خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ابنا: برای اینکه جامعه دچار سستی و از هم پاشیدگی نشود و سلامت آن تضمین گردد، تعالیم ارزشمندی از جمله فریضه «نماز جمعه» تشریع نموده است. این مطالعه که با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از نصوص و آموزه های دینی بر اساس مبانی اندیشه اسلامی، انجام شده، رابطه بین نماز جمعه و سلامت جامعه را مورد بررسی قرارداده و به این نتیجه دست یافته است که اگر این فریضه الهی با شرائط و حضور یک پارچه مومنان اقامه شود، با راهبرد ها و کارکرد های خود ضمن فوائد بسیاری که برای فرد و اجتماع خواهد داشت، نقش مهمی در سلامت جامعه که خاستگاه سعادت بشری است، ایفا خواهد نمود.
مقدمه
از دیدگاه اسلام، انسان موجودی اجتماعی و مسئول است؛ موجودی که بر او فرض شده در همه ابعاد زندگی، مسائل انسانی را که جایگاه خلیفةاللهی(بقره/۳۰) او را تثبیت می کند رعایت کند. شخصیت وی در جامعه شکل می گیرد و هویت واقعی اش در اجتماع ظهور و بروز می یابد، مطالعه و دقت در آیین اسلام نشان می دهد که اسلام نه تنها به جامعه و اجتماع انسانی اهتمام دارد؛ بلکه بهترین شکل جامعه و متمدن ترین صورت آن را بیان و معرفی می کند (جوادی آملی، ۱۳۹۱، ص ۲۳)
انسان ها از جهت ذوق، سلیقه، استعداد و قیافه با هم متفاوتند، این تفاوت ها از سنت های الهی و نشانه ای از قدرت ذات اقدس احدیت است. (نوح/ ۱۳ -۱۴)
که اگر درست هدایت شوند و در مسیر ولایت الهی قرار گیرند، نه تنها مشکل آفرین و منفی نیستند، بلکه نقش مهمی در رشد تمدن انسانی و «سلامت جامعه» که لازمه تکامل و به فعلیت رسیدن استعداد ها است، ایفاء خواهد کرد و زمینه ساز رحمت الهی می گردد. (متقی هندی، ۱۴۰۹ ق، ج ۱۰، ص ۱۳۶)
در مقابل شیطان بر آن است به هر وسیله ای بین جامعه مومنین دشمنی و اختلاف ایجاد کند(مائده/ ۹۱) تا سبب جنگ و درگیری شود؛ افرادی بازیچه شیطان شده، دانسته یا ندانسته مقدمات شکست جامعه اسلامی و قدرت گرفتن طاغوت ها فراهم نموده، خود و دیگران را دچار عذاب می کنند(بقره/ ۲۵۷)
اسلام برای دستیابی انسان ها به سعادت و تکامل شایسته و پیشگیری از انحراف، آلودگی و سقوط افراد و جوامع دستور اقامه نماز داده است، ضمن اینکه بسیار تاکید شده نماز های یومیه به جماعت خوانده شود، فریضه نماز جمعه نیز تشریع شده که شرط تحققش جماعت است. (مهدوی نژاد، غلامحسین، ۱۴۰۱، نقش نماز در جلوگیری از آسیب های اجتماعی) که اگر این فریضه الهی به خوبی در میان جامعه ای قوت گیرد، همچنان که نقش مهمی در سلامت افراد از جهت روانی و اجتماعی دارد، راهبرد های بسیار مهم در حفظ و ارتقای سلامت داشته و زمینه ساز رشد و تعالی امت اسلامی خواهد بود. نماز جمعه در راهبرد های فرهنگی و اجتماعی خود افراد را به آن مرحله از رشد و تعالی می رساند که بسیاری از اختلاف، تنازع و شکاف های اجتماعی خود به خود مرتفع می گردد.
این مطالعه یک مطالعه کتابخانه ای است که با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از نصوص و آموزه های دینی بر اساس مبانی اندیشه اسلامی، انجام شده است، که با بررسی و تحلیل درکارکردها و راهبرد های نماز جمعه اثبات می کند که بین نماز جمعه و سلامت جامعه رابطه ای مستقیم است، و اگر نماز جمعه با شرائط کامل از جهت کیفی و کمی انجام گیرد، تضمین کننده سلامت جامعه است.
