آرایش رسانه ای و تبلیغاتی در مقابل دشمن

خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع)-ابنا: در دنیای پیچیده و پرهیاهوی امروز، مفهوم "دشمن" دیگر تنها به مرزهای جغرافیایی و جنگ‌های نظامی محدود نمی‌شود. نبردها ابعاد گسترده‌تری یافته‌اند و میدان‌های جدیدی را در بر می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به "فضای رسانه" و "جنگ روایت‌ها" اشاره کرد. در این عرصه، هر طرف برای پیشبرد اهداف خود و تضعیف حریف، به "آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی" متوسل می‌شود. اما این آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی در مقابل دشمن، به چه معناست؟ و چگونه می‌توان با تکیه بر آموزه‌های وحیانی، به بهترین شکل این نبرد را مدیریت کرد؟

ابعاد مختلف تبیین راهکارهای قرآنی مقابله با دشمن
در اسلام، به رغم تأکید بر صلح و همزیستی، مقابله با دشمن و دفاع از حق، اصلی انکارناپذیر است. قرآن کریم، نه تنها به جنبه‌های نظامی دفاع، بلکه به ابعاد روانی، اطلاعاتی و تبلیغاتی آن نیز توجه ویژه دارد.

۱. مفهوم آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی در مقابل دشمن:
"آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی" به معنای سازماندهی هدفمند و استراتژیک کلیه ابزارهای ارتباطی و تبلیغی (شامل اخبار، تحلیل‌ها، تصاویر، فیلم‌ها، شبکه‌های اجتماعی و...) است. هدف از این آرایش، شکل‌دهی به افکار عمومی، تأثیرگذاری بر اذهان مخاطبان (چه داخلی و چه خارجی)، تضعیف روحیه دشمن، تقویت جبهه خودی، و در نهایت، کسب برتری در نبرد اطلاعاتی و روانی است.

در مقابل دشمن، این آرایش رسانه‌ای چند وظیفه کلیدی دارد:
خنثی‌سازی تبلیغات دشمن: جلوگیری از تأثیرگذاری اطلاعات نادرست، شایعات و پروپاگاندای دشمن بر افکار عمومی.
افشای نیات و اقدامات دشمن: شفاف‌سازی اهداف پلید و ظلم‌های دشمن برای جهانیان.

تقویت روحیه و انسجام جبهه خودی: ایجاد همدلی، امیدواری و پایداری در میان مردم و نیروها.

تبیین مواضع و حقانیت خود: ارائه منطق، استدلال و دلایل موجه برای مواضع و اقدامات خود.

جلب حمایت بین‌المللی: قانع کردن افکار عمومی جهانیان به حقانیت مواضع خود و جلب حمایت آنها.

۲. فرمان الهی برای آمادگی همه‌جانبه: پایه و اساس آرایش رسانه‌ای
قرآن کریم، مؤمنان را به آمادگی همه‌جانبه در برابر دشمنان فرامی‌خواند. این آمادگی، تنها شامل تجهیزات نظامی نیست، بلکه ابعاد روانی، فکری و رسانه‌ای را نیز در بر می‌گیرد. آیه مشهور "وأعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ" به وضوح بر این آمادگی تأکید دارد:
«وَ أَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ وَ مِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُم وَ آخَرینَ مِن دونِهِم لا تَعلَمونَهُمُ اللَّهُ یَعلَمُهُم وَ ما تُنفِقوا مِن شَیءٍ فی سَبیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیکُم وَ أَنتُم لا تُظلَمونَ» (1)
«و هر چه در توان دارید از نیرو و از اسبان آماده کنید تا با آن دشمن خدا و دشمن خودتان و دیگرانی غیر از ایشان را که شما نمی‌شناسید و خدا آنان را می‌شناسد، بترسانید؛ و هر چه در راه خدا انفاق کنید، پاداشش به طور کامل به شما داده می‌شود و ستمی بر شما نخواهد رفت.»
این "قُوَّة" (نیرو)، امروز فراتر از سلاح‌های فیزیکی، شامل قدرت رسانه‌ای، توانایی تولید محتوا، مهارت‌های ارتباطی و تسلط بر فضای مجازی نیز می‌شود. تروریسم رسانه‌ای، جنگ روانی و عملیات‌های نفوذ فرهنگی از جمله ابزارهای دشمن هستند که تنها با "قوه‌ای" مشابه، اما در جهت حق، می‌توان با آن‌ها مقابله کرد. هدف از این آمادگی، "تُرهِبونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُم" (با آن دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانید) است که شامل ایجاد ترس و رعب در قلب دشمن از قدرت فکری، فرهنگی و رسانه‌ای جبهه حق نیز می‌شود.

