به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ با وجود آنکه در بخشهای دیگر یونان مسجد وجود دارد، در شهر آتن پایتخت این کشور پس از پایان دوره عثمانی در قرن نوزدهم هیچ مسجد رسمی ساخته نشد؛ در حالیکه بناهای باقیمانده از دوران عثمانی نیز به کاربریهای دیگری اختصاص یافتهاند.
اولین مسجد رسمی در شهر آتن در سال ۲۰۲۰، پس از دههها انتظار و با بودجه مستقیم دولت یونان افتتاح شد. این مسجد ظرفیت ۳۵۰ نفر را دارد که ظرفیت ۳۰۰ نفر در سالن اصلی مردان و ظرفیت حدود ۵۰ نفر در سالن کوچک زنان میباشد.
طراحی مسجد کاملاً ساده و بدون گنبد و مناره و بدون هیچ نماد معماری سنتی اسلامی بود؛ امری که نشاندهنده تلاش دولت برای کاستن از نمادهای مذهبی و ارائه مسجد بهعنوان یک سازه کارکردی، نه یک نماد فرهنگی یا دینی، تلقی شده است.
بهتازگی کتاب «چرا مسجد نمیسازیم؟ اسلام، هزینه سیاسی و کاربست دموکراسی در یونان» نوشتهٔ دیمیتریس آنتونیو منتشر شده که موضوع اسلام در یونان معاصر را بررسی میکند.
این کتاب با آغاز استقلال یونان از امپراتوری عثمانی در سال ۱۸۲۱، تاریخ طولانی نبود مسجد رسمی در شهر آتن پایتخت این کشور را روایت میکند؛ در حالیکه صدها هزار مسلمان در آتن زندگی میکنند.
آنتونیو با یک پژوهش مردمنگارانه عمیق، نشان میدهد که چگونه سیاستهای دولتی، نگرانیهای ملیگرایانه و ملاحظات مذهبی در هم تنیده شدند و ساخت مسجد در آتن را نزدیک به دو قرن به تعویق انداختند.
فصول کتاب نشان میدهد که دولتهای مختلف یونان بارها به جامعه مسلمان وعده احداث مسجد مرکزی دادهاند، اما این وعدهها در برابر نگرانی سیاستمداران از پرداخت هزینه سیاسی سنگین یا مقاومت بخش بزرگی از مردم — بهویژه کلیسای ارتدوکس یونان که پس از سقوط عثمانی با هویت ملی یکی شد و اسلام را دینی ناسازگار با این هویت» تلقی کرد — ناپدید شدهاند.
در نبود مسجد رسمی، مسلمانان آتن مجبور بودند دههها مراسم عبادی خود را در نمازخانههای غیررسمی مانند آپارتمانها، زیرزمینها و گاراژها بدون هیچگونه بهرسمیتشناختن قانونی برگزار کنند.
تعویق تاریخی و بازیهای سیاست داخلی
آنتونیو روند تعویق ساخت مسجد را از قرن نوزدهم دنبال میکند. نخستین طرح ساخت مسجد به سال ۱۸۹۰ بازمیگردد، اما با مخالفت شدید جامعه ارتدوکس، ملیگرایان و همچنین موانع اداری و اقتصادی، ناکام ماند.
کتاب توجه ویژهای به پروژه ساخت مسجد در منطقه فوتانیکوس در اوایل دهه ۲۰۰۰ دارد. پروژه سال ۲۰۰۶ که زمینی متعلق به نیروی دریایی برای آن تعیین شد، فوراً با موجی از اعتراضها و شکایتهای قضایی روبهرو شد؛ بهویژه از سوی چهرههایی مانند اسقف سرافیم که مسجد را تهدیدی علیه ساختار ارتدوکس و بخشی از طرح اسلامیسازی کشور توصیف کرد.
