به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ نشست علمی «تاریخ اجتماعی شیعیان ماداگاسکار» روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشتماه ۱۴۰۴ به همّت انجمن علمی تاریخ اجتماعی شیعیان دانشگاه باقرالعلوم (علیهالسلام) و با حضور محسن حمیدی، مدرس و عضو فرهنگ و تمدن اسلامی مرکز آموزشهای کوتاهمدت برگزار شد. این نشست فرصتی برای بررسی ریشههای تاریخی، فرهنگی و دینی مسلمانان ماداگاسکار و تحلیل جایگاه شیعیان در این کشور آفریقایی بود.
رزومه علمی و بینالمللی سخنران نشست
محسن حمیدی علاوه بر پژوهشهای علمی، سابقه فعالیت در حوزههای فرهنگی و بینالمللی نیز دارد. وی مدرس ادیان و مذاهب در مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)، عضو گروه فرهنگ و تمدن اسلامی در جامعهالمصطفی، و معاون فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری در مکه و مدینه بوده است. او با انجام دهها سفر علمی و میدانی به کشورهای مختلف، تجارب گستردهای در زمینه مطالعات تاریخی و مذهبی دارد.
مقدمهای بر جغرافیا و ویژگیهای ماداگاسکار
در آغاز این نشست که دبیری علمی آن را سرکار خانم میری طایفهفرد (دانشجوی دکتری تاریخ اسلام) بر عهده داشت، محسن حمیدی (دانشجوی دکتری تاریخ اسلام) با ارائه توضیحاتی پیرامون موقعیت جغرافیایی، منابع طبیعی، تنوع زیستی و ویژگیهای منحصربهفرد کشور ماداگاسکار، این کشور را «قاره هشتم» و «جزیره رنگینکمان» نامید.
وی اشاره کرد که ماداگاسکار با بیش از ۲۵۰۰ سال سابقه سکونت انسانی، از جمله مهاجرتهای اولیه از جزیره بورنئو، به عنوان یکی از جذابترین سرزمینهای آفریقا از نظر فرهنگی و طبیعی شناخته میشود.
نظام اجتماعی، استعمار و ورود ادیان
حمیدی در ادامه به بررسی نظام قبیلهای و آیینهای بومی چون آنیمیسم (چومبا)، توتمیسم و دیگر رسوم مذهبی پرداخت و بیان کرد که ماداگاسکار در دورههای تاریخی مختلف، تحت استعمار پرتغال، انگلیس و فرانسه قرار گرفت.
وی افزود: مسیحیت از طریق استعمارگران وارد این کشور شد، در حالیکه ورود اسلام به ماداگاسکار بر خلاف دیگر ادیان، به شیوهای کاملاً مسالمتآمیز و از طریق تعاملات تجاری بازرگانان عرب مسلمان صورت گرفت.
نقش اسلام در فرهنگ ماداگاسکاریها
در بخش دیگری از سخنان، محسن حمیدی به تأثیرات فرهنگی و دینی اسلام بر جامعه ماداگاسکار پرداخت.
وی اظهار داشت: «با اینکه امروز بخشی از ساکنین این کشور نسبت به ریشههای اسلامی خود آگاه نیستند، اما هنوز آداب و رسوم اسلامی مانند غسل و کفنکردن اموات، ختنه پسران، حرمت گوشت خوک و مشروبات الکلی در میان مردم رایج است. اصطلاح «فیهاوانانا» که به معنای برادری و مساوات است، بهعنوان یکی از مفاهیم کلیدی برگرفته از فرهنگ اسلامی در بین مردم شناخته میشود.
پیشینه حضور شیعیان در ماداگاسکار
حمیدی نخست به بررسی ورود احتمالی نخستین گروههای شیعه به ماداگاسکار از سوی مهاجرانی از شهر شیراز ایران اشاره کرد؛ با این حال، وی تأکید کرد که شواهدی از فعالیتهای سازمانیافته آنان در دست نیست.
این پژوهشکر در ادامه، به حضور گروههای شیعه محب که بیشتر از طریقتهای صوفیه و از مجمعالجزایر قمر وارد ماداگاسکار شدند، پرداخت و تاکید کرد که این گروهها با تمرکز بر وظیفهخوانی، توسل و تکریم اهل بیت(ع)، نقش فرهنگی برجستهای ایفا کردند.
ورود تاریخی خوجههای اثناعشری
حمیدی با اشاره به مهاجرت تاریخی خوجههای اثناعشری از ایالت گجرات هند در سال ۱۸۷۰ میلادی اظهار کرد: این مهاجرت در پی قحطی و بیماریهای واگیردار، زمینهساز شکلگیری یکی از کهنترین جماعتهای شیعی در ماداگاسکار شد. خوجهها با ورود به عرصه تجارت، واردات و صادرات، به تدریج به تأسیس نهادهایی چون مسجد، حسینیه (امامباره)، مدرسه و قبرستان دست زدند.
وی با بیان این که رمز ماندگاری خوجهها در ماداگاسکار، پایبندی به مراسم عزاداری امام حسین(ع) و حفظ سنتهای گجراتی-هندی آنان بودهاست، تاکید کرد: این جامعه شیعی تجربه دو استعمار مختلف، از جمله بریتانیا در شبهقاره و فرانسه در ماداگاسکار را از سر گذرانده و با رفتارهای سیاسی و اجتماعی خردمندانه، منافع خود را حفظ کردهاست.
ورود خوجهها به عرصه تبلیغ و تأسیس مراکز دینی
این پژوهشگر ادیان و مذاهب، نخستین تلاشهای رسمی خوجهها در زمینه تبلیغ تشیع به بومیان ماداگاسکار را مربوط دهه ۱۹۸۰ میلادی دانست و تصریح کرد: این فعالیتها ابتدا با تبلیغ چهرهبهچهره آغاز و سپس با تأسیس «مرکز اسلامی ماداگاسکار» وارد مرحلهای جدید شد. امروزه، دهها مرکز فرهنگی، مسجد و مدرسه با محوریت تعلیم بومیان توسط خوجهها و دیگر گروههای شیعی در این کشور فعالاند.
وی ادامه داد: تأسیس سفارت جمهوری اسلامی ایران در ماداگاسکار در سال ۱۳۶۳ شمسی و مدرسه علمیه امام صادق(ع) در سال ۱۳۶۷، نقطه عطفی در روند تحولات فرهنگی و مذهبی جامعه شیعی این کشور بود. این اقدامات منجر به تقویت هویت شیعیان بومی ماداگاسکار (مالاگاشها) شد.
تعاملات بینمذهبی و مقابله با وهابیت
حمیدی در در بخش دیگری از این نشست، به تعاملات مسالمتآمیز میان شیعیان، اهلسنت معتدل و طریقتهای صوفیه در ماداگاسکار پرداخت و افزود: همزیستی ادیان، شرکت سایر پیروان ادیان و حتی مقامات سیاسی ماداگاسکار در مراسماتی چون مولودالنبی، عید قربان و عید فطر، گواهی بر ارتباطات سالم میان مذاهب مختلف در این کشور است.
پایانبخش نشست
در پایان نشست، آداب و رسوم شیعیان ماداگاسکار در مناسبتهایی چون ازدواج، تولد ائمه(ع) و مراسم دهه محرم معرفی شد.
همچنین، دانشپژوهان حاضر در جلسه به طرح پرسشهای خود پرداختند و محسن حمیدی، پژوهشگر و مدرس حوزه ادیان و مذاهب پاسخهای روشنگرانهای ارائه کرد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما