به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - اگرچه به گمان بسیاری صحیفه سجادیه، صرفا کتابی دعایی توحیدی و معنوی، بدون توجه به نیازهای مادی انسان است، اما حقیقت آن است که در این ادعیه، مجموعه‌ای کامل از همه نیازهای مادی و معنوی انسان بیان شده و راه برطرف کردن آن نیازها نیز تبیین شده است. موضوعات اقتصادی جایگاهی خاص در این کتاب دارد و تقریبا در همه دعاهای آن، می‌توان نشانه‌هایی از موضوعات اقتصادی مورد توجه امام سجاد(ع) را یافت.
اگرچه در مورد علم اقتصاد و شاخه‌های آن، تعریف‌ها و تفسیم‌های مختلفی بیان شده است، اما در ساده‌ترین شکل تعریف «علم اقتصاد» باید آن را نحوهِ تعادل در تخصیص منابع محدود برای رفع نیازهای فراوان و نامحدود انسان دانست. این علم بر چهار محور کلی زمین، سرمایه، نیروی کار و نحوه کسب و کار متمرکز بوده که در هر کدام از این محورها، تنوعی از موضوعات، شرایط، برنامه‌ها و اقدام‌ها باید به عنوان بخشی از یک برنامه اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.
اهمیت و جایگاه اقتصاد در صحیفه سجادیه به گونه‌ای است که علاوه بر توجه به آن در دعاهای مختلف، دعاهای شماره ۲۹ به موضوع «تنگی رزق و مشکلات مالی در زندگی» و دعای ۳۰ با موضوع «ادای قرض‌های مالی» پرداخته است که نشانه‌ای از توجه خاص به موضوعات اقتصادی و معیشتی در زندگی فردی و اجتماعی در دعاهای صحیفه سجادیه است.
در دعای ۲۶ صحیفه سجادیه، که به عنوان دعا برای همسایگان و دوستان شناخته می‌شود، حضرت از خداوند می‌خواهد و به ما می‌آموزد که از خداوند بخواهیم تا به ما کمک دهد تا برای رفع کوچکترین نیازهای اقتصادی همسایگان و دوستان تا برطرف کردن همه نیازهای مادی آنها، تلاش کنیم.
این نیازهای بسیار جزیی، براساس آیات ابتدایی سوره مبارکه ماعون، در اصطلاح قرآنی «ماعون» نامیده شده و در دیدگاه مفسرین، نیازهای بسیار کوچک اما موثر در زندگی مانند درخواست نمک و آتش، معرفی شده است. در دعای ۲۶ حضرت از خداوند می‌خواهد که «وَ حُسْنِ مُوَاسَاتِهِمْ بِالْمَاعُونِ، همراهی با همسایگان برای نیازهای کوچک جزیی» آنها داشته باشد. در همین دعا و در ادامه این موضوع بسیار جزیی اقتصادی، بلافاصله «وَ الْعَوْدِ عَلَیْهِمْ بِالْجِدَةِ وَ الْإِفْضَالِ، توانگری همراه با بخشش فراوان برای رفع همه نیازهای آنها» مورد توجه قرار گرفته است.
طبیعی است رفع این نیاز، یک ضرورت دائمی و همیشگی است که ممکن است به دلایلی، از جمله نداشتن اطلاعات اقتصادی، مورد توجه دیگران قرار نگیرد. همانگونه که امام سجاد(ع) در ادامه همین فراز از دعای ۲۶ می‌فرماید: «وَ إِعْطَاءِ مَا یَجِبُ لَهُمْ قَبْلَ السُّؤَالِ، اعطا کردن و رفع نیازهای آنان قبل از درخواست از طرف آنها» را از خداوند درخواست کرده است.
حال باید به این سخن پاسخ داد که چگونه می‌توان شخصی را «غنی و توانگر» کرد به گونه‌ای که همه نیازهای او برطرف شود؟ بدون شک مهمترین ابزار برای رفع نیازهای مادی یک شخص، ایجاد اشتغال برای کسب درآمد کافی برای رفع نیازهای فردی است که یکی از مصادیق این ایجاد اشتغال «سرمایه‌گذاری‌های خرد و متوسط» برای ایجاد کارگاه‌های مختلف تولیدی است. همانگونه که مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروزی خود فرمودند: «تولید یکی از کلیدهای اصلی بهبود اقتصاد کشور و معیشت مردم است. تولید داخلی خیلی اهمیت دارد. منتها تولید احتیاج پیدا می‌کند به سرمایه‌گذاری.»
اگر هر گونه تلاش برای توانمندسازی مالی برای همسایگان و دوستان و به عبارت دیگر توانمندسازی مسلمانان در هر نقطه‌ای از کشور، امری پسندیده و مورد تاکید امام سجاد(ع) است، هر گونه تلاش برای کاهش این توانمندی نیز امری ناپسند و مذموم است. طبیعی است که هر گونه تلاشی که حاصل آن در اصطلاح اقتصادی «سرمایه‌گذاری غیرمولّد» باشد، می‌تواند در این توانمندسازی تاثیر منفی داشته باشد، به عبارت دیگر نمی‌توان با سرمایه‌گذاری در طلا، ارز یا مسکن با هدف حفظ سرمایه شخصی، انتظار رفع نیازهای عمومی وجود داشته باشد.
اما در همین دعا، تلاش‌های اقتصادی برای رفع نیازهای همسایگان و دوستان، محدود به این جملات نمی‌شود. در بخش‌های دیگر این نوشته، این موضوع بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
...................
پایان پیام
نظر شما