خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) _ ابنا: خداوند حکیم، جهان را به بهترین وجه آفریده و هیچ موجودی را ذاتاً شوم و بد خلق نکرده است؛ شومی، ضرر و بدی از اعمال ناپسند انسان حاصل میشود و به حقیقت انسانیت و جنسیت ربط ندارد (۱). از طرفی در روایتی از پیامبر اکرم (ص)، زبان برخی زنان، مایه شومی معرفی شده است؛ «إِنْ کَانَ الشُّؤْمُ فِی شَیْءٍ فَفِی لِسَانِ الْمَرْأَة؛ اگر شومی (نحوست) در چیزی باشد، در زبان زن است» (۲). روایت این نکته را میرساند که گاهی زبان، دروغ میگوید یا غیبت میکند، تهمت میزند و گاهی زن وضعیت مالی همسر مراعات نمیکند و مهر سنگین قرار میدهد یا در انجام حق همسر کوتاهی میکند؛ همین گناه کردنها و بداخلاقیها، موجب ضرر و بدی در زندگی میشوند (۳). به این ترتیب گناه و عدم حفظ زبان، موجب شومی و اتفاقات ناپسند است که میان برخی زنان جاهلی، مرسوم بود؛ اما زن در فرهنگ اسلام، مایه برکت نیز هست و در روایات تصریح شده به زنانی که مایه برکت هستند (۴).
روایاتی در زمینه فتنه بودن زنان وارد شده است از جمله پیامبر اکرم (ص)، فرمودند: «مَا تَرَکْتُ بَعْدِی فِتْنَةً أَضَرَّ عَلَی الرِّجَالِ مِنَ النِّسَاء؛ بعد از من فتنهای زیان بارتر از زنان برای مردان نیست» (۵)، بر فرض صحت سندِ این دسته از روایات، جهت تحلیل و دستیابی به مقصود اصلی آنها ابتدا باید واژه فتنه معناشناسی شود؛ زیراکه این واژه در زبان فارسی و عربی معنا و کاربردهای متفاوتی دارد.
فتنه در لغت از فَتْن، به معنی داخل کردن و گداختن طلا در آتش برای معلوم شدن میزان خالصی آن است (۶) و در اصطلاح دینی، به معنی آزمون و امتحان به کار میرود (۷). فتنه در روایت پیامبر اکرم (ص)، به این معنا است که مردان با نحوه برخوردشان با زنان امتحان میشوند و ممکن است به وسیله زنان از آخرت غافل شوند (۸) و این امتحان اختصاص به زنان ندارد؛ مرد و زن هر کدام نسبت به دیگری در معرض آزمایش الهی هستند چنانچه انسان نسبت به اموال و فرزندان در معرض آزمون الهی قرار میگیرد (۹). اما باید توجه داشت که اشاره به زنان در این روایت، به دلیل زیبایی و لطافت خدادادیِ آنان است؛ زیرا امکان دارد مردان، جذب جلوه زنان شوند و در معرض گناه قرار گیرند؛ بههمیندلیل خداوند متعال (۱۰) و ائمه معصومین که راهنما و هادی بشر در مسیر بندگیاند، با بیانهای مختلف، نکاتی راهبردی را تذکر میدهند؛ چنانچه پلیسراه موظف است نقاط پرخطر جاده و پرتگاهها را با نصب علائم رانندگی مشخص کند.
شایان ذکر است که این روایت شامل همه مردان و زنان نمیشود؛ چه بسیاری از آنان در طول تاریخ از اینگونه انحرافها مصون بوده و به عنوان الگو مطرح شدهاند؛ اما از آنجا که بخش مهمی از تعلیمات اسلامی در راستای امنیت و مصونیت خانواده و جامعه از انحراف است، بزرگان دین همواره درصدد ایجاد فضایی بودهاند که هر گونه ابراز احساسات، بیان اسرار، ارضای غرایز و تأمین نیازهای جسمی و روحی، محصور در خانواده شود. در واقع این روایات فقط هشدار به مردان میدهد که در هرگونه تعاملی با زنان، حساس و دقیق باشند. همچنین بر قدرت تأثیرگذاری زنان و ضعف غالبی مردان در مواجه با زنان تأکید میکند. این راهبردی است که موجب انسجام بیشتر خانوادهها و در نهایت به نفع زنان خواهد بود.