۳. رسانه‌ الهی: مأموریت پیامبران در تبیین حق و باطل
تاریخ انبیاء الهی، مملو از مبارزات رسانه‌ای و تبلیغاتی علیه کفر و شرک است. پیامبران با کلام خود، با معجزاتشان و با روشنگری، اذهان مردم را بیدار می‌کردند و با تبلیغات سوء دشمنان مقابله می‌نمودند. خود قرآن کریم، بزرگترین و کامل‌ترین ابزار رسانه‌ای و تبلیغاتی است که حق را از باطل جدا می‌کند:
«قَد جاءَکُم مِنَ اللَّهِ نورٌ وَ کِتابٌ مُبینٌ یَهدی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النورِ بِإِذنِهِ وَ یَهْدیهِم إِلَی صِراطٍ مُستَقیمٍ» (سوره مائده، آیه ۱۵ و ۱۶)
«به راستی که از سوی خدا برای شما نوری و کتابی روشنگر آمده است. خدا با آن، هر کس را که جویای رضایت اوست، به راه‌های سلامت هدایت می‌کند و آنان را به فرمان خود از تاریکی‌ها به سوی نور می‌برد و به راه راست رهنمون می‌سازد.»
قرآن به عنوان "کتاب مبین" (کتاب روشن‌گر)، خود یک رسانه قدرتمند است که هدفش هدایت، روشنگری و خارج کردن مردم از ظلمات جهل و فریب به سوی نور حقیقت است. این آیه، الگویی برای رسانه‌های جبهه حق است: رسانه‌ای باید باشد که "نور" بیاورد، "روشن‌گری" کند و مردم را به "راه‌های سلامت" رهنمون شود.

۴. صداقت و راستگویی: ستون فقرات آرایش رسانه‌ای اسلامی
یکی از بزرگترین تمایزات آرایش رسانه‌ای اسلامی با پروپاگاندای دشمن، تأکید بر صداقت و راستگویی است. دشمنان اغلب از دروغ، فریب و تحریف برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند، اما در اسلام، دروغ‌گویی و فریب‌کاری حتی در مقابل دشمن نیز نهی شده است (مگر در موارد بسیار خاص و محدود "توریه" برای حفظ جان). اصل بر این است که با "قول سدید" (سخن استوار و درست) با مردم سخن گفته شود:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قولوا قَولًا سَدیدًا یُصلِح لَکُم أَعمالَکُم وَ یَغفِر لَکُم ذُنوبَکُم وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسولَهُ فَقَد فازَ فَوزًا عَظیمًا» (2)
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از خدا پروا کنید و سخنی استوار و درست بگویید، تا (خدا) کارهایتان را برای شما اصلاح کند و گناهانتان را برایتان ببخشد؛ و هر کس خدا و پیامبرش را اطاعت کند، قطعاً به کامیابی بزرگ دست یافته است.»
"قول سدید" نه تنها به معنای گفتار راست و صحیح است، بلکه شامل گفتار منطقی، مستحکم، متقن و دور از هرگونه لغو و باطل نیز می‌شود. رسانه‌های جبهه حق باید با تکیه بر حقیقت، منطق و استدلال، به تبیین مواضع خود بپردازند تا اعتبار و نفوذ کلامشان افزایش یابد. دروغ، هرچند ممکن است در کوتاه مدت نتیجه دهد، اما در بلندمدت به بی‌اعتباری و از دست دادن اعتماد مخاطبان می‌انجامد.

۵. مقابله با شایعات و فتنه‌ها: دفاع رسانه‌ای در برابر تهاجم دشمن
دشمنان همواره از شایعه‌پراکنی و فتنه برای تضعیف جبهه حق استفاده کرده‌اند. آرایش رسانه‌ای در مقابل دشمن، باید شامل مکانیزم‌های قوی برای شناسایی، تحلیل و خنثی‌سازی شایعات و فتنه‌ها باشد. قرآن کریم به مؤمنان هشدار می‌دهد که در برابر اخبار مشکوک، هوشیار باشند و تحقیق کنند:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِن جاءَکُم فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنوا أَن تُصیبوا قَومًا بِجَهالَةٍ فَتُصبِحوا عَلی ما فَعَلتُم نادِمینَ» (3)
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر شخص فاسقی خبری برایتان آورد، پس تحقیق کنید، مبادا (نادانسته) به قومی آسیب رسانید و سپس بر آنچه کرده‌اید پشیمان شوید.»
این آیه، اصلی کلیدی در سواد رسانه‌ای اسلامی است. رسانه‌های جبهه حق نه تنها باید خود از انتشار اخبار کذب پرهیز کنند، بلکه باید مردم را نیز به "تبیّن" (تحقیق و روشن‌گری) در برابر اخبار مشکوک ترغیب نمایند. این هوشیاری جمعی، سدی محکم در برابر عملیات روانی دشمن خواهد بود.

