خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: تعارضات زناشویی بخشی طبیعی از زندگی مشترک است، اما نحوه مدیریت و حل آنها نقش اساسی در پایداری و سلامت خانواده دارد. در سبک زندگی اسلامی، آموزههای غنی و جامعی برای پیشگیری و درمان تعارضات همسران ارائه شده است که بر مبنای رحمت، مودت، عدالت، گذشت، احترام متقابل و توکل بر خداوند استوار است. رویکردهای آگاهیبخش و راهکارهای درمانی برگرفته از مبانی اسلامی برای حل تعارضات زناشویی بسیار راهگشاست.
مبانی قرآنی و روایی در مورد خانواده و تعارضات:
مودت و رحمت: "وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ" (۱). این آیه پایه و اساس روابط همسران را مودت (عشق فعال و ابراز شده) و رحمت (همدلی و شفقت) میداند.
معاشرت به معروف: "وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ" (۲). این اصل بر لزوم رفتار شایسته، پسندیده و عادلانه تأکید دارد.
گذشت و اغماض: آموزههای متعدد در مورد عفو، گذشت و نادیده گرفتن لغزشهای کوچک.
عدل و انصاف: رعایت حقوق متقابل زن و شوهر.
توصیههای پیامبر (ص) و ائمه (ع): در مورد خوشاخلاقی، مدارا، صبر، پرهیز از تندی و توصیههای خاص برای برخورد با مشکلات خانوادگی.
ابعاد آگاهیبخشی در درمان تعارضات همسران (با رویکرد اسلامی):
الف) آگاهی از فلسفه ازدواج و نقش آن در کمال انسان:
ازدواج به عنوان میثاق غلیظ: درک قداست پیوند زناشویی و تعهد عمیق آن (۳).
ازدواج به عنوان وسیلهای برای رسیدن به آرامش (سکینه): یادآوری اینکه خانه باید کانون آرامش باشد، نه صحنه جنگ و نزاع.
ازدواج به عنوان بستر رشد و تعالی: همسران مکمل یکدیگرند و در مسیر کمال معنوی به هم کمک میکنند.
ب) آگاهی از تفاوتهای طبیعی زن و مرد (جسمی، روانی، عاطفی):
تفاوت در نگاه به مسائل: مردان اغلب منطقگرا و عملگرا، زنان اغلب عاطفهگرا و جزئینگر.
تفاوت در شیوه ابراز نیازها و خواستهها: آموزش نحوه صحیح بیان نیازها بدون سرزنش و تحقیر.
درک نیاز مرد به احترام و نیاز زن به محبت: این دو نیاز اساسی که عدم درک آن منشأ بسیاری از تعارضات است. (بر اساس برخی روایات و تحلیلهای روانشناسی اسلامی).
ج) آگاهی از حقوق و وظایف متقابل (اسلامی):
حقوق و وظایف متقابل: نهادینه کردن این باور که هر دو طرف حقوق و تکالیفی دارند و یکجانبهگرایی باعث ظلم و نارضایتی میشود.
رعایت انصاف و عدل: حتی در زمان خشم و نزاع، عدل نباید فراموش شود.
پرهیز از افراط و تفریط: نه از حقوق خود کاملاً چشمپوشی کنند و نه زیادهطلب باشند.
د) آگاهی از الگوهای مخرب ارتباطی و اصلاح آنها:
شناسایی سوءتفاهمها: بسیاری از تعارضات ناشی از برداشتهای غلط و عدم شفافیت در کلام است.
پرهیز از تخریب و توهین: آموزش پرهیز از کلماتی که حرمت طرف مقابل را میشکند.
گوش دادن فعال و همدلانه: به جای پیشداوری و دفاع، به حرفهای همسر با دقت گوش دادن.
پرهیز از فرافکنی و سرزنش: پذیرش مسئولیت سهم خود در مشکل.
ه) آگاهی از شیوه صحیح حل مسئله در اسلام:
گفتگوی سازنده: آموزش نحوه مذاکره، بیان مشکل به صورت واضح و پیشنهاد راهحل.
مشورت و استعانت از خرد جمعی: در صورت نیاز، مشورت با افراد امین و دانا (داوری).
اصل گذشت و ایثار: تأکید بر اینکه گذشت در نهایت به نفع هر دو طرف و پایداری زندگی است.
صلح و آشتی: قرآن کریم صلح را خیر میداند: "وَالصُّلْحُ خَیْرٌ" (۴).
و) آگاهی از جایگاه توکل و دعا در حل مشکلات:
استمداد از خداوند: یادآوری اینکه قدرت حل مشکلات در نهایت به دست خداست و توکل بر او آرامشبخش است.
دعا و نیایش: درخواست کمک از خداوند برای اصلاح ذاتالبین و ایجاد محبت.
صبر و شکیبایی: درک اینکه حل برخی مشکلات زمانبر است و نیاز به صبر دارد.
راهکارهای درمانی و مشاورهای (بر اساس آگاهیبخشی اسلامی):
مشاوره خانواده با رویکرد اسلامی: استفاده از مشاورانی که علاوه بر دانش روانشناسی، به مبانی اسلامی آگاه باشند و بتوانند آیات و روایات مرتبط را به درستی تبیین کنند.
آموزش مهارتهای ارتباطی اسلامی:
استفاده از هنر بیان محبت و قدردانی و کنترل خشم و مدیریت هیجانات و ابراز صحیح اعتراض و درخواست و مهارت همدلی و درک متقابل از جمله مهارتهاست.
توصیه به تقوا و خودسازی فردی: چون بسیاری از مشکلات ریشه در ضعفهای اخلاقی فردی (مثل خودخواهی، تکبر، عدم کنترل زبان) دارد.
ارجاع به داوری (در موارد شدید): "وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَکَمًا مِّنْ أَهْلِهِ وَحَکَمًا مِّنْ أَهْلِهَا إِن یُرِیدَا إِصْلَاحًا یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُمَا"(۵). این داوران باید عادل، آگاه و دلسوز باشند.
ترویج فرهنگ عفو و بخشش: یادآوری اینکه خداوند غفور و رحیم است و انسانها نیز باید از یکدیگر درگذرند.
بنابراین آگاهیبخشی به همسران در مورد فلسفه ازدواج، تفاوتهای طبیعی، حقوق و وظایف متقابل و مهارتهای ارتباطی برگرفته از آموزههای اسلامی، نقش کلیدی در حل تعارضات دارد. مشاوره خانواده با رویکرد اسلامی و نهادینه کردن فرهنگ صلح و آشتی، میتواند خانوادهها را در مسیر پایداری و رسیدن به آرامش یاری رساند و به استحکام بنیان جامعه کمک کند.
پینوشت:
۱.روم/آیه۲۱
۲.نساء/ ۱۹
۳.نساء/آیه ۲۱
۴.نساء/آیه۱۲۸
۵.نساء/آیه۳۵
نظر شما