به گزارش خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) – ابنا - استفاده از مفاهیم، اندیشه‌ها و نوشته‌های علامه طباطبایی در کشورهای مختلف جهان، نمادی از اثرگذاری ایشان در توسعه باروهای اسلامی با نگاهی شیعی است. همانگونه که تفسیر المیزان شاخص‌ترین اثر ایشان است، در پژوهش‌هایی که دانشمندان غربی و آسیایی، اعم از مسلمان یا غیرمسلمان، بر روی آثار ایشان داشته‌اند، استفاده از تفسیر المیزان نیز نمادی خاص دارد.
آنچه در ادامه می‌آید نگاهی مختصر به برخی از کتاب‌های علمی و پایان‌نامه‌های دانشگاهی در کشورهای مختلف جهان است که در آنها از تفسیر المیزان یا دیگر آثار علامه طباطبایی استفاده شده است.
امید است که این یادداشت مختصر، گام نخستین محققان برای تدوین کتابشناسی تفسیر المیزان در کتاب‌ها، پایان‌نامه و مقالات علمی در کشورهای مختلف جهان باشد. پژوهشی که برای تکمیل آن، باید تمامی منابع علمی در پنج قاره را جستجو کرد.
«المیزان» و پژوهشگران غربی
در میان مستشرقین و پژوهشگران غربی، بی شک «حامد الگار» نقش موثری در معرفی علامه طباطبایی و شناساندن تفسیر المیزان به مراکز علمی غربی داشته است. تسلط بالای وی به علوم اسلامی و ادبیات فارسی همچنین احاطه ایشان به فرهنگ ایرانی و اسلامی در این معرفی بسیار موثر بوده است.
به عنوان نمونه مقاله: «علامه سید محمدحسین طباطبائی: فیلسوف، مفسر و عارف»، تالیف: حامد الگار، منتشر شده در مجله معارف اسلامی سال سوم، شماره ۱۷ (۲۰۰۶)، صفحات ۳۲۶-۳۵۱.
Algar, Hamid. “ ‘Allāma Sayyid Muhammad Husayn Tabātabā’ī: Philosopher, Exegete, and Gnostic” Journal of Islamic Studies ۱۷/ ۳ (۲۰۰۶): ۳۲۶-۳۵۱.
در کنار ایشان می‌توان از پژوهشگران غربی نام برد که در آثاری که داشته‌اند به معرفی تفسیر المیزان پرداخته یا از آن استفاده کرده‌اند به عنوان نمونه می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
_ محمود.م. ایوب در کتاب «قرآن و مفسرین آن»، تفسیر آل عمران، جلد دوم، نیویورک: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک، ۱۹۹۲)
Mahmoud M. Ayoub. The Qur’an and Its Interpreters, The House of ‘Imrān. Vol. ۲. (Albany, NY: State University of New York Press, ۱۹۹۲).
_ جین دامن مک آلیف. «مسیحیان قرآنی/ مسیحیان در قرآن: تحلیلی از تفسیر کلاسیک و مدرن» منتشر شده در انتشارات دانشگاه کمبریج، سال ۱۹۹۱.
Jane Dammen McAuliffe. Qur’anic Christians: an Analysis of Classical and Modern Exegesis (Cambridge: Cambridge University Press, ۱۹۹۱).
_ رساله دکتری لوئی ابراهیم مدوف : «اجتهاد و تجدید در هرمنوتیک قرآنی: بررسی المیزان فی تفسیر القرآن اثر محمد حسین طباطبائی» موجود در دانشگاه برکلی، تالیف شده در ۲۰۰۷)
Louis Abraham Medoff. “Ijtihad and Renewal in Qurʼanic Hermeneutics: An Analysis of Muhammad Husayn Tabātabāʼīʼs Al-Mīzān Fĭ Tafsīr Al-Qurʼān.” (PhD diss., University of California, Berkeley, ۲۰۰۷)
«المیزان» در سرزمین اندونزی
اگر چه همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، معرفی اندیشه‌های امام خمینی(ره) و استاد مطهری در جنوب شرق آسیا، آغاز شد اما به مرور توسط طلابی که اهل کشور اندونزی بودند، اندیشه‌های علامه طباطبایی و آثار آیات عظام مکارم شیرازی و سبحانی، نیز به مرور به این کشور راه یافت.