6. جهاد تبیین: رکن اساسی آرایش رسانه‌ای الهی
مفهوم "جهاد تبیین" در سال‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای یافته و به عنوان یکی از مهم‌ترین اشکال جهاد در عصر حاضر معرفی شده است. جهاد تبیین، یعنی تلاش و مجاهدت برای روشن‌گری، افشای حقیقت و زدودن غبار شبهه و ابهام از اذهان عمومی. این مفهوم، هسته‌ی اصلی آرایش رسانه‌ای در مقابل دشمن را تشکیل می‌دهد، زیرا بخش عمده‌ای از ترفندهای دشمن در فضای رسانه، بر پایه تحریف حقیقت، شایعه‌پراکنی و ایجاد شبهه استوار است.
«وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (4)
«و حق را به باطل نیامیزید و حقیقت را کتمان نکنید، در حالی که خود می‌دانید.»
این آیه شریفه، مؤمنان را از آمیختن حق و باطل و کتمان حقیقت نهی می‌کند. آرایش رسانه‌ای اسلامی، دقیقاً بر خلاف این عمل دشمن، بر شفاف‌سازی، بیان صریح حق و افشای باطل تمرکز دارد. هدف اصلی جهاد تبیین در آرایش رسانه‌ای، این است که اجازه ندهیم دشمن با "لبس الحق بالباطل" (آمیختن حق و باطل) فضا را مه آلود کند و مردم را به خطا بیندازد.

7. هوشمندی در برابر "تزیین" باطل توسط دشمن
یکی از تاکتیک‌های رایج دشمن در جنگ رسانه‌ای، "تزیین" باطل و عرضه آن در پوشش حق است. دشمن سعی می‌کند اهداف پلید و اقدامات شوم خود را با ظاهری فریبنده و جذاب به مخاطبان ارائه دهد تا اذهان را به سمت خود جلب کند. قرآن کریم بارها به این نوع فریبکاری شیطان و یارانش اشاره کرده است:
«أَفَمَن زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ یُضِلُّ مَن یَشَاءُ وَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِمَا یَصْنَعُونَ» (5)
«آیا کسی که (بر اثر اعمالش) زشتی عملش برای او زینت داده شده و آن را خوب می‌بیند (مانند کسی است که واقعیت را می‌بیند)؟! پس خداوند هر که را بخواهد گمراه می‌کند و هر که را بخواهد هدایت می‌نماید؛ پس جانت بر آنها (از شدت تأسف) هلاک نشود. همانا خداوند به آنچه می‌کنند داناست.»
آرایش رسانه‌ای در مقابل دشمن، باید توانایی افشای این "تزیین" باطل را داشته باشد. یعنی باید بتواند نقاب از چهره کریه اقدامات دشمن بردارد و حقیقت زشت آن‌ها را به وضوح نشان دهد. این امر نیازمند سواد رسانه‌ای بالا، تحلیل عمیق و ارائه محتوای متقاعدکننده است.

9. تمرکز بر "الْکَلِمَةِ الطَّیِّبَةِ": محتوای پاک و تأثیرگذار
رسانه‌های دشمن اغلب از محتوای آلوده، خشونت‌آمیز، تفرقه‌افکن و غیر اخلاقی برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند. در مقابل، آرایش رسانه‌ای اسلامی باید بر تولید و انتشار "الْکَلِمَةِ الطَّیِّبَةِ" (سخنان پاک و دلنشین) تمرکز کند. کلمه‌ی طیبه، کلامی است که بر پایه حقیقت، اخلاق، امید و وحدت استوار است.
«أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ تُؤْتِی أُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ» (6)
 «آیا ندیدی چگونه خداوند مثل زده است کلمه‌ی پاکیزه را، همانند درخت پاکیزه‌ای که ریشه‌اش ثابت و شاخه‌اش در آسمان است؟ میوه‌اش را هر زمانی به فرمان پروردگارش می‌دهد؛ و خداوند این مَثل‌ها را برای مردم می‌زند، شاید که متذکر شوند.»
این آیه، الگویی روشن برای تولید محتوای رسانه‌ای ارائه می‌دهد. محتوایی که ریشه‌ای محکم در حقیقت و ایمان دارد، شاخ و برگ آن به سوی تعالی است و همواره ثمره‌ی نیکو (هدایت، بصیرت و رشد) می‌دهد. رسانه‌های جبهه حق باید در تولید محتوای خود، به گونه‌ای عمل کنند که ماندگار، مفید و اثرگذار باشد و نه فقط برای لحظه‌ای هیجان ایجاد کند.

10. وحدت کلمه و پرهیز از تفرقه: انسجام در آرایش رسانه‌ای
یکی از اهداف اصلی دشمن در جنگ رسانه‌ای، ایجاد تفرقه و اختلاف در صفوف جبهه مقابل است. از این رو، آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی در مقابل دشمن، باید بر حفظ "وحدت کلمه" و پرهیز از تفرقه تأکید داشته باشد. رسانه‌های خودی باید هماهنگ و هم‌صدا، پیام‌های اصلی را منتقل کنند و از پرداختن به اختلافات جزئی که به وحدت ضربه می‌زند، پرهیز نمایند.
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا» (7)
«و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اهل بیت) چنگ زنید و پراکنده نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که دشمن یکدیگر بودید و او میان دل‌های شما الفت برقرار کرد و به نعمت او برادر شدید.»
این آیه، یک اصل بنیادین را برای موفقیت در هر عرصه‌ای، از جمله نبرد رسانه‌ای، یادآور می‌شود: "وحدت و پرهیز از تفرقه". رسانه‌ها باید با یک استراتژی واحد و یکپارچه عمل کنند تا بتوانند اثرگذاری حداکثری داشته باشند و از نفوذ دشمن برای ایجاد شکاف جلوگیری کنند.

۵. شجاعت و قاطعیت در بیان حق: "وَلَا تَخَافُوا لَوْمَةَ لَائِمٍ"
آرایش رسانه‌ای موفق در مقابل دشمن، نیازمند شجاعت و قاطعیت در بیان حق است. رسانه‌های جبهه حق نباید از سرزنش، تهدید یا تمسخر دشمن بترسند. باید با قاطعیت و اعتماد به نفس، حقایق را بیان کنند و از مواضع اصولی خود دفاع نمایند.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» (8)
 «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هر کس از شما از دینش بازگردد (بداند که) به زودی خداوند قومی را می‌آورد که آنان را دوست دارد و آنان (نیز) خدا را دوست دارند؛ در برابر مؤمنان فروتن، و در برابر کافران سرسخت و مقتدرند؛ در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ سرزنش‌کننده‌ای نمی‌ترسند. این فضل خداست که به هر کس بخواهد می‌دهد؛ و خدا گشایش‌گر (و) داناست.»
این آیه، الگوی جهادگران راه حق را ترسیم می‌کند که در عرصه‌های مختلف، از جمله رسانه، بدون ترس و با قاطعیت در راه خدا جهاد می‌کنند. رسانه‌هایی که این ویژگی را داشته باشند، در مقابل هجمه‌های روانی و رسانه‌ای دشمن، مقاومت کرده و تأثیرگذاری عمیقی خواهند داشت.
آرایش رسانه‌ای و تبلیغاتی در مقابل دشمن، در عصر اطلاعات، شکلی از "جهاد تبیین" است که نیازمند هوشمندی، بصیرت و تعهد به اصول الهی است. این آرایش باید بر پایه شفاف‌سازی حقیقت (جهاد تبیین)، افشای فریبکاری‌های دشمن (هوشمندی در برابر تزیین باطل)، تولید محتوای پاک و تأثیرگذار (کلمه طیبه)، حفظ وحدت کلمه و پرهیز از تفرقه، و شجاعت و قاطعیت در بیان حق استوار باشد. با بهره‌گیری از رهنمودهای قرآنی، می‌توان یک استراتژی رسانه‌ای قوی و مؤثر در برابر توطئه‌های دشمن طراحی و اجرا کرد. این نبرد، نه تنها برای دفاع از مرزهای جغرافیایی، بلکه برای حفظ مرزهای فکری، فرهنگی و ایمانی جامعه حیاتی است. رسانه‌های متعهد و آگاه، در این میدان، نقش سربازان خط مقدم را ایفا می‌کنند که با سلاح روشنگری، صداقت و وحدت، به مصاف جبهه باطل رفته و در نهایت، پیروزی را برای جبهه حق به ارمغان می‌آورند.

پی نوشت:
1.سوره انفال/ آیه ۶۰
2.سوره احزاب/ آیه ۷۰ و ۷۱
3.سوره حجرات/ آیه ۶
4. سوره بقره/ آیه ۴۲
5.سوره ابراهیم/ آیه ۲۴ و ۲۵
6.سوره ابراهیم/ آیه ۲۴ و ۲۵
7.سوره آل عمران/ آیه ۱۰۳
8.سوره مائده/ آیه ۵۴

بانو فیروزه دلداری(پژوهشگر، مشاوره خانواده، فعال رسانه و فضای مجازی)