به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ معرفی کتابهای خطی مرتبط با فرهنگ اسلام، شیعه و موضوعات مرتبط با آن، در کتابخانه های مختلف جهان، می تواند زمینه ساز احیاء این کتاب ها، متناسب با نیازها و ظرفیت های کشورها باشد. در کتابخانه های قدیمی کشور واتیکان نیز علاوه بر قرآن های خطی مختلف، کتاب های خطی با موضوعات متنوع قرآن، حدیث، کلام، فلسفه، علوم طبیعی و سیره و تاریخ یافت می شود که باید مورد توجه جدید قرار گیرد.
این نکته نیز نباید فراموش شود که کشور ایتالیا دارای قدمتی چندین هزار ساله است و در حدود ۹۶ سال پیش، کشور واتیکان به عنوان کوچکترین کشور دنیا به صورت مستقل از این کشور تشکیل شد تا به عنوان مرکز استقرار پاپ رهبر کاتولیک های جهان به رسمیت شناخته شود. پیوستگی فرهنگی میان این دو کشور به گونه ای است که در بررسی وضعیت هر کدام، امکان نادیده گرفتن ظرفیت های کشور دیگر ممکن نیست.
معرفی کتابخانه واتیکان
کتابخانه کلیسای کاتولیک موسوم به اسکرینیوم یا "صندوق کتب و اسناد" در قرن چهارم میلادی با کارکرد دوگانه کتابخانه و مرکز آرشیو فعالیت خود را آغاز کرد. این کتابخانه به دلایلی تا قبل از قرن سیزده میلادی، به دلایلی از بین رفت و در سال ۱۴۵۱ میلادی به همت «پاپ نیکولاس پنجم» دوباره بازگشایی شد.
منابع کتابخانه واتیکان به سه بخش مواد چاپی، دستنویس‌ها و اقلام هنری مانند نقاشی ها تقسیم شده است. در این کتابخانه بیش از یک میلیون و ششصد هزار جلد کتاب وجود دارد. ۶۵ هزار سند آرشیوی و ۳۳۰ هزار سکه و مدال های متنوع یونانی، رومی و کاتولیکی نیز در این کتابخانه نگهداری می شود.
بخش نسخ خطی شامل ۷۵ هزار کتاب خطی از قرن دوم میلادی به بعد است. اگر چه در طول ده ها سال تلاش های زیادی صورت گرفته است تا لیست کاملی از این کتابهای خطی منتشر شود و نسخه های دیجیتال این آثار در اختیار عموم قرار گیرد، اما به دلایل مختلف از جمله مشکلات مالی، معرفی این کتاب های خطی به صورت کامل انجام نشده است.
در بررسی فهرست ها و آثاری که از این مجموعه خطی، تنظیم شده یا کتاب های خطی که به صورت دیجتیال در سایت اینترنتی کتابخانه منتشر شده است، تاکنون حدود ۲ هزار نسخه کتاب خطی اسلامی به زبان عربی و بیش از یک هزار و دویست نسخه دست نویس فارسی در این کتابخانه شناسایی شده اند. تعدادی از این کتاب ها، نسخه های متعدد قرآن کریم است که برخی از آنها دارای ویژگی های مختلف هنری در نوع خط، تهذیب و تزئین است.
همچنین با تلاش های صورت گرفته و به همت «مرکز احیاء تراث اسلامی»، لیست حدود ۱۸۰۰ عنوان از این کتاب ها که غالبا به زبان عربی است اما در میان این کتاب ها، کتابهای فارسی، ترکی و انگلیسی نیز دیده می شود، تنظیم و با عنوان «المخطوطات العربیّة فی مَکتبة الفاتیکان» به کوشش سیّد صادق حسینی اشکوری توسط نشر دارالهُدی در سال ۱۴۲۳ در شهر قم منتشر شده است، نسخه کامل دیجیتالی این کتاب نیز در «کتابخانه دیجیتالی قائمیه» در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. همچنین نزدیک به دویست نسخه از نسخه های خطی این کتابخانه در بیش از ۳۵۰ عنوان به صورت فایل های تصویری به ایران منتقل و در این مرکز نگهداری می شود.
