خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا- بررسی برخی حقوق کودکان در اسلام و پیمان نامه جهانی حقوق کودک(سازمان ملل متحد):
پیمان‌نامۀ حقوق کودک یک کنوانسیون بینالمللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند موظف به اجرای آن هستند و شکایت‌های راجع به آن به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می‌شود.
این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ (سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) لازم‌الاجرا شده‌است. تاکنون ۱۹۳ کشور (تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا) این سند را تصویب کرده‌اند یا به آن ملحق شده‌اند. به این ترتیب مقبول‌ترین سند حقوق بشر در تاریخ می‌باشد.
در آموزه‌های آسمانی اسلام نیز، همه کودکان از دختر و پسر، حقوق و مزایای معیّنی دارند و همگان از اِعمال هرگونه خشونت و بی‌رحمی در حق آنان باز داشته شده‌اند. این در حالی است که پیش از اسلام، میان اعراب و دیگر اقوام ، کودکان در وضع نامناسبی قرار داشتند و از کمترین حقوق عادی نیز بهره‌مند نبودند. آنان با هر بهانه کوچکی از جمله رهایی از فقر و هزینه زندگی، آن‌ها را از میان بر می‌داشتند.
گزیده ای از اصول پیمان نامه حقوق کودکان در سازمان ملل متحد:
- با توجه به این که طبق اصول اعالم شده در منشور سازمان ملل متحد، شالوده آزادی، عدالت و صلح جهانی همانا به رسمیت شناختن کرامت ذاتی و حقوق مساوی و غیر قابل انکار همه اعضای خانواده بشری است.
- با اذعان به این که سازمان ملل متحد در اعالمیه جهانی حقوق بشر و در میثاق های بین المللی مربوط به حقوق بشر اعالم وموافقت نموده است که همگان، بدون هرگونه تبعیض از نظر نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقیده سیاسی یا هر عقیده دیگر، ملیت و وضع اجتماعی، دارایی، تولد یا در سایرموقعیت ها، سزاوار بهره مندی از کلیه حقوق و آزادی های مندرج در اسناد مذکور هستند. با یادآوری این که سازمان ملل متحد در اعالمیه جهانی حقوق بشر اعالم نموده که دوران کودکی شایسته توجه و مراقبت ویژه است.
- با در نظر داشتن این که ضرورت ارائه مراقبت ویژه به کودک در اعالمیه حقوق کودک ژنو مورخ ۱۹۲۴ و در اعالمیه حقوق کودک مصوب مجمع عمومی در بیستم نوامبر ۱۹۵۹ تصریح گردیده و در اعالمیه جهانی حقوق بشر، در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی )به ویژه مواد ۲۳ و ۲۴(، در میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی )به ویژه ماده ۱۰( و در اساسنامهها و اسناد سازمانهای تخصصی و سازمانهای بینالمللی مرتبط با رفاه کودکان به رسمیت شناخته شده است. با در نظر داشتن این که در اعالمیه حقوق کودک تصریح گردیده »کودک به دلیل عدم رشد کامل جسمی و ذهنی، نیازمند محافظت و مراقبت ویژه، از جمله حمایت حقوقی مناسب پیش و نیز پس از تولد است«.
- با توجه دقیق به اهمیت سنتها و ارزشهای فرهنگی هریک از ملل در حمایت و رشد هماهنگ کودک، با عنایت به اهمیت همکاریهای بین المللی برای بهبود شرایط زندگی کودکان در همه کشورها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه. به شرح زیر توافق نموده اند.
گزیده ماده در حمایت از کودکان جهان:
ماده ۲۴:
١ - کشـورهای عضو حق کودک را بـرای برخورداری از باالترین معیارهـای بهداشـتی و تسـهیالت قابـل حصـول جهـت درمـان بیمـاری و بازیابـی سلامت به رسـمیت میشناسـند. کشـورهای عضـو بـرای تضمیـن ایـن کـه هیـچ کودکـی از حـق دسترسـی بـه چنیـن خدمـات بهداشـتی محـروم نماند تلاش خواهنـد کرد.
بیان اسلام ، قبل از پیمان نامه سازمان ملل متحد:
امام رضا علیه السلام فرمود:
«کودکان را تمیز و پاکیزه نگه دارید و چرک و چربی را از تن آنان بزدائید زیرا شیطان بوی چرک را احساس کرده و به سراغ آنان می آید و اگر خواب باشند دچار ترس و وحشت می شوند [۱].»
در آموزه‌های تربیتی اسلام، اهمیت بهداشت کودکان به عنوان بخشی از تربیت دینی و اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است. بهداشت جسمی، روانی، و اجتماعی کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و با دستورالعمل‌های مختلفی در این زمینه، از جمله بهداشت دهان و دندان، نظافت بدن، و اهمیت آراستگی ظاهر، در قرآن و سنت نبوی تأکید شده است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «خداوند به هیچ چیز خشم نمی گیرد، آن چنان که به خاطر زنان و کودکان خشم می گیرد».[۲]
۲ -کشـورهای عضـو اعمال کامـل این حق را پیگیـری خواهند نمـود و بـه ویـژه در مـوارد زیر اقدامـات مقتضـی را به عمل خواهند آورد:
الف: (کاهش مرگ و میر نوزادان و کودکان؛
ب: (تضمیـن ارائـه کمکهای پزشـکی و مراقبتهای بهداشـتی الزم بـرای همـه کـودکان بـا تأکیـد بـر گسـترش مراقبتهـای بهداشـتی اولیه؛
پ: (مبـارزه علیه بیماریها و سـوءتغذیه در چارچوب مراقبتهای بهداشـتی اولیـه از جمله از طریق به کار بسـتن فـنآوری موجود و فراهـم سـاختن مـواد غذایـی مقوی و کافـی و آب آشـامیدنی سـالم با توجـه به خطـرات آلودگی محیط زیسـت؛
ت: (تضمیـن مراقبتهـای بهداشـتی پیـش و پـس از زایمـان بـرای مـادران؛
ث: (تضمیـن ایـن کـه تمـام اقشـار جامعـه ً خصوصـا والدیـن و کـودکان بـه آمـوزش هـای مربـوط بـه مزایـای تغذیـه با شـیر مـادر، بهداشـت و بهداشـت محیـط و پیشـگیری از حـوادث دسترسـی داشـته، مطلع باشـند و در زمینه اسـتفاده از دانش پایه مربـوط به بهداشـت کـودک و تغذیـه مـورد حمایت قـرار دارند.
ج: (توسـعه مراقبتهـای بهداشـتی جهـت پیشـگیری، راهنمایی والدیـن و آمـوزش تنظیـم خانـواده و خدمـات مربوطه.
بیان اسلام ، قبل از پیمان نامه سازمان ملل متحد:
در اسلام، بنا به فرموده رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله : «هیچ کاری بهتر از سیر کردن شکم گرسنه نیست»[۳]
و اگر این شکم گرسنه از آنِ فرزندان و کودکان او باشد، از وظایف و حقوق اوست، چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «از حقوق فرزند بر پدر، آن است که جز غذای پاک و خوب به او ندهد».
البته اگر والدین توانایی تأمین مواد غذایی مناسب را نداشته باشند، این وظیفه دینی افراد جامعه است که نیازهای غذایی آنان را تأمین کنند، چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید:«هر کس سیر بخوابد و همسایه او در کنارش گرسنه باشد و او بداند، به من ایمان ندارد».[۴]
٣- کشـورهای عضـو تمـام اقدامـات الزم و مناسـب را بـرای زدودن روش هـای معالجاتـی سـنتی و خرافیـی در حـوزه بهداشـت کـودکان بـه عمـل خواهنـدآورد.
بیان اسلام ، قبل از پیمان نامه سازمان ملل متحد:
امام صادق علیه السلام :
سه چیز است که پیامد ناخوشایند دارد . . . و [ از آن جمله است : ]خوردن دارو بدون بیماری هر چند شخص از آن دارو سالم بماند .[۵]
امام کاظم علیه السلام :
تا زمانی که بیماری خود به خود از شما برطرف می‌شود ، به معالجه پزشکان روی نیاورید؛ زیرا کار طبیب مانند بنّاست که اندک کار او به کار بسیار می‌انجامد .[۶]
۴ - کشورهای عضو برای دستیابی تدریجی به تحقق کامل حق مندرج در ماده حاضر متعهد میشوند همکاریهای بینالمللی را ترویج و تشویق نمایند. در این مورد به نیازهای کشورهای در حال رشد توجه خاصی مبذول خواهد شد.
بیان اسلام ، قبل از پیمان نامه سازمان ملل متحد:
بی خبری از حال همسایگان و بی توجهی به حقوق آنان، از اموری است که در اسلام نکوهش و از آن به زشتی یاد شده است. پیامبر بزرگوار اسلام، کسی را که خود، سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد، مؤمن نمی داند.[۴]
نتیجه گیری :
علیرغم برخی تفاوت‌هایی که در مفاد کنوانسیون حقوق کودک و فقه اسلامی دیده می شود (نظیر فرزند خواندگی و...)، در مجموع نوعی اشتراک مساعی در حوزه‌ی حمایتی و پشتیبانی از حقوق کودک مشاهده می گردد.
اسلام معتقد است، خانواده خاستگاه اولیه اجتماعی بشر بوده و پیامبر اکرم(ص) در همین زمینه می‌فرماید:« هیچ بنیاد اسلامی نزد خداوند پسندیده‌تر از بنای ازدواج و خانواده نیست.»[۷] بر همین اساس خانواده تحت عنوان گروه بنیادین در مقدمه‌ی کنوانسیون حقوق کودک نام برده شده که کودک باید در یک محیط طبیعی رشد نماید. رشد شخصیت کودک در پرتو حمایت مادی و معنوی خانواده شکل می گیرد و تفاهم و محبت، از حقوق ذاتی او تحت توجهات خانواده و جامعه به شمار آمده تا آمادگی ورود او برای جامعه در پرتو مجموعه‌ای از مساعدت‌ها به دور از تبعیض‌ها و تحقیرها هموار گردد.
پی‌نوشت:
۱:مکارم الاخلاق، ص ۲۳۷
۲:الکافی:ج۶ ص۵۰ ح۸عن کلیب الصیداوی،عدّه الداعی:ص۷۵
۳:نهج الفصاحه
۴:لامالی للطوسی:۵۲۰/۱۱۴۵
۵:بحارالانوار:۷۸/۲۳۴/۵۳
۶:بحارالانوار:۸۱/۲۰۷/۱۷
۷:بحارالانوار:۱۰۳/۲۲۲/۴۰
نظر شما