خبرگزاری بین المللی اهلبیت(ع) - ابنا: دنیای امروز، بیش از هر زمان دیگری تشنه معناست. انسان معاصر، در میان انبوه دادهها، سرگرمیها و شبکههای اجتماعی، از درون خالی شده و در جستوجوی آرامش به هر منبعی جز منبع وحی روی آورده است. در چنین فضایی، پدیدهای به نام «معنویتهای کاذب» به سرعت رشد کرده و خود را جایگزین معنویت اصیل الهی معرفی میکند؛ معنویتی که ظاهرش آرامش است اما در باطن، پوچی و ازخودبیگانگی میپرورد.
قرآن کریم در آیه ۲۸ سوره رعد، مسیر آرامش حقیقی را روشن بیان میکند: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» دلها تنها با یاد خدا آرام میگیرند. این حقیقت بنیادین، در مقابل موج معنویتهای روانشناسانه، شبهدینی و تجاری امروز قرار میگیرد که بهجای یاد خدا، انسان را به «خودمحوری»، «انرژی درونی» و «قدرت ذهن» دعوت میکنند. در حالیکه معنویت اسلامی بر محور توحید، تزکیه نفس، عقلانیت و عمل صالح استوار است، معنویتهای کاذب بر پایه احساسات زودگذر و خودبینی فردی بنا شدهاند. آنان انسان را مرکز هستی معرفی میکنند و خدا را از معادله زندگی حذف مینمایند. پیامد این نگرش، شکلگیری نوعی «خودپرستی مدرن» است که در ظاهر لبخند میزند اما در باطن، ریشه ایمان و عبودیت را میخشکاند.
اسلام، معنویت را امری پیوسته به عقل، اخلاق و مسئولیت میداند. امام علی(ع) میفرمایند: کسی که بیندیشد، عبرت گیرد؛ و آنکه عبرت گیرد، میبیند؛ و چون ببیند، عمل میکند. در این نگاه، معنویت نه احساس خام است و نه تجربهای جدا از تکلیف، بلکه راهی است برای ساختن انسان متفکر، بصیر و اهل عمل.
اما پرسش مهم این است: چرا معنویتهای کاذب در جامعه ما، بهویژه در میان جوانان، جذاب شدهاند؟ پاسخ را باید در سه عامل جستوجو کرد؛ نخست، ضعف در معرفی چهره زیبا و کاربردی دین؛ دوم، بحران معنا در زندگی مدرن؛ و سوم، نفوذ هوشمندانه رسانهها در بازآفرینی الگوهای دروغین از آرامش و موفقیت. رسانههای جهانی امروز با قدرت تصویر و داستان، نوعی «معنویت سکولار» را تبلیغ میکنند. در فیلمها، انیمیشنها، پادکستها و شبکههای اجتماعی، مفاهیمی چون «کائنات»، «انرژی مثبت»، «جهان درون» و «قدرت افکار» به عنوان جایگزین خدا و دعا معرفی میشوند. بسیاری از مخاطبان، بهویژه نوجوانان و دانشجویان، در معرض سیلی از محتوای انگیزشی قرار دارند که در ظاهر آرامشبخش است، اما در باطن، انسان را از ایمان، تقوا و وابستگی قلبی به خدا جدا میکند. از این رو، یکی از چالشهای مهم امروز حوزه دین و فرهنگ، مدیریت نسبت میان رسانه و معنویت است. اگر فضای مجازی را رها کنیم تا مفاهیم ساختگی را ترویج دهد، معنویت اصیل در حاشیه خواهد ماند. باید از همین بستر رسانهای برای بازسازی گفتمان معنویت قرآنی استفاده کرد.
تولید پادکستهای تأملی بر آیات قرآن، مستندهای معرفتی درباره سیر و سلوک عرفای راستین، روایتهای تصویری از زندگی مؤمنانه و طراحی پویشهای مجازی درباره «ذکر و عمل صالح»، میتواند مسیر بازگشت جوانان به سرچشمههای حقیقی آرامش را فراهم آورد. از سوی دیگر، تولید محتوای دینی در قالبی زیبا، علمی و تجربهمحور باید جایگزین سخنرانیهای خشک و فاصلهدار شود. جوان امروز به زبانی نیاز دارد که او را درک کند، نه فقط موعظهاش نماید. اگر معارف قرآنی و اخلاقی با زبان هنر، رسانه و روایتهای واقعی ارائه شود، جذابیت معنویتهای وارداتی خودبهخود رنگ میبازد. راهکار دیگر، تربیت مربیان و مبلغان آشنا با فضای دیجیتال است. کسی که از زبان رسانه بیاطلاع باشد، نمیتواند در میدان رسانهای امروز اثرگذار باشد.
همانگونه که پیامبر اکرم(ص) مأمور بودند با زبان قوم سخن بگویند: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ» (ابراهیم، ۴). امروز نیز باید معارف الهی را با زبان نسل جدید، در قالبهای نو، و در میدان رسانه عرضه کرد تا جذابیت معنویت حقیقی آشکار گردد. در نهایت، باید پذیرفت که نبرد میان «معنویت اصیل» و «معنویت ساختگی» نبردی فرهنگی و تمدنی است. غرب با سرمایهگذاری در صنایع فرهنگی و رسانهای، به دنبال ساخت انسانِ آرام اما بیخداست؛ انسانی که اعتراض نمیکند، عدالت نمیطلبد و تنها به رضایت شخصی بسنده میکند. در مقابل، معنویت اسلامی، انسان را بیدار، منتقد و متعهد بار میآورد؛ انسانی که در برابر ظلم میایستد و در مسیر حق، آرامش خود را در بندگی میجوید. بنابراین، راه رهایی از دام معنویتهای کاذب، بازگشت به قرآن، اهلبیت(ع) و عقلانیت ایمانی است. باید به نسل امروز بیاموزیم که آرامش واقعی، نه در انرژیهای پنهان و تمرکز ذهنی، بلکه در یاد خدا و پیوند با حقیقت مطلق است. اگر دین را با چهرهای زنده، عقلانی و امیدبخش معرفی کنیم، دیگر هیچ بازار پر زرقوبرق معنویتهای دروغین، مشتری نخواهد داشت.
الناز موسوی یکتا
پژوهشگر رسانه و فضای مجازی
نظر شما