به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در آستانه گفت‌وگوهای مهم ایران و آمریکا در مسقط پایتخت عمان، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به الجزایر سفر کرد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با انتشار تصویری از این سفر اعلام کرد که دیدار وزیر أمور خارجه ایران با مقامات الجزایری با هدف تأمین منافع مشترک دو کشور انجام شده است.
الجزایر از نظر وسعت، دهمین کشور بزرگ جهان محسوب می‌شود. این کشور در شمال آفریقا واقع شده و دارای سواحل مدیترانه‌ای و نواحی داخلی صحرایی است. الجزایر که بزرگ‌ترین کشور آفریقاست، روابط تاریخی نزدیکی با ایران دارد و در نیم‌قرن گذشته، تهران و الجزیره به‌ندرت با چالش در روابط دوستانه خود مواجه بوده‌اند.
الجزایر همچنین یادآور یکی از توافقات تاریخی برای ایران است. در سال ۱۹۷۵، قرارداد الجزایر به‌عنوان توافقی میان ایران و عراق، با میانجی‌گری الجزایر امضا شد. این توافق، خطوط مرزی ایران و عراق را در آب‌های اروندرود مشخص کرد و به دلیل صدور بیانیه مشترک دو کشور در تاریخ ۶ مارس ۱۹۷۵ در شهر الجزیره، به نام قرارداد الجزایر شناخته شد. به طور کلی روابط ایران و الجزایر فراتر از تحولات کوتاه‌مدت سیاسی است.
فلسطین، فصل مشترک تهران و الجزیره
مردم ایران و الجزایر از مهم‌ترین حامیان فلسطینیان در جهان اسلام به شمار می‌آیند. تابستان گذشته، عبدالمجید تبون، رئیس‌جمهور کنونی الجزایر، در جریان کارزار انتخاباتی خود موضعی صریح و قاطع در حمایت از آرمان فلسطین اتخاذ کرد و گفت: «به خدا قسم، هرگز از فلسطین و به‌ویژه غزه دست نخواهیم کشید».
روابط الجزایر با فلسطین، محدود به تحولات فعلی و جنگ جاری در غزه نیست. این پیوند تاریخی به سال ۱۹۴۸ و آغاز اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی بازمی‌گردد. در روزهای اعلام تشکیل رژیم صهیونیستی، یا همان «روز نکبت»، مردم الجزایر در کنار فلسطینیان ایستادند و بسیاری از آنان، حتی در دوران اشغال کشور خود توسط فرانسه، در فلسطین به شهادت رسیدند.
در حقیقت، الجزایر به‌عنوان یکی از کشورهای پیشتاز جهان عرب، طی چند دهه موضعی قاطع در حمایت از فلسطین و مخالفت با سیاست‌های رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است. رهبران الجزایر بارها مخالفت خود با سیاست‌های رژیم صهیونیستی در اشغالگری، نقض حقوق بشر و توسعه‌طلبی علیه فلسطینیان را اعلام کرده‌اند.
وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر اخیر خود به الجزایر، از موضع این کشور در حمایت از فلسطین قدردانی کرد و گفت: ما به نقش و جایگاه الجزایر در شورای امنیت در دفاع از فلسطین احترام می‌گذاریم. این موضع‌گیری عراقچی نشان داد که مسئله فلسطین، مهم‌ترین موضوع مشترک میان ایران و الجزایر است و دو کشور موضعی واحد در قبال آزادی فلسطین دارند.
ورود ایران به شمال آفریقا، اخراج رژیم صهیونیستی از اتحادیه آفریقا
نکته جالب توجه آن‌که همزمان با سفر وزیر امور خارجه ایران، الجزایر و سایر کشورهای آفریقایی شرکت‌کننده در نشست سالانه اتحادیه آفریقا، سفیر رژیم صهیونیستی را از این نشست اخراج کردند. این اقدام ضربه‌ای سنگین به تلاش‌های اسرائیل برای نفوذ در قاره آفریقا تلقی می‌شود و همان چیزی است که مقام‌های ایرانی همواره خواستار آن بوده‌اند. اخراج نماینده رژیم صهیونیستی و محکومیت جنایات این رژیم توسط اتحادیه آفریقا همچنین نشان‌دهنده تغییرات جدی در مواضع کشورهای آفریقایی و تقویت همبستگی آن‌ها با ملت فلسطین است. از این منظر، ایران نیز سیاست‌هایی هم‌راستا و نزدیکی شایان توجهی با کشورهای آفریقایی، به‌ویژه الجزایر دارد.
نگرانی غرب از حضور ایران در شمال آفریقا
رسانه‌های غربی سفر عراقچی به الجزایر را با نگرانی قابل توجهی پوشش دادند. رسانه‌های غربی و عرب‌زبان مخالف ایران گزارش دادند که علاقه‌مندی ایران به تقویت روابط با الجزایر، بخشی از تلاش‌های تهران برای تقویت جایگاه خود در غرب آفریقا از طریق توافق‌های همکاری اقتصادی با کشورهای منطقه، از جمله الجزایر است. طبق ادعای این رسانه‌ها، تهران در تلاش است با تکیه بر نفوذ اجتماعی خود، روشنفکران و هنرمندان این کشورها را جذب کرده و به اهداف خود دست یابد.
