دید مثبت داشتن به برادران و خواهران دینی: در روش برخوردی یک مسلمان شیعه ، پیش داوری و قضاوت سوء ، نسبت به گفتار و رفتار هم کیشان نباید دیده شود بلکه همیشه باید به یکدیگر گمان خوب داشته باشیم و در صورت ایجاد سوء تفاهمات ،تا روشن شدن تمام زوایا از تهمت و بهتان و گمان بد بردن به یکدیگر بپرهیزیم.
2. مواسات:در آموزه های اخلاقی دین مبین اسلام ، اصلی به نام مواسات وجود دارد به معنای اینکه هنگام بروز مشکلی در معیشت هم کیشان حتی در صورت توانایی و تمول مالی از تفاخر و اختلاف سطح زندگی فاحش پرهیز نمودن و به رسم برادری از زرق و برق و رنگ و لعاب سبک زندگی کاستن، تا تحمل سختی برای دیگران آسان تر شود. مواسات و همدلی روزی را زیاد می‌کند.
امیرالمؤمنین(ع): مواسات نسبت به برادر دینی، روزی را می افزاید. قَالَ أمیرالمؤمنین: مُواساةُ الأَخِ فِی اللَّهِ عز و جل یَزیدُ فِی الرِّزق(1)
3. عدالت: رعایت عدالت در همه زمینه‌ها، از جمله تجارت، قضاوت و روابط اجتماعی، بخصوص تربیت فرزندان از دیگر بایدهای اخلاقی است، که در روایت توجه ویژه به این موضوع شده است.
ب) نبایدها
1. دروغگویی: دروغ به عنوان یکی از گناهان کبیره در دین اسلام شناخته می‌شود و مسلمانان باید از آن پرهیز کنند.در روایات ما از دروغگویی حتی به صورت شوخی نیز نهی شده است و نجات و رستگاری در صدق معرفی شده است.
قـالَ عـَلِیٌّ علیه السلام: بِالصِّدْقِ تَکُونُ النَّجـاةُ. علی علیه السلام فرمود: نجــاتِ ( دنیا و آخرت ) در گِرو راستـگویی است.(2)
2. غیبت و تهمت: غیبت و تهمت به دیگران نه تنها از نظر اخلاقی ناپسند است، بلکه می‌تواند به تفرقه و نفاق در جامعه بینجامد، فرد غیبت شونده به دلیل عدم حضور در مجلس و نداشتن قدرت دفاع از خود قربانی حمله دیگران به شخصیتش می شود وبه نوعی در گناه غیبت ترور شخصیتی صورت می پذیرد که جبران عواقب سوء آن ممکن است در دراز مدت هم میسر نباشد.
3.خودخواهی: خودخواهی و عدم توجه به نیازهای دیگران از رفتارهای ناپسند در جامعه اسلامی است، در فرامین اخلاقی اسلام از خود شیفتگی و قائل بودن حق ویژه برای خود نسبت به دیگر برادران و خواهران دینی به عنوان رفتاری ناپسند یاد شده ، حتی در بسیاری از مواقع به ایثار و ترجیح دادن دیگران به خود به عنوان یک ویژگی اخلاقی و تربیتی مثبت توصیه شده است.
تأثیر مرزگذاری اخلاقی بر جامعه مسلمین :
تقویت همبستگی اجتماعی: رعایت بایدها و پرهیز از نبایدهای دینی و اخلاقی می‌تواند به تقویت روابط اجتماعی و همبستگی میان مسلمانا کمک کند.
کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی: با تعیین حدود اخلاقی، از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی مانند فساد و جرم و ناامنی اجتماعی بین مسلمین جلوگیری می شود و به تقویت روحیه برادری بین آنان کمک می شود و همچنین محیط زندگی تبدیل به یک مکان امن برای تعامل می گردد. برای داشتن جامعه ای سالم مسلمانان باید با توجه به آموزه‌های دینی خود، در راستای تحقق اصول و مبانی تربیتی و اخلاقی دین مبین اسلام تلاش کنند، تا هم برای خود و خانواده جامعه ای دلپذیر فراهم سازند و هم دین اسلام و جامعه مسلمین را به پیروان دیگر ادیان و ملل مختلف به عنوان شریعتی آسمانی که مقید به رعایت حقوق افراد است معرفی کنند.
پاورقی
1.خصال، ص504
2.[غرر الحکم، ج 3، ص 207، ح 4221]
تهیه وتنظیم:مریم فلاحی
نظر شما