خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام_ابنا: ریشههای قرآنی و روایی حمایت از مظلومان و تحلیل جامع آیات و روایات با تفسیرجزئی را در این نوشتار بررسی میکنیم.
حمایت از مظلومان یکی از اصول اساسی اسلام است که در قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بهصورت گسترده مورد تأکید قرار گرفته است. این آموزه، ریشه در عدالتخواهی، تقوا و مسئولیتپذیری اجتماعی دارد. در این مقاله، با استناد به آیات قرآن و روایات، به بررسی مبانی، ابعاد و مصادیق حمایت از مظلومان پرداخته و تحلیل میکنیم که چگونه اسلام دفاع از ستمدیدگان را بهعنوان یک وظیفه دینی و اخلاقی مطرح میکند.
۱. مفهوم «مظلوم» در قرآن و روایات
الف) تعریف لغوی و اصطلاحی
- «مظلوم» از ریشه «ظلم» به معنای کسی است که حق او پایمال شده یا مورد ستم قرار گرفته است.
- در قرآن، ظلم گاهی به شرک (1) و گاهی به تعدی به حقوق دیگران تفسیر شده است.(2)
ب) مصادیق مظلوم در منابع دینی
- مستضعفان اجتماعی (3)
- یتیمان و بینوایان (4)
- ستمدیدگان در جنگها و اختلافات(5)
- کسانی که به دلیل ایمان مورد آزار قرار میگیرند (6)
۲. آیات قرآن در دفاع از مظلومان
الف) آیات کلی در نهی از ظلم و حمایت از مظلوم
۱. آیه نهی از ظلم:
- ﴿وَلَا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ﴾ (7)
*(به ستمگران گرایش نیابید که آتش دوزخ شما را فرا میگیرد.)*
- تفسیر: این آیه نهتنها ظلم را محکوم میکند، بلکه همکاری با ستمگران را نیز حرام میشمارد.
۲. آیه امر به عدالت حتی با دشمن:
- ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی﴾ (8)
*(ای مؤمنان! برای خدا قیام کنید و به عدالت گواهی دهید و دشمنی با قومی شما را به بیعدالتی نکشاند.)*
ب) آیات ویژه دفاع از مستضعفان
۱. وجوب یاری مظلومان:
- ﴿وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ﴾ (9)
*(چرا در راه خدا و برای نجات مردان و زنان و کودکان مستضعف نمیجنگید؟)*
- تفسیر: این آیه جنگ برای نجات مظلومان را «جهاد در راه خدا» میداند.
۲. پاداش الهی برای یاری مظلومان:
- ﴿إِنَّ اللَّهَ یُدَافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ﴾ (10)
*(خداوند از مؤمنان دفاع میکند و هر خیانتکار ناسپاسی را دوست ندارد.)*
۳. روایات معصومین(ع) در حمایت از مظلومان
الف) روایات نبوی(ص)
۱. حدیث مشهور:
- *«مَن سَمِعَ رَجُلًا یُنَادِی یَا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یُجِبْهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ»* (11)
*(هر کس فریاد کمک خواهی مسلمانی را بشنود و پاسخ ندهد، مسلمان نیست.)*
۲. رسالت پیامبر(ص) در نجات مظلومان:
- *«بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ»* (12)
*(من برای تکمیل مکارم اخلاقی مبعوث شدم.)*
ب) روایات اهلبیت(ع)
۱. امام علی(ع) و دفاع از مظلوم:
- *«کُونُوا لِلظَّالِمِ خَصْمًا وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْنًا»* (13)
*(دشمن ستمگر و یاور مظلوم باشید.)*
۲. امام حسین(ع) و قیام برای احیای حق:
- *«إِنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلَا بَطِرًا، إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی»* (14)
*(من برای اصلاح امت جدم قیام کردم.)*
۴. تحلیل و نتیجهگیری
۱. حمایت از مظلوم، یک تکلیف شرعی است
- قرآن و روایات، دفاع از مظلوم را نهتنها یک فضیلت اخلاقی، بلکه یک وظیفه دینی میدانند.
۲. مسئولیت اجتماعی مؤمنان
- سکوت در برابر ظلم، نوعی همکاری با ستمگر محسوب میشود.
۳. الگوی عملی معصومین(ع)
- قیام امام حسین(ع) و سیره امام علی(ع) نشان میدهد که مبارزه با ظلم، حتی به قیمت جان، ارزشمند است.
۴. پیامدهای دنیوی و اخروی
- وعده نصرت الهی برای یاران مظلومان (15) و عذاب برای ستمگران.(16)
جمعبندی نهایی
اسلام با تأکید بر ریشههای قرآنی و روایی، حمایت از مظلومان را بهعنوان یک اصل اساسی در جامعه مطرح میکند. این آموزه، هم جنبه فردی (تقوا) و هم جنبه اجتماعی (جهاد و امر به معروف) دارد و سکوت در برابر ظلم را رد میکند.
پینوشت:
1-لقمان: ۱۳
2-شوری: ۴۲
3-نساء: ۷۵
4-بقره: ۸۳
5-نساء: ۷۵
6-غافر: ۵۱
7-هود: ۱۱۳
8-مائده: ۸
9-نساء: ۷۵
10-حج: ۳۸
11-بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۹۶
12-کنزالعمال، حدیث ۵۲۱۷
13-نهجالبلاغه، حکمت ۴۷
14-لهوف، ص ۳۴
15-حج: ۴۰
16-شوری: ۴۲
نظر شما