به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نامه سوم نهج‌البلاغه، نامه‌ای از امام علی(ع) به شریح قاضی است که حضرت در آن ضمن توبیخ وی، در آن به شیوه‌ای که مناسب خرید یک ملک است، به تشریح وضعیت املاک دنیا می‌پردازد و برای آن سند و قباله را می‌نویسد.
این نامه قبل از سید رضی در کتاب امالی شیخ صدوق، با اندکی تفاوت در عبارات نقل شده است، همچنین بعد از سید رضی نیز برخی این حدیث را نقل کرده‌اند که به نظر می‌رسد از منابع دیگری غیر از نهج‌البلاغه نقل شده است چون در برخی از الفاظ، با متن نهج‌البلاغه تفاوت‌هایی دارد.
اگر چه بررسی گزارش‌های تاریخی نشانگر آن است که در آن دوران خانه‌ای با قیمت «۸۰ دینار» خانه‌ای معمولی شناخته می‌شده و برخی از مسلمانان در آن دوران، خانه‌هایی بسیار گران‌تر و فاخرتر داشته یا خریده بودند، توبیخ‌نامه امیرالمومنین(ع) به شریح قاضی نشانگر آن است که حضرت تلاش کرده که اقدامات جدی در مقابله با دنیاخواهی انجام دهند و سرآغاز این نبرد را از شخصیت‌های شناخته شده و افراد معتبر اجتماعی آغاز کرده تا الگویی برای دیگر مسلمانان باشد تا بدانند که ساده‌زیستی در کنار توجه به افکار عمومی و بیت‌المال از مهمترین اهداف حکومت علوی است.
معامله‌ای میان دو مرده!
در قباله‌ای که حضرت به تشریح آن در این نامه اقدام کرده‌اند، به شیوه مرسوم خرید و فروش، ابتدا نام فروشنده و خریدار را ذکر می‌کنند : «هَذَا مَا اشْتَرَی عَبْدٌ ذَلِیلٌ مِنْ مَیِّتٍ قَدْ أُزْعِجَ لِلرَّحِیلِ، این خانه‌ای است که بنده‌ای خوار آن را از مرده‌ای آماده کوچ خریده است.»
ویژگی‌ها و ابعاد آن خانه نیز در بخش بعدی این نامه بیان شده است: «اشْتَرَی مِنْهُ دَاراً مِنْ دَارِ الْغُرُورِ مِنْ جَانِبِ الْفَانِینَ وَ خِطَّةِ الْهَالِکِینَ وَ تَجْمَعُ هَذِهِ الدَّارَ حُدُودٌ أَرْبَعَةٌ، الْحَدُّ الْأَوَّلُ یَنْتَهِی إِلَی دَوَاعِی الْآفَاتِ وَ الْحَدُّ الثَّانِی یَنْتَهِی إِلَی دَوَاعِی الْمُصِیبَاتِ وَ الْحَدُّ الثَّالِثُ یَنْتَهِی إِلَی الْهَوَی الْمُرْدِی وَ الْحَدُّ الرَّابِعُ یَنْتَهِی إِلَی الشَّیْطَانِ الْمُغْوِی وَ فِیهِ یُشْرَعُ بَابُ هَذِهِ الدَّارِ. خانه‌ای از سرای غرور، که در محلّه نابود شوندگان، و کوچه هلاک‌شدگان قرار دارد. این خانه به چهار جهت منتهی می‌گردد: یک سوی آن به آفت‌ها و بلاها، سوی دوّم آن به مصیبت‌ها، و سوی سوم به هوا و هوس‌های سست‌کننده، و سوی چهارم آن به شیطان گمراه‌کننده ختم می‌شود، و در خانه به روی شیطان گشوده است».
قیمت و بهاء این خانه نیز از دیدگاه امیرالمومنین(ع) اینگونه بیان می‌شود: «اشْتَرَی هَذَا الْمُغْتَرُّ بِالْأَمَلِ مِنْ هَذَا الْمُزْعَجِ بِالْأَجَلِ هَذِهِ الدَّارَ بِالْخُرُوجِ مِنْ عِزِّ الْقَنَاعَةِ وَ الدُّخُولِ فِی ذُلِّ الطَّلَبِ وَ الضَّرَاعَةِ؛ فَمَا أَدْرَکَ هَذَا الْمُشْتَرِی فِیمَا اشْتَرَی مِنْهُ مِنْ دَرَکٍ فَعَلَی مُبَلْبِلِ أَجْسَامِ الْمُلُوکِ وَ سَالِبِ نُفُوسِ الْجَبَابِرَةِ ، این خانه را فریب‌خورده آزمند، از کسی که خود به زودی از جهان رخت برمی بندد، به مبلغی که او را از عزّت و قناعت خارج و به خواری و دنیاپرستی کشانده، خریداری کرده است. هر گونه نقصی در این معامله باشد، بر عهده پروردگاری است که اجساد پادشاهان را پوسانده، و جان جبّاران را گرفته است».
مذمت جمع‌آوری اموال
مهمترین نگارش این نامه نیز، در بخش پایانی آن بیان شده است: «وَ مَنْ جَمَعَ الْمَالَ عَلَی الْمَالِ فَأَکْثَرَ وَ مَنْ بَنَی وَ شَیَّدَ وَ زَخْرَفَ وَ نَجَّدَ وَ ادَّخَرَ وَ اعْتَقَدَ وَ نَظَرَ بِزَعْمِهِ لِلْوَلَدِ إِشْخَاصُهُمْ جَمِیعاً إِلَی مَوْقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسَابِ وَ مَوْضِعِ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ، إِذَا وَقَعَ الْأَمْرُ بِفَصْلِ الْقَضَاءِ وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْمُبْطِلُونَ. شَهِدَ عَلَی ذَلِکَ الْعَقْلُ إِذَا خَرَجَ مِنْ أَسْرِ الْهَوَی وَ سَلِمَ مِنْ عَلَائِقِ الدُّنْیَا. آنان که مال فراوان گرد آورده بر آن افزودند و آنان که قصرها ساخته و محکم کاری کردند، طلا کاری کرده و زینت دادند، فراوان اندوختند و نگهداری کردند و به گمان خود برای فرزندان خود باقی گذاشتند، همگی آنان به پای حسابرسی الهی و جایگاه پاداش و کیفر رانده می شوند، آنگاه که فرمان داوری و قضاوت نهایی صادر شود «پس تبهکاران زیان خواهند دید». به این واقعیّت‌ها عقل گواهی می‌دهد هر گاه که از اسارت هوای نفس نجات یافته، و از دنیاپرستی به سلامت بگذرد».
به نظر می‌رسد حضرت در این نامه، ویژگی هر نوع ملک یا زمین را برای دنیاخواهان توصیف می‌کند و هر انسانی می‌تواند، با توجه به نحوه زندگی خود در دنیا، این نامه را برای «خود» بازخوانی کند.
منابع:
کتاب: پیام امام، شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
کتاب: جلوه تاریخ در شرح ابن ابی الحدید، دکتر مهدوی دامغانی
کتاب: امالی شیخ صدوق
کتاب: روات و محدثین نهج البلاغه، مرحوم محمد دشتی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
....................
پایان پیام
نظر شما