اما واقعیت آن است که الجزایر نیز به‌دلیل همسویی دیدگاه‌های منطقه‌ای، علاقه‌مند به نزدیکی به ایران است. در مارس سال گذشته، در جریان سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران به الجزایر، دو کشور ۶ سند همکاری امضا کردند. در واقع، الجزایر که در روابط خود با برخی کشورها دچار تنش شده، تلاش دارد انزوای خود در فضای آفریقا را بشکند. این کشور به‌ویژه در سال‌های اخیر روابط پرتنشی با کشورهای عضو ائتلاف ساحل، شامل نیجر، مالی و بورکینافاسو داشته که سفرای خود را از الجزیره فراخوانده‌اند. الجزایر همچنین مالی را به مداخله متهم کرده و پس از سرنگونی یک پهپاد اطلاعاتی مالی، حریم هوایی خود را بر روی این کشور بست. از همین رو، روابط نزدیک با ایران، برای الجزایر در حال حاضر فرصتی برای خروج از انزوای آفریقایی‌اش محسوب می‌شود.
نزدیکی ایران و الجزایر در غرب آفریقا، نگرانی‌هایی در میان مقامات مراکش که روابط نزدیکی با رژیم صهیونیستی دارد برانگیخته است. مراکش در سال ۲۰۱۸ با ادعای حمایت ایران از جبهه پولیساریو روابط خود را با تهران قطع کرد، این در حالی است که ایران بارها آمادگی خود را برای احیای این روابط اعلام کرده است. در صورتی که تهران و رباط موفق به ترمیم روابط دوجانبه خود شوند، ایران می‌تواند به‌عنوان میانجی در کاهش تنش‌های الجزایر و مراکش نیز ایفای نقش کند. این شرایط مطلوب غرب و رژیم صهیونیستی که در پی انزوای ایران هستند، نیست. با این حال، سفر عراقچی به الجزایر نشانگر فصل جدیدی در دیپلماسی ایران در قاره آفریقاست و با گسترش این روابط، ایران می‌تواند نقش میانجی در کاهش تنش‌های درون شمال آفریقا ایفا کند.
فرصت‌های اقتصادی الجزایر برای ایران
همچنین باید در نظر داشت که الجزایر می‌تواند از نظر اقتصادی کشوری پرمنفعت برای ایران باشد. وسعت سرزمینی، منابع طبیعی، ثبات سیاسی قابل قبول و داشتن چهارمین ذخایر بزرگ گاز جهان، همگی نشان‌دهنده ظرفیت بالای این کشور برای فعالیت و سرمایه‌گذاری ایران هستند. اقتصاد نفت‌محور الجزایر و تمایل بالای آن برای عضویت در نهادهایی چون سازمان همکاری شانگهای و بریکس، گویای آن است که الجزایر نیز همچون ایران، به دنبال نظم چندقطبی در نظام بین‌الملل است. در سال‌های اخیر، حوزه‌های بهداشت و درمان، زیست‌فناوری، خودروسازی، زیرساخت، صنعت نانو و انرژی، مهم‌ترین زمینه‌های همکاری میان ایران و الجزایر بوده‌اند که اکنون می‌توانند گسترش یابند.
در سال ۲۰۲۳، ایران بیش از ۱.۱ میلیون دلار کالای غیرنفتی به الجزایر صادر کرد که نسبت به سال قبل ۱۰۹ درصد رشد داشته است. این رقم جدای از صادرات محصولات فرآوری‌شده نفتی ایران به الجزایر است. بنابراین، الجزایر برای ایران بستری مناسب از فرصت‌های اقتصادی و تجاری است که تهران می‌تواند از آن بهره‌برداری کرده و حتی آن را به‌عنوان دروازه‌ای برای ورود به سایر کشورهای آفریقایی در نظر بگیرد.
در پایان باید گفت که سفر عراقچی به الجزایر همزمان با تحولات مهم منطقه‌ای، نشان‌دهنده عزم ایران برای بازتعریف جایگاه خود در شمال و غرب آفریقا است. هم‌افزایی سیاسی تهران و الجزیره در موضوع فلسطین، اخراج نماینده رژیم صهیونیستی از نشست اتحادیه آفریقا، و زمینه‌های گسترده اقتصادی میان دو کشور، افق همکاری‌های استراتژیک را روشن‌تر کرده است. ایران نه تنها به دنبال حضور فعال اقتصادی در قاره آفریقاست، بلکه با استفاده از دیپلماسی هدفمند، می‌تواند نقشی مؤثر در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کرده و جای پای خود را در معادلات آفریقایی تقویت کند. این نزدیکی، فرصتی مهم برای شکستن محاصره دیپلماتیک غرب علیه ایران است.
**************
پایان پیام/ 345