معرفی برخی از کتاب های خطی شیعی
در میان کتاب های خطی کتابخانه واتیکان، کتاب های مختلفی با محوریت «شیعه» و فرقه های مختلف آن مانند اثنی عشری، اسماعیلیه و زیدیه وجود دارد که در لیست زیر برخی از آنها معرفی می شود، طبیعی است که انتشار لیست کامل این کتاب ها از ظرفیت این نوشته خارج است و برای دسترسی به لیست کامل یا تصویر این کتاب ها، باید تلاشی خاص صورت بگیرد.
منبع معرفی این کتاب ها، کتاب منتشر شده توسط موسسه احیاء ثراث اسلامی است:
التجرید فی أصول الدین: خواجه نصیرالدین طوسی، نگارش شده در ذی الحجه ۸۶۱ قمری، التذکرة فی الهیئة از خواجه نصیرالدین طوسی، جاویدان خِرَد نوشته: ابوعلی احمد بن محمّد بن یعقوب، معروف بهابن مسکویه، شرح نهج البلاغة از ابن ابی الحدید، قواعد العقائد تالیف: خواجه نصیرالدین طوسی،کتاب فی النجوم: اثر خواجه نصیرالدین طوسی و کتاب مجموعة فی مباحث شیعیّة فی بدعة أبی بکر و عمر و عثمان و غیرذلک از مولفی ناشناخته، برخی از کتابهای شیعی کتابخانه واتیکان است.
همچنین کتاب منافع سُوَر القرآن منسوب به امام جعفر صادق علیه السلام، الفوائد الضیائیه لحل مشکلات الکافیه تالیف نور الدین عبدالرحمان جامی، کتاب خطبه البیان لامیرالمومنین علی(ع) و کتاب الموشّح منسوب به امام سجّاد علیه السلام، عناوین برخی از کتابهای شیعی در این کتابخانه است.
در ردیف ۹۵۶ کتاب «هدایه الافکار الی معانی الازهار فی فقه عتره الاطهار» تالیف صارم الدین ابی محمد ابراهیم ابن وزیر احتمالا از ائمه زیدیه، تالیف شده در ۲۲ جمادی الثانی ۱۰۸۵ معرفی شده است.
در ردیف ۱۰۱۲ مجموعه ای حاوی سه کتاب معرفی شده که در ششم شوال ۸۳۲ گردآوری شده است. در این مجموعه قصیده ای در قالب بحر طویل منسوب به امام سجاد(ع) معرفی شده است.
در ردیف ۱۷۲۲ نیز مجموعه ای شامل معرفی شده است که کتاب «الاهلیلجه فی التوحید» منسوب به امام صادق(ع) و بخش امام زمان عج از کتاب بحارالانوار در آن موجود است.
در این مجموعه کتاب هایی به زبان فارسی نیز وجود دارد که به عنوان نمونه می توان «ترجمه اربعین الحدیث الفارسیه» با موضوع ترجمه ۴۰ حدیث نبوی با ترجمه فارسی منسوب به جامی و کتاب «الوصیه» منسوب به ابی حنیفه همراه با اشعار حافظ و عطار، همچنین در ردیف ۵۹۴ این فهرست، کتاب «حکایات و قواعد» تالیف شده به زبان ترکی، عربی و فرانسه و نگارش شده در تاریخ ۸ دسامبر ۱۶۵۰ میلادی به چشم می خورد. در ردیف ۷۱۲ نیز قرآن ترجمه شده به زبان ترکی تدوین شده در قرن هفدهم معرفی شده است.
می توان به این لیست کتابهایی مرتبط با دیگر مذاهب اسلامی از جمله کتاب های مرتبط با فقه حنفی و شافعی و همچنین کتاب های چند زبانه مانند کتاب های «عربی،فرانسوی» یا «عربی و هندی» را نیز افزود.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
..............................
پایان پیام
نظر شما