به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ آیت‌الله «محمدباقر تحریری» تولیت حوزه علمیه مروی تهران، روز جمعه سوم اسفندماه در جلسه هفتگی درس اخلاق حوزه علمیه معیر در ادامه شرح خطبه متقین با اشاره به فضایل اهل تقوا گفت: امیرالمؤمنین(ع) حالات گوناگونی را برای اهل تقوا بیان کردند که هر یک بُعدی از ابعاد تقوا را در وجود انسان شکل می‌دهد و هر یک از این حالات، به لحاظ مراتب اهل تقوا و معرفت آن‌ها نسبت به مقصد و ارتباطشان با ذات اقدس الهی، مراتب مختلفی پیدا می‌کند.
* نحوه مواجهه اهل تقوا با امورات مطلوب و نامطلوب
این استاد اخلاق با اشاره به نحوه مواجهه شدن اهل تقوا با ناملایمات دنیوی و معنوی اظهار کرد: انسان باتقوا در برابر امور ناگوار دنیوی و معنوی که نسبت به مرتبه وجودی انسان سازگار نیست، صفت صبر را سرلوحه کار خود قرار می‌دهد، در چنین ناگواری‌هایی حالت جزع و فزع و بی‌تابی ندارد و با تعقل و تفکر در جهت برخورد با این امور ناگوار، اقدام و به وظیفه خود عمل می‌کند.
وی ادامه داد: صبر از صفات برجستۀ انسان‌های با تقواست که باعث می‌شود تقوا را در وجود انسان شکل دهد و تثبیت کند.
تولیت حوزه علمیه مروی تهران با اشاره به نحوه مواجهه شدن اهل تقوا با امورات مطلوب دنیوی و معنوی گفت: از طرفی انسان امور مطلوبی هم دارد که موافق طبیعت زندگی مادی و معنوی اوست. وقتی انسان در مسیر تقوا قرار گرفت و حالات گشایش برای او پیدا می‌شود در چنین حالات مطلوبی وظیفه متقی، شکرگزاری است که این امر مطلوب را نعمت خدا می‌داند و مطابق با این نعمت عمل می‌کند.
وی افزود: انسان متقی درصدد انجام وظایف بندگی است که بندگی یعنی انسان در مسیر تقوا حرکت کند و در مطلوب و نامطلوب دنیوی و معنوی به وظیفه‌اش عمل می‌کند.
تحریری با اهمیت دانستن شناخت ماهیت دنیا اظهار کرد: انسان باید بناهایی که لازم است را در صلاح حال و رشدش، همیشه داشته باشد چون زندگی دنیا ثبات ندارد. باید ماهیت زندگی دنیا را بدانیم و دنیاشناسی دقیق از نظر قرآن و اولیای الهی را ببینیم. متقین واقعیت دنیا را با همه‌ی وجود درک می‌کردند و ما را هشدار و توجه می‌دادند که اگر به امور نامطلوب برخورد کردید، حالت یأس و توقف و عقب‌گرد پیدا نکنید و در مقابل وقتی تحول خوب و مطلوب هم پیدا شد خیال نکنید همیشه در آن می‌مانید.
وی تأکید کرد: در این دو وضعیت مطلوب و نامطلوب باید یک پشتوانه مهم ارتباطی با خدا داشت که در ابتلائات، تضرع به درگاه خدا کم و قطع نشود و در امور مطلوب و گشایش هم به خود تکیه نکنید بلکه صاحب نعمت را ببینید و شکر کنید.
*ثمره شکرگزاری نعمت از منظر قرآن
تحریری با اشاره به توصیه قرآن نسبت به وضعیت مطلوب و دریافت نعمت بیان کرد: خداوند در آیه هفتم سوره مبارکه ابراهیم می‌فرماید: «وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ؛ و آن‌گاه که پروردگارتان اعلام کرد که اگر واقعا سپاسگزاری کنید نعمت شما را افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسی کنید قطعاً عذاب من سخت خواهد بود». به صراحت قرآن در این آیه، تا وقتی که انسان در مقام شکرگزاری نعمت است، خدا آن را زیادتر می‌کند. اما دقت شود که معنای آیه این نیست که نعمت زیاد می‌شود بلکه روح انسان مومن را وسیع می‌کنند که گاهی با شکرگزاری زیادتر فیزیکی و دنیوی حاصل نمی‌شود اما این شکرگزاری، روح شاکر را وسیع می‌کند.
