خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)- ابنا: "لوامین" به معنای ناظران دلسوز، تذکردهندگان خیرخواه و منتقدان سازنده که هدفشان اصلاح و ارتقای جامعه است. مومنین و متقین با چنین رویکردی، میتوانند نقشهای بسیار مثبتی ایفا کنند:
نقش مثبت مومنین (به عنوان لوامین/تذکردهندگان سازنده) در جامعه اسلامی:
حفظ و احیای ارزشهای دینی و اخلاقی:
یادآوری و تذکر مستمر: مومنین، به عنوان "لوامین" دلسوز، وظیفه دارند به طور مستمر جامعه را نسبت به فراموشی یا کمرنگ شدن ارزشهای دینی و اخلاقی (مانند راستگویی، امانتداری، عدالت، عفاف، احترام به والدین و...) تذکر دهند. این تذکرات در قالبهای مختلف (گفتار، نوشتار، رفتار) میتواند باشد.
"وَالمُؤمِنُونَ وَالمُؤمِنَاتُ بَعضُهُم أَولِیَاءُ بَعضٍ ۚ یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَیَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولٰئِکَ سَیَرحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ"
«مردان و زنان با ایمان، برخی ولیّ (و یار و یاور) یکدیگرند؛ به کار شایسته فرمان میدهند و از کار ناپسند باز میدارند، و نماز را برپا میدارند و زکات را میپردازند، و خدا و پیامبرش را اطاعت میکنند؛ اینان را خداوند به زودی مورد رحمت خویش قرار میدهد، به راستی که خداوند شکستناپذیر حکیم است.»
این آیه به صراحت به "امر به معروف و نهی از منکر" به عنوان یکی از ویژگیهای بارز مومنین و مومنات اشاره میکند. نکته مهم در این آیه، عبارت «بَعضُهُم أَولِیَاءُ بَعضٍ» (برخی یار و یاور یکدیگرند) است. این عبارت نشان میدهد که "امر به معروف و نهی از منکر" در بستر یک رابطه حمایتی و برادرانه (و خواهرانه) انجام میشود. یعنی "لوامین" (تذکردهندگان) با دلسوزی و به عنوان یاریدهنده به دیگران تذکر میدهند، نه از روی دشمنی یا برای تحقیر. این "سرزنش" (به معنای تذکر) بخشی از وظایف متقابل مومنین نسبت به یکدیگر است و هدف آن اصلاح و هدایت جامعه به سوی صلاح است تا رحمت الهی شامل حالشان شود.
مقابله با انحرافات فرهنگی و اخلاقی: با مشاهده رفتارهای نادرست یا ترویج فرهنگهای مغایر با آموزههای اسلامی، مومنین با حکمت و بصیرت، به نقد و تذکر میپردازند تا جامعه از مسیر صحیح منحرف نشود.
امر به معروف و نهی از منکر حکیمانه:
مصداق بارز لوامین مثبت: در واقع، یکی از عالیترین مصادیق "لوامین" مثبت در جامعه اسلامی، کسانی هستند که به درستی امر به معروف و نهی از منکر میکنند. این امر و نهی با رعایت شرایط و آداب خاص (مانند علم، حلم، رفق و مدارا، انتخاب بهترین شیوه) صورت میگیرد.
وَلتَکُن مِنکُم أُمَّةٌ یَدعُونَ إِلَی الخَیرِ وَیَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَیَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ ۚ وَأُولٰئِکَ هُمُ المُفلِحُونَ
«و باید از میان شما، گروهی باشند که (مردم را) به نیکی دعوت کنند، و به کار شایسته و معروف فرمان دهند، و از کار ناپسند و منکر بازدارند؛ و آنان همان رستگارانند. این آیه به وضوح بر وظیفه "دعوت به خیر"، "امر به معروف" و "نهی از منکر" تأکید میکند. این وظیفه، دقیقاً همان نقشی است که مومنین به عنوان "لوامین" سازنده ایفا میکنند. "نهی از منکر" در واقع نوعی تذکر و "سرزنش" (با معنای سازنده) در برابر کارهای ناپسند است که با هدف اصلاح و هدایت جامعه انجام میشود. "امر به معروف" نیز تشویق به خوبیها و ترویج فضایل است. این آیه نشان میدهد که این نقش نه تنها یک توصیه، بلکه یک وظیفه اجتماعی مهم برای رستگاری است.