امروز تعداد زیادی از پژوهش‌های شیعی با استفاده از تفسیر المیزان علامه طباطبایی در کشور اندونزی انجام می‌شود که می‌توان به عنوان نمونه به آثار زیر اشاره کرد، این آثار به زبان «مالایی» تدوین شده است.
_ کتاب: «ازدواج موقت از منظر حدیثی و مطالعات (دیدگاه‌های) معاصر: بررسی کتاب تفسیر المیزان اثر علامه طباطبائی و [نظام] حقوق زن در اسلام از مرتضی مطهری»، تالیف: «ابن مصطفی»، منتشر شده در جاکارتا، سال نشر، ۲۰۰۳ و ۲۰۰۲
Ibn Mustafa, Perkawinan Mut’ah dalam Perspektif Hadis dan Tinjauan Masa Kini: Dikaji dari Kitab Tafsir Al-Mizan Karya ‘Allamah Thabathaba’i & Hak-hak Wanita dalam Islam karya Murtadha Muthahhari (Jakarta: Lentera Basritama, ۲۰۰۲/۲۰۰۳).
_ رساله دکتری: «نکاح متعه در تفسیر المراغی و المیزان» : تالیف: ادی سوگیانتو، تالیف شده در سال ۲۰۰۳
Edi Sugiyanto, “Nikah Mut’ah dalam Tafsir al-Maragi dan Tafsir al-Mizan” (PhD diss., UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta, ۲۰۰۳).
_ پایان‌نامه دانشگاهی: «داستان یونس نبی در قرآن؛ مطالعه مقایسه ای تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن»، تالیف:«فواد تقوی»، تالیف شده در سال ۲۰۰۳
Fuatuttaqwiyah, “Kisah Nabi Yunus dalam al-Qur’an (Kajian Komparatif tafsir al Mizan dan tafsir fi Zilal al Qur’an)” (Skripsi thesis, UIN Sunan Kalijaga, ۲۰۰۳).
_ رساله دکتری: «ملت ابراهیم در المیزان فی تفسیر القرآن اثر محمد حسین طباطبائی»، تالیف : عبدالغفار، تدوین شده در سال ۲۰۰۷
Waryono Abdul Ghafur, “Millah Ibrahim dalam Al-Mizan fi Tafsir Al Qur’an Karya Muhammad Husein Ath Thabathaba’i” (PhD diss., Pasca Sarjana, ۲۰۰۷).
_ رساله دکتری: «داستان همسر فرعون و مریم در قرآن: بررسی تفسیر المیزان اثر محمد حسین طباطبائی»، تالیف: خیرون نسخین،دانشکده اصول الدین،سال ۲۰۰۸
A. Narulita, “Kisah Istri Fir’aun dan Maryam dalam al-Qur’an (Studi Atas Tafsir al-Mizan Karya Muhammad Husain at-Tabataba’i)” (PhD diss., UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta, ۲۰۰۸).
_ پایان‌نامه/پروژه: «ملائکه از منظر قرآنی/ملائکه در قرآن؛ مطالعه مقایسه‌ای تفسیر محمدحسین طباطبائی در تفسیر المیزان و فخر رازی در تفسیر مفاتیح الغیب»،
Khoirun Nasikhin, “Malaikat dalam Perspektif Al-Qur’an (Studi Komparatif Penafsiran Muhammad Husein Thabathaba’i dalam Tafsir al-Mizan dan Fakhr Ar-Razi dalam Tafsir Mafatih al-Ghaib)” (Fakultas Ushuluddin IAIN Walisongo,
_ رساله دکتری: «حق بیرون از خانه برای زن براساس آرای ابن کثیر و طباطبائی در تفاسیر ابن کثیر و المیزان؛ مطالعه روش شناسی و تفسیر آیه ۳۳ سوره احزاب»
Muhammad Husni Mahbub, “Hak Keluar Rumah Bagi Wanita Menurut Penafsiran Ibn Kasir dan at-Tabataba’i dalam Tafsir ibn Kasir dan al-Mizan (Studi Metodologi dan Penafsiran Terhadap QS. al-Ahzab ۳۳: ۳۳” (PhD diss., UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta, ۲۰۰۹).
_ رساله دکتری: «{مکتب} شیعه و زنان؛ بررسی {آراء-} تفسیر محمد حسین طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن پیرامون حقوق اجتماعی و سیاسی زنان»
Ahmad Zainuddin, “Shi’ah dan Perempuan (Telaah penafsiran Muhammad Husain al-Tabataba’i dalam al-Mizan fi Tafsir al-Qur’an tentang hak social dan hak politik perempuan)” (PhD diss., IAIN Sunan Ampel, ۲۰۱۰).