وی تصریح کرد: در گرفتاری و گشایش مواظب غفلت باشیم و در هر دو حالت، متوجه خدا باشیم که ما تحت تربیت و اراده خدا هستیم پس بدانیم که در هر دو حالت، معرفت به خدا اصل است و باید معرفت را به خدا داشته باشیم و غفلت نکنیم.
*اولین مرتبه شکرگزاری
تحریری، کسب معرفت به خدا را اولین مرتبه شکرگزاری نعمت دانست و گفت: شکر دارای مراتبی است که اولین مرتبه شکر، معرفت الله است؛ باید این درک را پیدا کنیم که نعمت‌ها از جانب خدا به ما رسیده است. باید بدانیم که هر نعمتی ـ چه مادی و چه معنوی ـ را مستقیم به خدا نسبت دهیم نه خودمان، و بدانیم که نعمت‌ها را خدا به ما داده است.
این استاد اخلاق درباره نحوه شکر عملی اظهار کرد: اگر بخواهیم شکر به‌صورت عملی انجام شود باید در عمل شکر ظهور پیدا کند و آنچه به انسان رسیده در محرمات الهی خرج نکند و از محرمات دوری کند. به‌طور مثال شب عروسی است نگوید یک شب است و خوش باشیم؛ در صورتی که همین یک شب شاید بزرگترین امتحان انسان باشد که با رسیدن نعمت ازدواج و شب عروسی، او این شب را به حرام برگزار کند یا به حلال؟ بنابراین، مجلس عروسی یک نعمت و مجلس مبارک است و مبارک شدن آن هم وقتی می‌شود که با حرام همراه نباشد. پس باید در همه امور، معرفت‌های دینی را پیدا کنیم و به کار بندیم.
وی به نحوه شکر زبانی اشاره کرد و افزود: شکر زبانی این است که به‌طور مثال بگویید: «الحمدلله رب العالمین»؛ منتهی این حمد باید با معرفت به خدا همراه باشد به نحوی که اگر انسان معرفت به خدا پیدا کرد و معرفت زیاد شد، فرد به جایی می‌رسد که در امور نامطلوب هم خدا را شکر می‌کند.
*نحوه برخورد پیامبر(ص) با امورات مطلوب و نامطلوب
تحریری به نحوه برخورد پیامبر(ص) در هنگام خوشحالی و ناراحتی اشاره و بیان کرد: در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «کانَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إذا وَرَدَ علَیهِ أمرٌ یَسُرُّهُ قالَ: الحَمدُ للّهِ علی هذهِ النِّعمَةِ. و إذا وَرَدَ علَیهِ أمرٌ یَغْتَمُّ بهِ قالَ: الحَمدُ للّهِ علی کُلِّ حالٍ»، پیامبر (ص) هرگاه از چیزی خوشحال می‌شد می‌فرمود: «الحَمدُ للّهِ علی هذهِ النِّعمَةِ» خدا را بر این نعمت سپاس و هرگاه امر ناراحت کننده‌ای به ایشان می‌رسید می‌فرمود: «الحَمدُ للّهِ علی کُلِّ حالٍ» خدا در هر حال ستودنی است.
تولیت حوزه علمیه مروی با اشاره به وظیفه ما در هنگام سرور و خوشحالی از رسیدن نعمت گفت: در زمانی که فرد سرور نعمت پیدا می‌کند، خوشحالی او به این جهت است که با رسیدن به این نعمت می‌توان موازین دینی و اخلاقی را رعایت کرد و وظیفه دینی که برعهده دارد را ادا کند لذا این سرور و خوشحالی از جهت ادای وظیفه دینی است.
وی تأکید کرد: اگر به فرد نعمتی رسید ولی او این نعمت را رد کند، کفران کرده است. به‌طور مثال گاهی شخص مورد خوبی برای ازدواج پیدا می‌کند اما با بهانه‌های مختلف از نعمت دور می‌شود؛ در اینجا چون نعمت را رد و ناسپاسی کرده، خدا او را در دست‌انداز می‌اندازد و ممکن است با یک مورد بدی برخورد داشته باشد.
تولیت حوزه علمیه مروی افزود: گاهی نعمتی می‌رسد اما فرد بلندپروازی‌های بی‌جا دارد و آن را رد می‌کند و با مشکلات مواجه می‌شود. بنابراین، شکر عملی بالاترین مرتبه شکر است و ذکر عملی هم بالاترین ذکر است. راهکارهایی که ارتباط ما را با خدا و اولیای الهی شکل می‌دهد بالاترین ذکر است، پس دنبال چنین اذکاری باشید و هرگز از خودتان و ذهن‌تان مطلب نتراشید و به دین نچسبانید.
*خطر سرگردانی و تحیر
تحریری با بیان اینکه هرگز در امور مطلوب و نامطلوب متحیر نشوید و بدانید که ما در اداره زندگی مادی هم دستورات صحیح و الهی داریم، گفت: انسان در هر مرحله از زندگی وظیفه‌ای دارد و باید به وظایف خود عمل کند؛ این را دقت داشته باشید که ما هیچ‌گاه بی‌وظیفه نیستیم و مهم‌تر اینکه مؤمن و متقی هرگز سرگردان و متحیر نیست.
وی ادامه داد: بدانید که اگر متحیرید در صراط مستقیم نیستید چون صراط مستقیم راه گمراهان و متحیران نیست؛ ضالّین یعنی متحیر و تحیر در زندگی مادی و معنوی از بزرگترین خطرات و دام‌های شیطان است که گاهی شیطان انسان را متحیر می‌کند تا جایی که دست به خودکشی می‌زند.
*وظیفه ما نسبت به احسان دیگران
تحریری در پایان درباره وظیفه ما نسبت به احسان دیگران اظهار کرد: یکی از وظایف اخلاقی در ارتباطات با احسان دیگران، تشکر و قدردانی است؛ اول احسان او را ببینیم و در برابر احسان او خضوع کنیم و تشکر زبانی داشته باشیم و در مرتبه بالاتر تلافی عملی یا زبانی انجام دهیم. به‌طور مثال همسرتان در منزل خدمت می‌کند از او حداقل به صورت زبانی تشکر کنیم و همین‌طور شوهر بیرون زحمت می‌کشد، از او تشکر کنید.
وی ادامه داد: تشکر از احسان دیگران آن‌قدر مهم است که خدا در قیامت می‌پرسد: بنده‌ام، از فلانی تشکر کردی؟ بنده می‌گوید نه از تو تشکر کردم و خدا می‌گوید از من تشکر نکردی چون از بنده‌ام تشکر نکردی؛ عبارت غلطی در شکر از مخلوق در جامعه رایج است که صحیح آن روایتی از امام رضا(ع) است که حضرت می‌فرمایند: «مَنْ لَمْ یَشْکُرِ اَلْمُنْعِمَ مِنَ اَلْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ» هر کسی که از نعمت‌دهنده‌ای از انسان‌ها تشکر نکند از خدا تشکر نکرده است.
این استاد اخلاق گفت: قوام شکر به توجه نعمت است، اگر این توجه باشد اساس تشکر هم می‌آید و او را دنبال معرفت می‌کشاند. بالاترین عمل ولو خوب باشد اما با بی‌معرفتی، ارزشی ندارد اما اگر کمترین عمل با معرفت توحیدی باشد بالاترین عمل خواهد بود.
....................................................................
سرویس فرهنگی / محسن سلطان‌احمدی
نظر شما