جایگاه و اهمیت نماز جمعه
نماز جمعه در میان تعالیم و دستورات اسلامی جایگاهی ویژه دارد، و به مومنان دستور می دهد به محض شنیدن صدای اذان روز جمعه، به سوی آن بشتابند و هرگونه کسب و کار(برنامه مزاحم) را ترک گویند. آنگاه که عده ای برای تجارت نماز جمعه را ترک کردند هر چند در سالی بود که مردم گرفتار کمبود مواد غذائی بودند؛ مورد نکوهش الهی قرار گرفتند، فرمان آمد به سراغ سرگرمی ها و تجارت نروند، و برنامه نماز جمعه را ادامه دهند. (جمعه /۹، ۱۱)
در احادیث اسلامی نیز، تأکیدهای فراوانی در امر نماز جمعه و فضیلت آن وارد شده است، از جمله: از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: «منْ أَتی الْجُمُعَةَ إِیماناً وَاحْتِساباًاسْتَأْنَفَ الْعمَلَ؛ کسی که از روی ایمان و برای خدا در نماز جمعه شرکت کند، گناهان او بخشوده خواهد شد، و برنامه عملش را از نو آغاز می کند.» (الحرالعاملی محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲، ج۵، ص۱۰، ح۲۵)
در حدیث دیگری از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می خوانیم، که فرمود: «خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده، هر کس آن را در حیات من یا بعد از وفات من، از روی استخفاف یا انکار ترک کند، خداوند او را پریشان کند، و به کار او برکت ندهد، بدانید، نماز او قبول نمی شود، بدانید، زکات او قبول نمی شود، بدانید، حج او قبول نمی شود، بدانید، اعمال نیک او قبول نخواهد شد، تا از این کار توبه کند.»[۱] (همان، ح ۲۸)
علی (ع) در نامه اش به حارث همدانی او را از مسافرت در روز جمعه پیش از اقامه نماز جمعه نهی می کند، مگر برای جهاد یا کاری که مجبور است. (نهج الباغه، نامه ۶۹)
در حدیثی از امام باقر(علیه السلام) می خوانیم: «نماز جمعه فریضه و واجب است هر گاه مردی بدون عذر، سه جمعه را ترک گوید، فریضه را ترک گفته و کسی سه فریضه را بدون علت ترک نمی گوید، مگر منافق.» (الحرالعاملی محمد بن الحسن، ۱۴۱۲ج۵، ص۴، ح۸) در روایت است، کسی خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آمد، عرض کرد: «یارسول اللّه! من بارها آماده حج شده ام اما توفیق نصیبم نشده، پیامبر(ص) فرمود: عَلَیْکَ بالْجُمُعَةِ فإِنَّها حَجُّ الْمَساکِینَ؛ بر تو باد به نماز جمعه که حج مستمندان است.» (همان، صفحه ۵، ح ۱۷) اشاره به این که بسیاری از برکات کنگره عظیم اسلامی حج، در اجتماع نماز جمعه وجود دارد.
پیش از ورود پیامبر اسلام(ص) به یثرب، جمعیت آن شهر هیچ انسجام اجتماعی نداشته و از جامعه سالمی برخوردار نبودند؛ زیرا ساکنان آن را که قبایل اوس و خزرج، بنی نضیر، بنی قریظه و... تشکیل می دادند، گذشتۀخونینی داشتند و هریک به امتیازاتی خاص، خود را می ستودند. آنان که از مکه آمده بودند نیز، از قبایل مختلفی بودند که در جاهلیت، برای مسائل کوچک درگیری های طولانی داشتند. جنگ سی ساله «بسوس» بین «بنی تغلب» و «بنی بکر» که برای یک مشت علف درگرفته بود. و جنگ پنجاه ساله «داحس» و «غبراء» در اثر اختلاف در سبقت یک مسابقه اسب دوانی پیش آمده؛ و تلفات جانی و مالی بسیاری گرفته بود، (حسنی، علی اکبر، ۱۳۷۷، ص ۶۵) هنوز فراموش نشده بود. از همه این ها گذشته، اختلاف فرهنگ بازرگانان قریش و کشاورزان مدینه، فخرفروشی های قحطانی، عدنانی و اختلاف گرایش دینی، مسائلی بود که جامعه را دچار آسیب می کرد و افراد را از یکدیگر جدا و گاهی در مقابل هم قرار می داد.