آنتونیو نقش چندلایه کلیسای ارتدوکس را نیز بررسی میکند؛ کلیسایی که هرچند مخالفت رسمی اعلام نکرد، اما بهطور مستقیم و غیرمستقیم برای دورکردن مسجد از مرکز شهر و جلوگیری از تحریک احساسات عمومی فشار میآورد.
سیاستمداران نیز به دلیل ترس از کاهش محبوبیت یا تحریک ملیگرایان، از حمایت آشکار پرهیز میکردند؛ امری که پروژه را بار دیگر با چیزی مواجه کرد که آنتونیو آن را هزینه سیاسی مینامد.
کتاب همچنین به نقش جامعه محلی اشاره میکند؛ جایی که بسیاری از ساکنان به صورت جمعی مخالفت کردند و درباره تغییر بافت فرهنگی محله ابراز نگرانی نمودند.
با وجود آنکه در دورههایی، افکار عمومی و اکثریت پارلمانی در یمن از ساخت مسجد حمایت میکردند، پروژه همچنان معلق ماند و به موضوعی بحثبرانگیز تبدیل شد که برخی سیاستمداران و رسانهها از آن برای کسب امتیاز در فضای سیاسی بهره میبردند.
هزینه سیاسی و دموکراسی
یکی از مهمترین و عمیقترین ایدههای کتاب، تحلیل مفهوم هزینه سیاسی است؛ اینکه سیاستمداران پیش از اتخاذ هر تصمیمی سود و زیان آن را در نظر میگیرند و گاه برای پرهیز از جدلهای اجتماعی، ترجیح میدهند هیچ کاری نکنند — بهویژه اگر موضوع حساسی همچون مسجد باشد.
آنتونیو این موضوع را به الگوی گستردهتری در دموکراسیهای مدرن ربط میدهد؛ اینکه چگونه یک اقلیت قدرتمند میتواند فرآیند تصمیمگیری را فلج کند و مسئولان را وادار کند پروژهها را سالها به تعویق بیندازند.
در چارچوب مردمنگاری سیاسی، او مفهوم دموکراسی بهعنوان وضعیت انتظار را مطرح میکند؛ جایی که بهجای مواجهه با مسائل دشوار، سیاستمداران آنها را به آینده موکول میکنند.
مسجد آتن نهایتاً از یک موضوع معماری به آینهای برای فهم سازوکار دموکراسی یونان تبدیل شد و نشان داد که چگونه میراث تبعیض و بیاعتمادی میتواند مرزهای تکثرگرایی را محدود کند.
برای مسلمانان شهر آتن، نبود مسجد در طی دو قرن نشانهای از طرد و نادیدهگرفتن بود؛ و حتی با ساخت مسجد در نهایت، بسیاری احساس کردند این پیروزی ناقص است؛ زیرا ساختمان در منطقهای صنعتی و دور از مرکز قرار دارد و فاقد نمادهای دینی است.
از سوی دیگر، برخی از سیاستمداران و رسانهها از تداوم این مسئله و حلنشدن آن سود بردند و آن را به بخشی از هویت سیاسی یا خطابه خود تبدیل کردند.
آنتونیو از کارکرد پروژههای ناتمام سخن میگوید؛ اینکه پروژههای معلق — حتی اگر اجرا نشوند — برای برخی گروهها سودآورند و به ابزار سیاسی تبدیل میشوند.
او خواننده را دعوت میکند که به رابطه پیچیده میان اراده اکثریت و تبدیل این اراده به واقعیت در یک دموکراسی مدرن بیندیشد، و نقش رسانهها را در شکلدادن به افکار عمومی و کندکردن روند تغییر در نظر بگیرد.
نمایندگان جامعه مسلمان آتن نیز در گفتگوهای رسانهای تأکید کردند که این پژوهش دانشگاهی سند مهمی برای تجربه تاریخی آنان است و امیدوارند در آینده موضوع ساخت مساجد یا مراکز اسلامی جدید، بار دیگر گرفتار دههها تعویق نشود.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما