به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ آیین رونمایی از نرم‌افزار جامع آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) عصر چهارشنبه، ۲۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد. در این مراسم، حجت‌الاسلام محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، ضمن تأکید بر اهمیت نشر دیجیتال در دنیای معاصر، از تلاش‌های انجام‌شده برای گردآوری و ارائه آثار این مرجع فقید قدردانی کرد.
ضرورت دیجیتالی‌سازی آثار علمی مراجع تقلید
حجت‌الاسلام بهرامی در این مراسم اظهار داشت: بی‌تردید، در دنیای امروز، انتقال میراث علمی و فرهنگی از طریق ابزارهای دیجیتال یک ضرورت انکارناپذیر است. آثار ارزشمند بزرگان حوزه باید به‌گونه‌ای عرضه شوند که پژوهشگران، طلاب و علاقه‌مندان بتوانند به‌راحتی به آنها دسترسی داشته باشند. نرم‌افزار جامع آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) گامی مهم در راستای این هدف است.
وی با اشاره به تأثیر عمیق فناوری‌های نوین در تسهیل پژوهش‌های دینی تصریح کرد: تولید این نرم‌افزار نه‌تنها در راستای حفظ آثار ماندگار این فقیه بزرگوار است، بلکه بستری برای پژوهش‌های علمی آینده نیز فراهم می‌کند. خوشبختانه، تیم پژوهشی مرکز نور با دقت و تلاش فراوان توانسته است مجموعه‌ای از تألیفات، مقالات و دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) را در قالبی جامع گردآوری و ارائه کند.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در ادامه سخنان خود، به خاطره‌ای از دیدار با این مرجع فقید در سال ۱۳۹۰ اشاره کرد و گفت: در آن سال، از حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) درخواست کردیم که در مراسم رونمایی از نرم‌افزار جامع آثارشان حضور یابند. با وجود مشکلات و مشغله‌های فراوان، ایشان با کمال بزرگواری دعوت ما را پذیرفتند. لحظه‌ای که ایشان با دقت به بنری که برای معرفی نرم‌افزار آماده شده بود، نگاه کردند و آن را بوسیدند، که این رفتار نشان‌دهنده توجه عمیق ایشان به نشر معارف دینی بود، حتی اگر در قالب‌های جدیدی همچون نرم‌افزارهای دیجیتال ارائه می‌شد.
ضرورت توسعه ابزارهای دیجیتال برای نشر معارف اسلامی
بهرامی با اشاره به اهمیت توسعه ابزارهای دیجیتال در عرصه علوم اسلامی تأکید کرد: اگر متون و منابع علمی، حتی در قالب کتاب‌های فیزیکی منتشر شده باشند، اما در بسترهای دیجیتال به‌درستی ارائه نشوند، در واقع دانش در دسترس همگان قرار نخواهد گرفت. امروزه، بسیاری از پژوهش‌های علمی و مطالعات حوزوی مبتنی بر بانک‌های اطلاعاتی دیجیتال انجام می‌شود. بنابراین، ضروری است که میراث علمی حوزه‌های علمیه نیز در قالب‌هایی نوین ارائه شود.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در ادامه سخنان خود، به اهمیت نشر دیجیتال آثار علمی مراجع تقلید اشاره کرد و گفت: امروز، مسئولیت سنگینی بر دوش ما نهاده شده است و باید در راستای انتقال این میراث گران‌بها تلاش کنیم. فراموش نکنیم که تولید و نشر دیجیتال آثار علمی، نه‌تنها یک فرصت، بلکه یک وظیفه است. خوشبختانه، مؤسسات پژوهشی و تولیدکنندگان محتوای دیجیتال در سال‌های اخیر توانسته‌اند نرم‌افزارهای متعددی را در این حوزه تولید کنند. در رأس این فعالیت‌ها، تولید نرم‌افزارهایی برای معرفی و حفظ آثار مراجع تقلید، چه مراجع فقید و چه مراجع حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دیجیتالی‌سازی؛ راهی برای حفظ و انتشار دانش دینی
رئیس مرکز نور با تأکید بر اینکه اگر آثار علمی در قالب دیجیتال عرضه نشوند، دانش محبوس خواهد ماند، اظهار داشت: اگر آثار علمی در بستر دیجیتال ارائه نشوند، حتی اگر در قالب کتاب منتشر شده باشند و در کتابخانه‌ها و کتاب‌فروشی‌ها موجود باشند، در عمل از دسترس بسیاری از پژوهشگران خارج خواهند ماند. امروز، نه‌تنها محققانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند، بلکه حتی پژوهشگران و مراکز علمی داخل کشور نیز به‌طور فزاینده‌ای از منابع دیجیتال استفاده می‌کنند. در حال حاضر، بخش قابل‌توجهی از پژوهش‌ها مبتنی بر بانک‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌های دیجیتال انجام می‌شود. بااین‌حال، هنوز بسیاری از آثار ارزشمند حوزه‌های علمیه در قالب دیجیتال ارائه نشده‌اند، و این باعث شده که در پژوهش‌های علمی کمتر مورد ارجاع قرار گیرند، درحالی‌که همگان بر اهمیت این منابع اذعان دارند.
وی با اشاره به نسخه جدید نرم‌افزار آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) افزود: خوشحالیم که این نرم‌افزار، که نسخه پیشین آن شامل ۹۰ جلد از آثار ایشان بود، اکنون در نسخه جدید با بیش از ۱۴۰ جلد کتاب ارائه شده است. امیدواریم که در آینده نیز، آثار بیشتری از این مرجع بزرگوار گردآوری و در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.
هوش مصنوعی و آینده پژوهش‌های دینی
حجت‌الاسلام بهرامی در بخش پایانی سخنان خود، به نقش هوش مصنوعی در آینده پژوهش‌های دینی اشاره کرد و گفت: هوش مصنوعی آینده‌ای گریزناپذیر دارد و توسعه آن در عرصه علوم اسلامی یک ضرورت است. ما در حوزه علمیه قم، یکی از غنی‌ترین بانک‌های اطلاعاتی علوم اسلامی را در اختیار داریم. آنچه در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در طول دهه‌های اخیر رخ داده، نویدبخش آینده‌ای است که در آن ابزارهای پیشرفته‌تری برای پژوهشگران علوم اسلامی فراهم خواهد شد. توسعه چنین ابزارهایی نیازمند زیرساخت‌های مناسب و دانش فنی پیشرفته است، اما خوشبختانه، بیش از ۳۵ سال است که حوزه علمیه قم در حال گردآوری، پردازش و تجمیع این اطلاعات است و امروز شاهد دستاوردهای ارزشمندی در این زمینه هستیم.
تحول پژوهش‌های حوزوی در عصر هوش مصنوعی
حجت‌الاسلام محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در ادامه سخنان خود به تحولات پیش‌روی نظام آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه در عصر هوش مصنوعی پرداخت و اظهار داشت: اساتید گرامی به‌خوبی مستحضرند که نظام آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه، همانند هر سیستم علمی دیگر، تحت تأثیر ظهور ابزارهای هوش مصنوعی قرار خواهد گرفت. این تغییر، اجتناب‌ناپذیر است و نیازی به پیش‌بینی آینده ندارد. ما به‌زودی با جهانی کاملاً متفاوت روبه‌رو خواهیم شد؛ جهانی که اگرچه ابزارهای دیجیتال کنونی تأثیر مهمی بر آن داشته‌اند، اما تأثیر ابزارهای هوش مصنوعی بر آن، به‌مراتب عمیق‌تر و شگفت‌انگیزتر خواهد بود.
وی با تأکید بر لزوم آمادگی برای این تغییرات بنیادین افزود: ما باید نظام آموزشی و پژوهشی خود را برای این فضای جدید آماده کنیم؛ باید آموزش دهیم، فرهنگ‌سازی کنیم و مطالبه‌گر باشیم. به‌جای آنکه ابزارهای فناورانه، ما را به هر سمتی که بخواهند سوق دهند، ما باید مشخص کنیم که چه ابزارهایی و با چه ویژگی‌هایی باید تولید شوند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز در این مسیر، وظیفه خود را انجام خواهد داد؛ چه در زمینه تولید ابزارهای هوش مصنوعی، چه در فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره این تحولات.
وی با اشاره به تجربه ورود نرم‌افزارهای جستجو به پژوهش‌های حوزوی، گفت: به‌خاطر دارم زمانی که جستجوی دیجیتال متون برای نخستین بار مطرح شد، بسیاری از اساتید تردید داشتند که آیا این فناوری می‌تواند جایگزین روش‌های سنتی شود. آن روزها، بسیاری معتقد بودند که نرم‌افزار هیچ‌گاه جای کتاب را نخواهد گرفت. اما امروز، بسیاری از پژوهشگران دیگر سراغ تورق کتاب‌ها نمی‌روند و از نرم‌افزارهای جستجوی متون استفاده می‌کنند.
ورود به عصر جدید پژوهش‌های دینی
رئیس مرکز نور در ادامه، به نسل آینده ابزارهای هوش مصنوعی و تأثیر آن بر پژوهش‌های اسلامی اشاره کرد و گفت: به‌زودی، ابزارهایی در اختیار ما قرار خواهند گرفت که فراتر از جستجوی ساده متون عمل خواهند کرد. برای مثال، نرم‌افزاری را تصور کنید که بتواند بر اساس مجموعه آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره)، به سؤالات کاربران پاسخ دهد. شما پرسشی مطرح می‌کنید و سیستم، نه‌فقط با استخراج متون، بلکه با تحلیل محتوایی پاسخ متناسبی ارائه خواهد داد. چنین تغییراتی، مدل پژوهش، جستجو و تحلیل متون دینی را به شکل بنیادین متحول خواهد کرد.
حجت‌الاسلام بهرامی در پایان، بر اهمیت برنامه‌ریزی برای مواجهه با این تحولات تأکید کرد و اظهار داشت: مسئله‌ای که امروز با آن مواجه هستیم، تنها یک تحول فناورانه نیست، بلکه نیازمند توجه راهبردی و آینده‌پژوهی جدی است. ما باید از همین امروز برای آن روز آماده شویم و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم. ضمن تشکر از اساتید، پژوهشگران و مسئولان حاضر در این جلسه، امیدوارم که بتوانیم با همفکری و همدلی، مسیر درستی را در این زمینه ترسیم کنیم.
..............................
پایان پیام
نظر شما