پیامبر اسلام (ص) در اولین روز ورودش به مدینه نماز جمعه اقامه کرد، (طبرسی، فضل بن حسن، ۱۳۹۸ق، ج۱۰، ص۱۰) و با تاکید بر ضرورت حضور در نماز جمعه و اصرار و پیشگامی در اقامه جمعه و جماعات زمینه ساز تشکیل حکومت اسلامی و پیروزی های بزرگ بعدی گردید. اعجاز نماز با شکل جماعت جمعه آنگاه روشن تر شد که نشان داد اتحاد همه گروهایی که مقید به حضور در جمعه بودند پایدار ماندند. خداوند نیز به یاری شتافت و قلب ها را به هم مهربان کرد(انفال/ ۶۲، ۶۳)، و جامعه ای قوی و منسجم تشکیل گردید، به طوری که مردم برای حفظ دین و جامعه اسلامی، جراحت و شهادت را به جان خریده، هریک کوشید تا مشکلات دیگری را درک کرده و درصدد رفع آن برآید.
مسلمانانی که هر هفته یک بار به فرمان خداوند کسب و کار را تعطیل می کنند و با سرعت خود را به مصلی می رسانند و با ذکر خدا جان تشنه معنویت خود را سیراب نموده به آن آرامش می بخشند در سایه این آرامش، دارای سعه صدری می شوند که به راحتی دیگران را می پذیرند و با دیگر نیروهای خودی هرچند با سلیقه مختلف احساس وحدت می کنند. و با اقامه نماز جمعه در یک گرد همائی عمومی شرکت کرده و صفوف مستحکم خود را در مقابل دشمن مشترک به نمایش می گذارند.
در نتیجه عواملی که سبب از بین بردن تفاهم اجتماعی یا سست کردن آن می شود، نسبت به چنین افراد بی اثر یا کم اثر می گردند. این آیین سیاسی عبادی با داشتن خصائص مهم در حکم پادزهری برای ویروس های نفاق و تفرقه عمل نموده و کار کرد ها و راهبرد های آن، برای سلامت جامعه ضروری است.
مقام معظم رهبری در نهمین گردهائی ائمه جمعه سراسر کشور، شناخت بیماری ها و دردهای فکری، فرهنگی و معنوی جامعه و درمان آنها را از جمله وظایف مهم ائمه جمعه دانسنتد و فرمودند: نماز جمعه یک کانون اجتماع مؤثر در فکر، ممشای سیاسی، عواطف و محبت مردم و در حرکت عمومی کشور است لذا تردیدی نیست که دشمنان اسلام از پدیده ای با چنین ویژگی های مهم غافل نخواهند بود و به شیوه های مختلف علیه آن کار می کنند. و همچنین فرمودند: نماز جمعه نیز از جمله عوامل حفظ کننده و ادامه دهنده نظام اسلامی است که در درون نظام قرار دارد و تا هنگامی که ائمه جمعه و مردم قدر نماز جمعه را می دانند هیچگاه خوف تزلزل و اضطراب در جامعه اسلامی وجود نخواهد داشت. [۲]
پی نوشت ها:
[۱] «إِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی فَرَضَ عَلَیْکُمُ الْجُمُعَةَ فَمَنْ تَرَکَها فِی حَیاتِی أَوْ بَعْدَ مَوْتِی اسْتِخْفافاً بِها أَوْ جُحُوداً لَها فَلا جَمَعَ اللّهُ شَمْلَهُ، وَ لا بارَکَ لَهُ فِی أَمْرِهِ، أَلا وَ لا صلاةَ لَه، أَلا وَ لا زَکاةَ لَهُ، أَلا وَ لا حَجَّ لَهُ، أَلا وَ لا صَوْمَ لَه، أَلا وَ لا برَّ لَه حَتَّی یَتُوبَ»
[۲] بیانات مقام معظم رهبری در نهمین گردهمایی سراسری ائمه جمعه، ۲۸/۶/۷۲
نظر شما