خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) _ابنا: سحرخیزی، از دیرباز بهعنوان یکی از رازهای موفقیت و تعالی انسان شناخته شده است. ارسطو باور داشت که این عادت نه تنها سلامتی، بلکه ثروت و حکمت را نیز به همراه میآورد. سحرخیزی یک سبک زندگی متفاوت است. سبکی که هم قرآن آن را میستاید، هم روایات دینی، و هم معتبرترین پژوهشهای علمی جهان.
قرآن، سحر را زمان ویژهای برای انسانهای بیدار دل میداند. در سوره اسراء، آیه ۷۸، از «قرآنِ فجر» سخن میگوید؛ نمازی که در سپیدهدم، در حالی برپا میشود که فرشتگان شاهد آناند. در سوره ذاریات، آیه ۱۸، مؤمنان را اینگونه توصیف میکند: «وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ»؛ یعنی آنها در سحرگاهان استغفار میکنند. این نگاه، سحر را از یک ساعت معمولی به «زمان طلاییِ زندگی» تبدیل میکند.
سحرخیزی، از دید روایات
در فرهنگ عمومی ما، جملهای بسیار مشهور است: «سحرخیز باش تا کامروا شوی». این نگاه، ریشه در منابع دینی دارد. شاید مشهورترین روایت در این زمینه، دعای پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله باشد که فرمودند: «خداوندا، برای امت من در صبح زودشان (سحرخیزیشان) برکت قرار ده.» (۱)
«برکت» مفهومی فراتر از کمیت است؛ به معنای فزونی، پایداری و خیری است که در زمان، مال و عمر انسان جاری میشود. حضرت با این دعا، مسیر دستیابی به این برکت را نشان میدهد: آغاز کردن فعالیتها در ابتدای روز.
از امیرالمؤمنین علیهالسلام نیز نقل شده:
الْبُکورُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ یزِیدُ فِی الرِّزْقِ (الخصال، ج ۲، ص ۵۰۵)
«زود برخاستن و آغاز کردن کار برای طلب روزی، موجب فزونی روزی میشود.» به بیان ساده، کسی که صبحگاهان با نشاط و تلاش به دنبال کسب معاش میرود، برکت بیشتری در زندگی و
امام صادق علیهالسلام با بیانی هشدارآمیز، عواقب خواب صبح را چنین توصیف میکنند:
«خواب صبحگاهی شوم است؛ روزی را دور میسازد، رنگ چهره را زرد و نازیبا میکند و آن را دگرگون میسازد. این خواب، خواب افراد بدبخت است. خداوند بزرگ، روزیها را از هنگام طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم میکند؛ پس از چنین خوابی بپرهیزید.» (۲)
اگر بازارِ امروز ما عاشقِ واژههایی مثل «آنتیاکسیدان» و «کلاژنسازی» است، چرا به حرف امامی که میفرماید «سحرخیز باش تا چهرهات نورانی شود»، اعتماد نکنیم؟
این روایت، تأثیر سحرخیزی را در سه حوزه بررسی میکند:
۱. اقتصادی و مادی (تَطْرُدُ الرِّزْقَ) : سحرخیزی زمینه را برای تلاش و فعالیت اقتصادی فراهم میکند و سستیِ صبحگاهی، این فرصت را از بین میبرد.
۲. جسمی و سلامتی (تُصَفِّرُ اللَّوْنَ) : علم پزشکی مدرن هم که شواهدش در ادامه خواهد آمد، تأیید میکند که بیدار شدن زودهنگام و هماهنگی با ساعت بیولوژیک بدن (ریتم شبانهروزی) به بهبود سلامت جسمی، شادابی پوست و افزایش انرژی کمک میکند.
۳. روحی و معنوی (نَوْمُ کُلِّ مَشْئُومٍ) : خواب در این ساعات پربرکت، نشانهٔ غفلت و محرومیت از فیوضات معنوی است.
یافتههای علمی دربارۀ سحرخیزی چه میگویند؟
پژوهشهای علمی نیز نشان دادهاند که بیداری صبحگاهی آثار شگفتانگیزی بر جسم و روان دارد. برای نمونه، مطالعهای گسترده در انگلستان بر روی بیش از ۲۲۹ هزار زن نشان داد که بانوان سحرخیز تا ۴۸ درصد کمتر در معرض ابتلا به سرطان قرار میگیرند. همچنین تحقیقات پزشکی ثابت کرده است که هرچه اختلاف زمان خواب و بیداری در روزهای کاری و تعطیل بیشتر باشد، خطر بیماریهای قلبی و مشکلات سوختوساز افزایش مییابد؛ در حالی که سحرخیزی این ناهماهنگی را به حداقل میرساند.
شیمی شادی در صبح زود
صبح زود، بدن ما یک کارخانه شیمیایی است که شادی میسازد! در این ساعات طلایی، هورمونهایی مثل کورتیزول، آندورفین و آنکفالین به اوج ترشح خود میرسند. این مواد، نه تنها حس شادابی به ما میدهند، بلکه عضلات را آرام کرده و انرژی روزانه را تضمین میکنند. اگر این ساعات را در خواب بگذرانیم، عملاً از این «شارژر طبیعی» محروم میشویم.
و نکتهای که کمتر کسی میداند: همان لحظات ابتدایی طلوع آفتاب که هنوز نور ملایم است، غنیترین منبع اشعه مادونبنفش است، همان عاملی که پوست را به تولید ویتامین D تحریک میکند. این ویتامین جادویی، نگهبان استخوانها، سیستم ایمنی و حتی روحیه ماست.
سحرخیزان موفقتر و صادقترند!
دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۱۰ با یک مطالعه جالب نشان داد افرادی که عادت سحرخیزی دارند، اعتمادبهنفس و رضایت از زندگی بالاتری را تجربه میکنند. اما جالبتر اینکه تحقیقات دیگر ارتباطی معنادار بین «کرونوتایپ» (زمان دلخواه خواب) و صداقت کشف کردند: افراد سحرخیز صبحگاهان اخلاقمدارتر عمل میکنند! انگار روشنایی صبح، وجدان را هم بیدار میکند. انگار که صبح، بندهای وجدان را محکمتر میکند و انسان را از اغوای روزمره دور میسازد.
چطور «سحر» را از چنگِ «شبنشینی» پس بگیریم؟
۱. قراردادِ زود خوابیدن با خودتان را «عهد الهی» بدانید؛ چون قرآن در سوره مؤمنون، اولین توصیفِ رستگاران را اینگونه آغاز میکند: «کَانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ» (مؤمنون، ۶۰).
۲. غذای سبک و تلفن همراه را از دو ساعت قبل از خواب شروع کنید؛ پیامبر صلیاللهعلیهوآله میفرمود: «شبزندهداری جز برای سه چیز روا نیست: قرآن، علم، عروس»؛ پس سریالِ ۴۵ قسمتی جزو این سه نیست!
زندگی مدرن با جاذبههای شبانهاش، از شبکههای اجتماعی تا سرگرمیهای دیجیتال، بیدار ماندن در شب و خوابیدن تا دیروقت را به یک هنجار تبدیل کرده است. با این حال، با چند راهکار ساده و با استعانت از خداوند میتوان این عادت الهی را در زندگی نهادینه کرد:
۳.آغاز تدریجی: لازم نیست ناگهان ساعت بیداری خود را چندین ساعت تغییر دهید. با تغییرات کوچک ۱۵ دقیقهای شروع کنید و به بدن خود فرصت دهید تا به تدریج با این الگوی جدید سازگار شود. سحرخیزی، اگر بهعنوان یک «پرش ناگهانی» دیده شود، طبیعی است که ترسناک و شکستخورده باشد. اما اگر بهعنوان یک مسیر تدریجی در نظر گرفته شود، کاملاً قابلدستیابی است. چند نکته کوتاه و کاربردی:
کوچک شروع کنید
لازم نیست از فردا روایتهای عرفانی بخوانیم و تا اذان ظهر بیدار بمانیم. کافی است ۱۵–۲۰ دقیقه زودتر از معمول بیدار شویم و همان را تثبیت کنیم.
سحر را با «هدف» گره بزنید
تنها بیدار شدن، هنر نیست؛ بیدار شدن برای کاری مشخص است که معنا میدهد: چند رکعت نماز مستحب، یک صفحه قرآن، چند دقیقه تفکر و...
به خودتان پاداش بدهید
اگر چند روز موفق به سحرخیزی شدید، برای خودتان پاداشی در نظر بگیرید؛ یک پیادهروی آرام، یک صبحانۀ دوستداشتنی، یا حتی چند دقیقه مطالعه چیزهایی که دوست دارید. انسان با تشویق، پایدارتر میماند.
از کمالگرایی فرار کنید
اگر چند شب نتوانستید سحرخیز باشید، همه چیز خراب نشده است. در روایات، اصل مهم «تداوم با توان» است. پیامبر ص فرمودند خداوند عملی را دوست دارد که هرچند کم، اما مداوم باشد.
۴. دعای سحر را دستکم نگیرید؛ همان آیهی پایان سوره کهف که «ساعتِ بیداری» را تضمین میکند: «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ… فَمَن کَانَ یَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ…» (کهف، ۱۱۰). امام صادق علیهالسلام میفرماید: «هر کس این آیه را هنگام خواب بخواند، در همان ساعتی که اراده کند بیدار میشود».
اگر به دنبال جامعهای سالم، شاداب و اخلاقمدار هستیم، باید فرهنگ سحرخیزی را جدی بگیریم. سحرخیزی تنها یک عادت نیست؛ پلی است میان جسم و روح، میان سلامت و معنویت، بیاییم این سنت زیبا را در زندگی خود نهادینه کنیم تا هم فردی موفقتر باشیم و هم جامعهای سرزندهتر بسازیم.
پینوشت:
۱-(کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۱۵۷، ح ۳۵۷۳)
۲-(من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۰۲)
نظر شما