به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ نامه دوازدهم نهجالبلاغه، نامهای دیگر از نامههای امیرالمومنین(ع) است که به «معقل بن قیس ریاحی» نوشتهاند. چندین نامه در نهجالبلاغه خطاب به معقل نوشته شده که در آن میان، نامه یازدهم قبلا توضیح داده شده و نامههای بعدی نیز به مرور بررسی خواهد شد.
«معقل بن قیس ریاحی» از فرماندهان نظامی ارشد امام علی(ع) که در تمامی نبردهای حضرت در کنار ایشان بود و در هنگام آغاز حکومت امام حسن(ع) نیز، فرماندهی بخشی از سپاهیان ایشان را قبل از صلح به معاویه برعهده گرفته بود. در روایات مختلفی از امام علی(ع) و امام حسن(ع)، معقل مورد تایید قرار گرفته و از هر دو امام، دعاهایی در حق معقل نقل شده که نشانگر جایگاه ویژه ایشان است. تقریبا همه منابع تاریخی، بر وفاداری وی تاکید داشتهاند و او را از یاران وفادار امام علی(ع) و امام حسن(ع) معرفی کردهاند.
نامه دوازدهم، با تغییراتی اندکی در عبارات، متن کامل نامه حضرت به معقل است که در سالهای قبل از تدوین نهجالبلاغه، در کتاب «وقعه الصفین» تالیف نصر بن مزاحم نقل شده است. حضرت در این نامه، علاوه بر توصیه بر تقوای الهی و رعایت حقالله با عبارت «اتَّقِ اللَّهَ الَّذِی لَا بُدَّ لَکَ مِنْ لِقَائِهِ وَ لَا مُنْتَهَی لَکَ دُونَهُ؛ از خدایی که بناچار، روزی با او دیدار خواهی کرد و جز درگاه او پایانی نداری، بترس»، ده دستور نظامی، قبل از آغاز نبرد با دشمن برای رعایت حقوق نیروهای خودی و نیروهای دشمن، همچنین رعایت حق حیوانات بیان میکند. نسبت میان تقوا و توجه به این حقوق، حتی برای حیوانات بارکش و دشمنانی که به قصد جان سربازان اسلام آمدهاند، از نکات قابل توجه در این نامه است.
امام علی(ع) در این نامه، با تعیین زمان حرکت نیروهای سپاه اسلام، هنگام حرکت به سمت دشمن میفرمایند: «وَ سِرِ الْبَرْدَیْنِ وَ غَوِّرْ بِالنَّاسِ... وَ لَاتَسِرْ أَوَّلَ اللَّیْلِ فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَهُ سَکَناً وَ قَدَّرَهُ مُقَاماً لَا ظَعْناً... فَإِذَا وَقَفْتَ حِینَ یَنْبَطِحُ السَّحَرُ أَوْ حِینَ یَنْفَجِرُ الْفَجْرُ فَسِرْ عَلَی بَرَکَةِ اللَّهِ. و لشکرت را در ابتدا یا انتهای روز به حرکت درآور و به هنگام گرمای نیمروز فرود آر و در آغاز شب، لشکر را به حرکت در میاور که خداوند شب را برای آسودن قرار داده. و آن را برای درنگ کردن مقرر کرده نه سیر و سفر. و چون بیدار شدی، یا هنگام سحر و یا زمان دمیدن سپیده - به برکت خداوندی - حرکت کن.»
تاکید حضرت در خواب ابتدای شب «أَوَّلَ اللَّیْلِ» از نکات قابل توجه در این عبارت است، چون تقریبا همه پزشکان بر اهمیت خواب در ابتدای شب تاکید فراوان دارند و اثرات و برکات این خواب بر افراد مطلع و آگاه پوشیده نیست، قسمت انتهایی شب، نیز زمان مناسب برای عبادت سحرگاهی است و تقویت قوای باطنی برای مقابله با دشمنان است.
در ضمن باید این نکته را افزود که حضرت در این نامه، دستوراتی را در مورد هنگام خواب و استراحت لشکر، «قبل از رویت دشمن»، بیان میکند، اما در نامه شماره ۱۱، حضرت دستوراتی را در مورد خواب، «هنگام رویت دشمن» بیان میکند که تفاوت این دو زمان بینیاز از هر توضیحی است.
حضرت در این نامه، حتی برای دشمنان نیز حقوقی را اعلام کرده و به فرمانده لشکر خود، برای رعایت تاکید میکنند: «وَ لَا تُقَاتِلَنَّ إِلَّا مَنْ قَاتَلَکَ... وَ لَا یَحْمِلَنَّکُمُ شَنَآنُهُمْ عَلَی قِتَالِهِمْ قَبْلَ دُعَائِهِمْ وَ الْإِعْذَارِ إِلَیْهِم. جنگ مکن مگر با آنکه با تو بجنگد. [پس تو آغازگر جنگ نباش] مبادا کینه آنان تو را وادار کند که پیش از آنکه به اطاعتشان فراخوانی و حجّت را بر آنان تمام کنی، جنگ را آغاز کنی [پس حتما قبل از آغاز نبرد، با گفتگو و مدارا و تلاشهای فرهنگی و اعتقادی، حقیقت را برای آنان روشن کن و آنان را به اطاعت از حق دعوت کن].
حضرت در این نامه، حتی بر رعایت حقوق حیوانانی که اقلام پشتیبانی و نظامی لشکر را حمل میکنند نیز با عبارت «فَأَرِحْ فِیهِ بَدَنَکَ وَ رَوِّحْ ظَهْرَکَ، بدن خود را استراحت بده و بار حیوانات را سبک کن» تاکید میکند که نشانه دیگر از اهمیت اخلاقمداری و رعایت حقوق الهی حتی در شرایط جنگی است.
سید علیاصغر حسینی / ابنا
-------------------------------
پایان پیام
نظر شما