به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ دکتر «عابدین سیاحت» اسفندیاری پژوهشگر و فعال بین المللی در آستانه ایام نوروز در یادداشتی به بررسی شادی و نشاط در اسلام با تکیه بر نوروز با توجه به مستندات دینی، پرداخته است که این یادداشت در ادامه می آید:
شادی و نشاط از دیدگاه اسلام نه‌تنها امری مطلوب و پسندیده است، بلکه به‌عنوان عاملی مؤثر در تعالی روحی، تقویت روابط اجتماعی و تحکیم بنیان خانواده معرفی شده است. نوروز، به‌عنوان یک جشن باستانی، اگر در چارچوب آموزه‌های دینی مورد توجه قرار گیرد، می‌تواند بستری برای ایجاد همبستگی، نوسازی روحی و اجتماعی، و تقویت امید در جامعه باشد.
۱. جایگاه شادی در اسلام
اسلام به‌عنوان دینی که با فطرت انسانی سازگار است، شادی را نه‌تنها منع نکرده، بلکه آن را تشویق کرده است. در قرآن و احادیث متعدد، به جنبه‌های مثبت شادی اشاره شده و بر ضرورت آن در زندگی انسان تأکید گردیده است.
الف) تأکید قرآن بر شادی مشروع
قرآن کریم، در موارد متعددی به شادی اشاره کرده و میان شادی مثبت (ممدوح) و شادی ناپسند (مذموم) تمایز قائل شده است.
شادی ناشی از فضل و رحمت الهی:
«قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ» (یونس، ۵۸) بگو: باید به فضل و رحمت خدا شاد شوند، که این بهتر از آن چیزی است که جمع می‌کنند. این آیه، شادی را نه‌تنها مجاز، بلکه مستحب و مطلوب معرفی می‌کند، البته اگر ریشه آن در فضل و رحمت الهی باشد.
هشدار درباره شادی متکبرانه و غافلانه:
«إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ» (قصص، ۷۶) در این آیه، شادی‌ای که با تکبر و ناسپاسی همراه باشد، مذمت شده است. درواقع، اسلام میان شادی مشروع و شادی افراطی که منجر به غفلت یا غرور شود، تمایز قائل شده است.
ب) احادیث درباره شادی و نشاط
پیامبر اسلام (ص) و تأکید بر چهره بشاش و نشاط اجتماعی:
رسول اکرم (ص) فرمودند: «تَبَسُّمُکَ فِی وَجْهِ أَخِیکَ صَدَقَةٌ.» (سنن ترمذی، ج۴، ص۴۵۷) لبخند تو در برابر برادرت صدقه است. این حدیث نشان می‌دهد که حتی کوچک‌ترین رفتارهای شاد و مثبت، ارزشی معنوی دارند و می‌توانند در جهت افزایش نشاط اجتماعی و تقویت روابط انسانی به‌کار روند.
امام صادق (ع) و نقش شادی در ایمان:
امام صادق (ع) فرمودند: «إِنَّ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ الْبِشْرَ وَبَذْلَ الْمَعْرُوفِ.» (الکافی، ج۲، ص۱۰۳) یکی از نشانه‌های اخلاق نیکو، خوش‌رویی و نیکی کردن است. این حدیث نشان می‌دهد که نشاط و روی‌گشاده، بخشی از اخلاق حسنه است که اسلام به آن توصیه کرده است.
۲. نوروز در اسلام؛ سنتی در راستای آموزه‌های دینی
نوروز به‌عنوان یک جشن باستانی، دارای ابعاد معنوی و اجتماعی است که با مفاهیم اسلامی همچون صله‌رحم، پاکیزگی، دعا، و کمک به نیازمندان همخوانی دارد. در ادامه، برخی از مستندات دینی که به این مناسبت اشاره دارند، بررسی می‌شوند.
الف) نوروز در احادیث اهل‌بیت(ع)
امام صادق (ع) و نوروز:
«إِذَا کَانَ یَوْمُ النَّیْرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیَابِکَ وَ تَطَیَّبْ بِأَطْیَبِ طِیبِکَ وَ تَکُونُ ذَلِکَ الْیَوْمَ صَائِماً فَإِذَا صَلَّیْتَ النَّوَافِلَ وَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَصَلِّ بَعْدَهَا أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ...» (بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۰۲) هنگامی که نوروز شد، غسل کن، بهترین لباس خود را بپوش، خود را خوشبو کن، روزه بگیر و پس از نماز ظهر و عصر، چهار رکعت نماز بخوان. این حدیث نشان می‌دهد که نوروز نه‌تنها در تعارض با آموزه‌های اسلامی نیست، بلکه می‌تواند فرصتی برای تهذیب نفس و عبادت بیشتر باشد.
امام علی (ع) و پذیرش هدیه نوروز:
نقل شده است که مردم در روز نوروز، هدایا و شیرینی‌هایی نزد امام علی (ع) آوردند و حضرت آن را پذیرفتند و فرمودند: «نَیْرُوزُنَا کُلَّ یَوْمٍ.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۴۳۸) هر روز ما نوروز است. این جمله نشان از آن دارد که نوروز، زمانی برای نو شدن و تحول است و این امر می‌تواند در هر روز از سال تحقق یابد.
۳. نوروز و نقش آن در افزایش نشاط اجتماعی از منظر اسلامی
با توجه به مستندات دینی، می‌توان نوروز را بستری برای افزایش نشاط اجتماعی در جامعه اسلامی دانست. برخی از ابعاد این مسئله عبارت‌اند از:
صله‌رحم و گسترش محبت: در نوروز، مردم به دیدوبازدید یکدیگر می‌روند که در اسلام، یکی از عوامل افزایش برکت در زندگی و طول عمر معرفی شده است. (نهج‌البلاغه، حکمت ۲۴۴)
پاکیزگی و نظافت: توصیه اسلام به نظافت و آراستگی، در سنت نوروزی خانه‌تکانی و پوشیدن لباس نو جلوه‌گر است.
دعا و شکرگزاری: در نوروز، مسلمانان دعای تحویل سال را می‌خوانند که محتوای آن درخواست تحول درونی و بهبود احوال است.
نتیجه‌گیری: نوروز، پلی میان سنت و معنویت اسلامی
بررسی متون اسلامی نشان می‌دهد که نوروز می‌تواند با حفظ ارزش‌های دینی، به تقویت نشاط اجتماعی، همبستگی، امید و آرامش کمک کند. احادیث امامان معصوم (ع) نیز بر جایگاه مثبت این جشن تأکید دارند، به شرط آنکه در راستای ارزش‌های اسلامی باشد.
بنابراین، نوروز نه‌تنها فرصتی برای شادی و سرور است، بلکه می‌تواند زمانی برای تأمل، نوسازی روحی و تعمیق روابط انسانی باشد؛ همان‌گونه که اسلام بر شادی مثبت و هدفمند تأکید دارد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما