به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ انجام پژوهش‌های شیعه‌شناسی توسط برخی از اساتید شاخص غربی، قدمتی طولانی دارد. در این پژوهش‌ها که غالبا یکی از اساتید دانشگاهی و شاگردان مرتبط با او انجام می‌شد، مجموعه‌ای متنوع از موضوعات مرتبط با ایران، اسلام و تشیع بررسی می‌شد.
در میان این شخصیت‌ها می‌توان به افرادی مانند «لویی ماسینیون» اشاره کرد. همچنین «هانری کربن» شیعه‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی و از متاثران اندیشه علامه طباطبایی و جلال‌الدین آشتیانی، با حدود ۲۰ جلد کتاب نیز از دیگر شخصیت‌ها است.
حضور برخی از علما و شخصیت‌های علمی شیعه مانند علامه فلاطوری، در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی در محافل آکادمیک غربی در شناخت شیعه در این مرکز بسیار موثر بود. تالیفات فراوان فلاطوری، تاسیس کتابخانه تخصصی شیعی در دانشگاه کلن و تربیت گروهی از شاگردان اروپایی علاقمند به معارف شیعه بخشی از تلاش‌های نزدیک به ۵۰ سال پروفسور فلاطوری در معرفی تشییع در اروپا و آمریکا بود.
فلاطوری که افتخار سال‌ها تحصیل در حوزه‌های علمیه و شاگردی شخصیت‌های مانند آیت‌الله میرزا مهدی آشتیانی و آیت‌الله محمدتقی آملی داشت، توانست تحول غیر قابل انکار در شناخت شیعه در کشور آلمان ایجاد کند که تاثیرات آنها در دیگر مراکز دانشگاهی اروپایی نیز به خوبی آشکار است.
مفاهیم آکادمیک
هنگامی که از مراکز شیعه‌شناسی، به‌ویژه در محافل دانشگاهی غرب سخن به میان می‌آید، باید به دقت آکادمیک، به تعریف هر واژه پرداخت. همانگونه که در گفت‌وگوهای عمومی در جوامع ایرانی، عنوان کلی «استاد» به همه اعضای هیات علمی مراکز آموزش عالی اطلاق می‌شود، اما افراد دانشگاهی به خوبی می‌دانند که اعضای هیات علمی در چهار سطح مربی، استادیار، دانشیار و استاد تقسیم‌بندی می‌شوند. در محافل آکادمیک نیز تفاوت‌های روشنی میان مفاهیمی مانند «کرسی»، «مؤسسه»، «مرکز»، «انجمن»، «موقعیت پژوهشی»، «پروژه» یا «گرایش» وجود دارد. به عنوان نمونه ایجاد، فعالیت یا توسعه «کرسی» در مراکز دانشگاهی تابع شرایط و ظرفیت‌های مختلف علمی و اجرایی در داخل یا خارج از دانشگاه است که با ایجاد «موسسه مطالعاتی» کاملا متفاوت است.
بنابراین اگر سخن از مراکز شیعه‌شناسی در دانشگاه‌ها یا مراکز آموزش عالی در کشورهای مختلف اروپایی می‌شود، یک یا چند معنا از هر کدام از این مفاهیم آکادمیک مورد نظر است که باید برای بررسی دقیق‌تر به هر کدام توجه شود.
اولین نگارش‌های شیعی
بر اساس برخی از گزارش‌های ارائه شده، اگر چه در سال‌های نخستین قرن بیستم، مطالب مختلفی توسط برخی از پژوهشگران در موضوع اسلام و تشییع در غرب منتشر شد، اما چون اغلب آنان، دسترسی به منابع اصیل شناخت شیعه نداشتند و در پژوهش‌های خود، غالبا «شیعه را از زاویه نگاه منابع اهل سنت» معرفی می‌کردند نمی‌توان آثار آنان را از شیعه‌شناسان دانست.
اما تاریخ نگارش کتاب‌های آکادمیک در حوزه شیعه‌شناسی با استفاده از منابع اصیل شیعی و تجربه‌های شخصی به سال ۱۹۳۳ میلادی باز می‌گردد. این کتاب که ۹۲ سال پیش و ۴۶ سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نوشته است، تالیف «داوید.م. دونالدسون» است. وی که به همراه همسر غیرایرانی خود، ۲۶ سال در مشهد اقامت دارد، کتابی به عنوان «مذهب شیعه» به زبان انگلیسی نوشت. اگرچه این کتاب خالی از اشکالات محتوایی و نسبت‌های انحرافی به مذهب شیعه نبود، اما تا ده‌ها سال تنها کتاب در موضوع شیعه‌شناسی توسط یکی از اساتید دانشگاهی شناخته می‌شد. نسخه کامل این کتاب در این «لینک» به شکل رایگان قابل دریافت است.
این کتاب در سال ۱۹۴۶ میلادی از انگلیسی به عربی ترجمه شد و با عنوان «عقیده الشیعه و هو کتاب عن تاریخ الإسلام فی ایران و العراق» منتشر گردید. همچنین این کتاب در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی با عنوان «مذهب شیعه؛ تاریخ اسلام در ایران و عراق» توسط آقایان عباس احمدوند و محمد قزوینی نظم آبادی به فارسی نیز ترجمه و منتشر شد.
در بخش‌های دیگر این نوشته، درباره این کتاب و دیگر آثار منتشر شده در زمینه شیعه‌شناسی در غرب بیشتر خواهیم نوشت.
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
---------------------------
پایان پیام
نظر شما