پیشگیری از فساد: با تذکر به موقع در برابر منکرات و تشویق به معروفات، مومنین از گسترش فساد و انحطاط اخلاقی در جامعه جلوگیری میکنند.
تربیت و ارتقای سطح آگاهی جامعه:
آموزش عملی و نظری: مومنین میتوانند با بیان نکات مهم تربیتی، آموزش احکام دینی و تبیین فلسفه آنها، و همچنین با نشان دادن الگوی عملی صحیح، سطح آگاهی و بصیرت جامعه را بالا ببرند. تذکرات آنها در این راستا، نقش آموزشی دارد.
افزایش حساسیت نسبت به مسائل اجتماعی: با "سرزنش" سازنده و طرح مشکلات جامعه، مومنین میتوانند حساسیت افراد را نسبت به مسائل پیرامون خود (مانند فقر، بیعدالتی، آسیبهای اجتماعی) افزایش دهند و آنها را به سمت چارهجویی و حل مشکلات سوق دهند.
نظارت اجتماعی و مطالبهگری:
مراقب سلامت جامعه: مومنین به مثابه دیدهبانان دلسوز جامعه عمل میکنند که همواره سلامت و عافیت جامعه (در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی) را رصد میکنند.
مطالبهگری از مسئولین: در صورتی که ضعف یا انحرافی در عملکرد مسئولین مشاهده شود، مومنین با رعایت اصول نقد سازنده، به مطالبهگری و "سرزنش" به معنای تذکر و تصحیح میپردازند تا حقوق مردم ضایع نشود و عدالت برقرار گردد. این مطالبهگری به مسئولین کمک میکند تا خود را اصلاح کنند.
تقویت روحیه خودانتقادی و اصلاحپذیری:
بستر برای رشد: "لوامین" مثبت با تذکرات خود، فضایی را ایجاد میکنند که در آن افراد و نهادها تشویق میشوند تا به خودانتقادی بپردازند و نقاط ضعف خود را بشناسند و برای رفع آنها تلاش کنند. این رویکرد به رشد و بالندگی فردی و اجتماعی کمک میکند.
پیشرفت و تعالی: جامعهای که دارای "لوامین" سازنده و دلسوز است، دائماً در حال بررسی و بهبود خود است. این تذکرات مانند کاتالیزوری برای پیشرفت و تعالی عمل میکند.
مهمترین ویژگیهای "لوامین" (مومنین تذکردهنده سازنده):
خیرخواهی و دلسوزی: هدف اصلی آنها رشد و کمال فرد و جامعه است.
علم و آگاهی: تذکراتشان بر پایه علم، منطق و شناخت دقیق مسائل است.
حکمت و بصیرت: میدانند چه زمانی، چگونه، به چه کسی و با چه لحنی تذکر دهند.
عمل به علم خود: خودشان نیز به آنچه میگویند، عمل میکنند (کونوا دعاة الناس بغیر ألسنتکم).
صبر و استقامت: در برابر واکنشها و سختیهای احتمالی صبر پیشه میکنند.
در مجموع، مومنین در نقش "لوامین" (سرزنشگر به معنای تذکردهنده و نقدکننده سازنده و خیرخواه) نقش حیاتی در پویایی، سلامت و رشد جامعه اسلامی ایفا میکنند و به عنوان یک مکانیزم کنترلی و ارتقایی عمل مینمایند.
پینوشت:
1.توبه/آیه71
2.آل عمران/104
نظر شما