به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و یکی از رقبای اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، به اعتراضات گسترده‌ای در این کشور منجر شده است. تحولات ترکیه نه‌تنها سیاست داخلی این کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده، بلکه پیامدهایی برای مناطق تحت حوزه نفوذ ترکیه به همراه داشته است؛ از جمله سوریه که اکنون تحت حاکمیت گروه هیئت تحریرالشام قرار دارد.
سرکردگان هیئت تحریرالشام، و در راس آنها ابو محمد الجولانی، که برای تثبیت پایه‌های حکومت خود به حمایت ترکیه چشم دوخته‌اند، اکنون به‌شدت نگران ناآرامی‌های داخلی ترکیه هستند. با توجه به پیوندهای عمیق میان این گروه و آنکارا، تأثیر اعتراضات گسترده در ترکیه بر وضعیت سیاسی و اقتصادی سوریه شایان توجه و مداقه است.
وابستگی حکومت الجولانی در سوریه به ترکیه
حکومت الجولانی در سوریه، مورد حمایت ترکیه بوده و به شدت به پشتیبانی مالی و لجستیکی آنکارا متکی است. با توجه به بحران سیاسی و به دنبال آن بحران اقتصادی در ترکیه، از جمله کاهش ارزش پول ملی و نوسانات در بازارهای مالی این کشور، احتمال قطع کمک‌های ترکیه به حکومت هیئت تحریرالشام مسئله‌ای دور از ذهن نیست به طوری که می‌تواند منجر به افت سطح خدمات عمومی در سوریه، کاهش پرداخت حقوق کارکنان دولتی و شبه‌نظامیان سوری شده و نارضایتی عمومی را در پی داشته باشد.
در حال حاضر، ترکیه بزرگ‌ترین شریک تجاری سوریه محسوب می‌شود و صادرات این کشور به سوریه از زمان سقوط دولت بشار اسد در اوایل دسامبر سال گذشته، به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. در ماه ژانویه، ترکیه و تحریرالشام توافق کردند که تعرفه‌های گمرکی برخی از کالاها را بازبینی کرده و مذاکراتی را برای احیای توافق تجارت آزاد ، از سر گیرند؛ موضوعی که از سال ۲۰۱۱ به حالت تعلیق درآمده بود.
بنابراین، کاهش تعرفه‌ها و تسهیل محدودیت‌های ارزی بر دمشق در ماه‌های اخیر باعث رشد چشمگیر صادرات ترکیه به سوریه شد. در صورت تداوم بحران در ترکیه، این صادرات دچار اختلال خواهد شد و چالش‌های جدی برای اقتصاد سوریه به وجود خواهد آورد. ترکیه پیش‌تر آمادگی خود برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و بازسازی سوریه را اعلام کرده بود. اما بی‌ثباتی اقتصادی در ترکیه پس از اعتراضات اخیر در این کشور می‌تواند باعث کاهش تجارت آنکارا با دمشق شود. در چنین شرایطی، شرکت‌ها تمایل کمتری برای سرمایه‌گذاری و تجارت در شرایط اقتصادی نامطمئن خواهند داشت و این مسئله می‌تواند بحران بزرگی را برای حکومت الجولانی که به شدت به حمایت آنکارا متکی است، در پی داشته باشد.
علاوه بر این، پیش از ناآرامی‌ها و اعتراضات در ترکیه نیز حکومت تحریرالشام به دلیل تحریم‌های غربی با بحران اقتصادی شدیدی مواجه بود و از زمان سقوط اسد تاکنون پیشرفتی در جهت لغو این تحریم‌ها حاصل نشده است. در چنین شرایطی، قطع کمک‌های ترکیه می‌تواند خسارات اقتصادی سنگینی را به حکومت الجولانی وارد آورد. در واقع، حاکمان جدید دمشق به تنهایی قادر به حل این چالش‌های اقتصادی نخواهند بود و این موضوع ممکن است به افزایش نارضایتی عمومی در مناطق تحت کنترل این گروه منجر شود.
از سوی دیگر، احتمال کاهش حمایت ترکیه می‌تواند حکومت موقت سوریه را تضعیف کرده و چالش‌هایی برای آن ایجاد کند. در چنین شرایطی، بازیگران محلی ممکن است به دنبال منابع جدیدی برای حمایت خارجی باشند یا استراتژی‌های خود برای سازگاری با تحولات آینده را تغییر دهند.
اگر اعتراضات داخلی در ترکیه موجب تزلزل در دولت اردوغان شود، آنکارا ممکن است تمرکز خود از تحولات شمال سوریه را بر دارد؛ موضوعی که می‌تواند تهدیدی جدی برای تحریرالشام محسوب شود. این گروه مسلح به‌شدت به تجارت فرامرزی از طریق ترکیه متکی است و در صورت بروز اعتراضات و ناآرامی در داخل ترکیه، احتمال تشدید کنترل مرزی از سوی آنکارا افزایش می‌یابد. این امر ورود منابع مالی و تجهیزات نظامی را برای تحریرالشام دشوارتر خواهد کرد. علاوه بر این، در صورت رکود اقتصادی در ترکیه، تقاضا برای کالا و درآمدهای حاصل از مالیات بر تجارت، یعنی یکی از منابع مالی تحریرالشام، کاهش خواهد یافت و منابع درآمدی این گروه به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
سقوط احتمالی دولت اردوغان و از دست رفتن پشتوانه هیئت تحریرالشام
چنانچه ناآرامی‌ها در ترکیه منجر به تضعیف دولت یا تغییر در سیاست خارجی این کشور شود، نفوذ آنکارا در سوریه نیز دچار اختلال خواهد شد؛ موضوعی که می‌تواند مسیرهای تأمین مالی تحریرالشام را تحت فشار قرار دهد.
اردوغان، بزرگ‌ترین حامی تحریرالشام از جهات مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی محسوب می‌شود. در صورت سقوط دولت او، حمایت‌های مالی و نظامی از گروه‌های مسلح سوری کاهش خواهد یافت، به‌ویژه اگر ملی‌گرایان و مخالفان سیاسی در آنکارا قدرت را در دست گرفته و رویکرد این کشور در سیاست خارجی را تغییر دهند. رهبران اپوزیسیون ترکیه در سال‌های اخیر بارها سیاست‌های اردوغان در قبال تحولات سوریه را مورد انتقاد قرار داده و خواستار کاهش حمایت از گروه‌های تروریستی شده‌اند. چنین تغییری می‌تواند یک نقطه پایان بر دوران طلایی آنکارا با تحریرالشام در تاریخ منطقه باشد.
در شرایط فعلی که تحریرالشام از نظر سیاسی و اقتصادی وضعیتی نابسامان و نامشخص دارد و هیچ کشوری به‌طور رسمی مشروعیت سیاسی این گروه مسلح را به رسمیت نشناخته است، اگر اپوزیسیون در ترکیه به قدرت برسد، رژیم تحت سرکردگی الجولانی در تحقق اهداف منطقه‌ای خود با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. اردوغان تاکنون از طریق برگزاری نشست‌های منطقه‌ای تلاش بسیاری برای کسب اعتبار و مشروعیت برای سرکردگان تحریرالشام انجام داده است. در حقیقت برای سرکردگان فعلی سوریه، از دست دادن چنین حامی قدرتمندی بسیار هزینه‌بر خواهد بود و به نوعی مسیر تحریرالشام برای ادغام در جامعه جهانی از طریق کانال‌های دیپلماتیک را دشوارتر خواهد کرد.
انزوای حکومت الجولانی و تأثیر آن بر منطقه
شکی نیست که کشورهای عربی که از نفوذ ترکیه در سوریه احساس نگرانی می‌کردند، ناگزیر بودند که در ابتدا گام‌هایی برای برقراری ارتباط با حاکمان دمشق بردارند. اما این کشورها اگر احساس کنند که با سقوط دولت اردوغان تهدید منطقه‌ای آنکارا از میان رفته است، دیگر نیازی به عادی‌سازی روابط با حاکمان افراط‌گرای سوریه نخواهند دید. این امر به معنای انزوای کامل و واقعی حکومت الجولانی خواهد بود.
الجولانی و دیگر سرکردگان هیئت تحریرالشام، اردوغان را امید اصلی خود برای تکمیل تسلط بر سوریه می‌دانند. اما تحولات جاری در ترکیه، این تروریست‌ها را به شدت نگران کرده است.
پیامدهای احتمالی تحولات ترکیه برای سوریه و گروه‌های مقاومت
علاوه بر این، در صورت حذف اردوغان و توقف حمایت‌های مالی و نظامی او، تحرکات گروه‌های مخالف دولت موقت سوریه افزایش خواهد یافت و کاهش نفوذ ترکیه می‌تواند باعث رقابت داخلی بین ارتش ملی سوریه و هیئت تحریرالشام شود؛ مسئله‌ای که در نهایت به نفع گروه‌های مقاومت خواهد بود. این گروه‌ها در هفته‌های اخیر نشان داده‌اند که در صورت فراهم شدن شرایط مناسب، قادرند دولت موقت سوریه را به چالش بکشند.
در هفته‌های اخیر، تروریست‌های تحریرالشام توانسته بودند با کمک نیروهای نظامی ترکیه، تحرکات مسلحانه در شهرهای ساحلی سوریه یعنی لاذقیه و طرطوس را سرکوب کند. اما با از دست رفتن حمایت آنکارا، در صورت بروز چالش‌های امنیتی در آینده، بعید است که عناصر این گروه بتوانند گامی موثر در کنترل و مدیرت بحران‌های مختلف در سوریه بردارند.
پیامدهای احتمالی تحولات ترکیه برای جولانی و فرصت‌طلبی صهیونیست‌ها
علاوه بر این، اگر دولت اردوغان سقوط کند و گروه‌های مخالف در ترکیه قدرت را در دست گیرند، حاکمان جدید دمشق در برابر رژیم صهیونیستی تنها خواهند ماند. با توجه به این‌که تحریرالشام هیچ تکیه‌گاهی جز اردوغان ندارد، تضعیف حکومت الجولانی، فرصت مناسبی برای رژیم اشغالگر فراهم خواهد کرد تا اراضی بیشتری از سوریه را تحت اشغال خود درآورد. این موضوع فشار بیشتری بر الجولانی وارد خواهد کرد، چرا که او تاکنون در قبال اشغالگری صهیونیست‌ها در خاک سوریه سکوت اختیار کرده است.
در پایان باید گفت که بحران سیاسی ترکیه، آینده نفوذ این کشور در سوریه و حکومت هیئت تحریرالشام را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. در صورت سقوط دولت اردوغان و قدرت گرفتن مخالفان او، کاهش حمایت مالی و نظامی آنکارا مسئله‌ای بسیار محتمل است به طوری که موقعیت الجولانی را به شدت متزلزل خواهد کرد و می‌تواند به نارضایتی عمومی در مناطق تحت کنترل این گروه منجر شود. از سوی دیگر، بی‌ثباتی در ترکیه می‌تواند باعث تغییر سیاست‌های منطقه‌ای و کاهش تعامل کشورهای عربی با حکومت تحریرالشام شود. علاوه بر این، تضعیف موقعیت اردوغان، فرصت بیشتری برای گروه‌های مقاومت و حتی رژیم صهیونیستی فراهم خواهد آورد تا شرایط را به نفع خود تغییر دهند.
**************
پایان پیام/ 345