_ رساله دکتری: «مطالعه مقایسه ای جامع البیان عن تاویل ای القرآن و المیزان فی تفسیر القرآن در مورد ابلیس در قرآن »
Muhamad Sodikin, “Studi Komparatif Kitab Jami al-Bayan an Tawil ay al- Quran dan al-Mizan fi Tafsir al-Qur’an Tentang Iblis dalam al-Qur’an ” (PhD diss., UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta, ۲۰۱۰).
_ پایان‌نامه/پروژه: «مطالعه مقایسه‌ای تفسیر رشید رضا و طباطبائی پیرامون آیه ۶۷ سوره مائده»
Ahmad Hazami, “Studi Komparatif Penafsiran Rasyid Ridha dan Tabataba’i terhadap Surat al-Maidah Ayat ۶۷” (Skripsi thesis: Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah Jakarta, ۲۰۱۱).
_ مقاله: «تاثیر اندیشه حسین طباطبائی بر تفسیر مصباح»
Khairunnas Jamal, “Pengaruh Pemikiran Husain Thabathaba’i dalam Tafsir al- Mishbah” Jurnal Ushuluddin ۱۴/۲ (۲۰۱۱): ۲۰۲-۲۱۳.
_ مقاله: «هرمنوتیک و رمز کلام خدا؛ روش تفسیر طباطبائی در شرح حروف مقطعه»
Aris Widodo. “Hermeneutika dan Misteri Sabda Tuhan; Manhaj Tafsir Thabathaba’i dalam Memaknai Huruf huruf Muqatta’ah” Jurnal Religia ۱۴/ ۱ (۲۰۱۲): ۲۳-۴۴.
_ رساله دکتری: «تقیه از منظر محمدحسین طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن»
Aisyah Nihayatun Nu’ama, “Taqiyyah Perspektif Muhammad Husain Al-Tabataba’i dalam al-Mizan fi Tafsir al-Qur’an” (PhD diss., UIN SUNAN KALIJAGA, ۲۰۱۳).
_ رساله دکتری: «تفسیر محمدحسین طباطبائی پیرامون آیات ۱ تا ۵ سوره علق در المیزان فی تفسیر القرآن»
Sidik Mursidi, “Penafsiran Muhammad Husain al-Tabataba’i terhadap surat al-‘Alaq ۱-۵ dalam al-Mizan fi Tafsir al-Qur’an” (PhD diss., UIN Sunan Kalijaga, ۲۰۱۳).
_ رساله دکتری: «تفسیر سوره زلزله؛ بررسی تطبیقی بین تفسیر طنطاوی (الجواهر) با تفسیر طباطبائی (المیزان)»
Sri Inayah, “Tafsir Surat al-Zalzalah (Studi Perbandingan antara Tafsir Thanthowi dengan Tafsir Thabathaba’i)” (PhD diss., IAIN Walisongo, ۲۰۱۳).
_ محد نجیب عبدالقادر و همکاران. «المیزان فی تفسیر القرآن: مروری بر تفسیر فلسفی طباطبایی» نشریه: علوم اجتماعی سال دهم، شماره سوم، منتشر شده در سال ۲۰۱۵
Mohd Najib Abdul Kadir, et al. “Al-Mizan fi Tafsir Al-Quran: A Review on Al-Tabataba’i’s Philosophical Exegesis” The Social Sciences ۱۰/۳ (۲۰۱۵): ۳۲۵-۳۳۲.
«بدایه الحکمه» در ژاپن
در کشور ژاپن، نیز تحقیقاتی به استفاده از کتاب‌های علامه طباطبایی انجام شده است که به عنوان نمونه می‌توان به مقاله: کورو ماتسوموتو : «درباره «درآمدی بر فلسفه» علامه طباطبایی، تالیف :«کورو ماتسوموتو»، بولتن انستیتوی خاورمیانه و هستی‌شناسی. منتشر شده در سال ۱۹۸۵.
بدون شک، تعداد آثار برگرفته از آثار علامه طباطبایی در کشورهای مختلف جهان، بسیار بیشتر از این تعداد است و این مقاله به امید آنکه پژوهشی دامنه‌دار برای معرفی این آثار انجام شود، صرفا به معرفی برخی از آنها پرداخته است.
__________
پایان پیام
نظر شما