بنابراین، هیچ موجودی ذاتاً شوم و بد نیست، ضرر و بدی از اعمال ناپسند انسان حاصل میشود و به حقیقت انسانیت و جنسیت ربط ندارد. فتنه، به معنی آزمون و امتحان به کار میرود و مردان با نحوه برخوردشان با زنان امتحان میشوند، ممکن است به وسیله زنان از آخرت غافل شوند. میتوان گفت روایات مذکور، ناظر به حساسیت تعامل با زنان است که در واقع گویای قدرت تأثرگذاری زنان و در مقابل ضعف غالبی مردان در مواجه با زنان است. البته توجه به این نکات دقیق در روایات، موجب انسجام بیشتر خانوادهها و در نهایت به نفع زنان خواهد بود.
پینوشت
۱- سجده/۷؛ یس/ ۱۹.
۲- «إِنْ کَانَ الشُّؤْمُ فِی شَیْءٍ فَفِی لِسَانِ الْمَرْأَة؛ اگر شومی (نحوست) در چیزی باشد، در زبان زن است». ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۱۳ق) من لا یحضره الفقیه، ج۴، دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص۳۶۴.
۳- «وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَتَذَاکَرُوا الشُّؤْمَ عِنْدَهُ فَقَالَ ع الشُّؤْمُ فِی الثَّلَاثَةِ الْمَرْأَةِ وَ الدَّابَّةِ وَ الدَّارِ فَأَمَّا شُؤْمُ الْمَرْأَةِ فَکَثْرَةُ مَهْرِهَا وَ عُقُوقُ زَوْجِهَا وَ أَمَّا الدَّابَّةُ فَسُوءُ خُلُقِهَا وَ مَنْعُهَا ظَهْرَهَا وَ أَمَّا الدَّارُ فَضِیقُ سَاحَتِهَا وَ شَرُّ جِیرَانِهَا وَ کَثْرَةُ عُیُوبِهَا؛ نزد امامصادقعلیهالسّلام صحبت از شومی (بدیمنی) شد، فرمود: شومی در سه چیز وجود دارد: در زن، چهارپا و خانه؛ شوم بودن زن به زیاد بودن مهریه و عاق شدن توسط شوهرش است و شوم بودن چهارپا به چموشی و سواری ندادن و شوم بودن خانه به تنگ بودن آن و همسایه بد و عیبهای فراوان میباشد» طبرسی، حسن بن فضل (۱۴۱۲ ق) مکارم الأخلاق، چهارم، قم: شریف رضی، ص ۱۹۸.
۴- «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ بَرَکَةِ الْمَرْأَةِ خِفَّةُ مَئُونَتِهَا وَ تَیْسِیرُ وِلَادَتِهَا؛ امام صادقعلیهالسّلام فرمود: از میمنت و مبارکی همسر انسان خوش روزی و خوش زایمان بودن اوست» کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (۱۴۰۷ق) الکافی، ج۵، چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ص ۵۶۴.
۵- نوری، میرزا حسین(۱۴۰۸ق) مستدرک الوسائل، ج۱۴، قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، ص۳۰۶.
۶- ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق) لسان العرب، ج ۱۳، سوم، بیروت: دار الفکر، ص ۳۱۷.
۷- مثلاً فتنه در آیه «وَ فَتَنَّاکَ فُتُوناً» (طه/۴۰) یعنی أَخلَصناکَ إِخلاصاً و نیز در آیه «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ» (عنکبوت/۱) یعنی مردم چنین میپندارند که به حال خود رها شده هستند و مبتلا و آزموده نمیشوند تا خبیث و ناپاکشان از پاکانشان جدا شود. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۳۷۴ش) ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ترجمه: غلامرضا خسروی، ج ۴، دوم، تهران: مرتضوی، ص ۱۲.
۸- «ما تَرَکْتُ فِتْنةً أَضَرَّ علی الرجال من النساء» ؛ یقول: أَخاف أَن یُعْجُبوا بهنَّ فیشتغلوا عن الآخرة و العمل لها. حسینی زبیدی، محمد مرتضی (۱۴۱۴ ق) تاج العروس من جواهر القاموس، ج ۱۸، بیروت: دارالفکر، ص ۴۲۵.
۹- انفال/ ۲۸؛ تغابن/ ۱۵.
۱۰- آل عمران/ ۱۴.
نظر شما