خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: آن حضرت در تمام مدت زندگی خود با رسول خدا(ص) مأنوس بوده و حتی در وقت نماز از آن حضرت جدا نمیشد. رسول خدا(ص) سخت به او و برادرش اظهار علاقه کرده و با جملاتی گوشهای از فضایل آنها را برای اصحاب بازگو کردند. در آثار حدیثی، شمار زیادی فضیلت برای حسنین نقل شده است که بسیاری از آنها نظیر حدیث «اَلْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ» متواتر است. از آن حضرت درباره امام حسین(ع) فضایل اختصاصی نیز آمده است که یکی از مشهورترین آنها، روایت «حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ» است.
امام حسین(ع) در جنگهای جمل، صفین و نهروان حضور داشت و در کنار پدر به جنگ با پیمان شکنان و ظالمان پرداخت. امام حسین(ع) در دوره امامت برادرش، به طور کامل از سیاست وی دفاع میکرد. آن حضرت در فاصله ده سال به اجبار، حکومت معاویه را تحمل کردند. مناسبات امام و معاویه و گفتگوهایی که در مواقع مختلف صورت گرفته، نشان از تسلیمناپذیری امام از لحاظ سیاسی در برابر پذیرش مشروعیت قطعی معاویه است.
امام حسین(ع) از کنار صفهای میگذشتند، در آن حال دیدند که گروهی از فقرا مشغول خوردن طعامی هستند. آنها از حضرت خواستند تا همراهیشان کند. امام فرمودند: «خداوند متکبران را دوست ندارد». آنگاه پایین آمده با آنها غذا خوردند. پس از آن به آنان فرمودند: «شما مرا خواندید و من اجابت کردم، اکنون من شما را میخوانم و شما اجابت کنید». آن وقت حضرت روی به رباب کرده و فرمودند: «هر چه آماده کردهای حاضر کن». در نقلی هم آمده است که کنیزی دسته ریحانی را تقدیم امام حسین(ع) کرد؛ حضرت در برابر، او را آزاد کردند!
امام حسین(علیهالسّلام) در سوم شعبان سال چهارم هجری (۱) (۲) در مدینه به دنیا آمد و دوران کودکی خود را در کنار پیامبر اسلام(ص) سپری کرد. محبت رسول خدا به او و برادرش حسن(ع) بسیار عمیق بود. پیامبر(ص) بارها در جمع مسلمانان این علاقه را با جملات تأکیدی بیان فرمود، مانند: «مَنْ أَحَبَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ فَقَدْ أَحَبَّنِی...» (۴)، «هُمَا رَیْحَانِی مِنَ الدُّنْیَا» (۵)، و نیز حدیث مشهور «الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة» (متواتر). یکی از ویژگیهای خاص امام حسین(ع)، روایت معروف «حسینٌ منّی و أنا من حسین» است (۶) که رابطه روحی عمیق میان پیامبر(ص) و امام را نشان میدهد.
سخاوت و بزرگواری امام در روایتهای متعددی آمده است. مثلاً زمانی که از کنیزی آب خواست، پیش از نوشیدن آب، انگشتری به او هدیه داد (۷). در جای دیگری، با گروهی فقیر که او را بر سر سفرهشان دعوت کرده بودند، نشست، غذا خورد و سپس آنان را به خانه دعوت کرد (۸) (۲۲) (۲۳) (۲۴). همچنین آمده است که امام در سفر حج پیاده میرفت در حالی که چهارپایانش پشت سرش حرکت میکردند (۹).
امام حسین(ع) در جنگهای جمل، صفین و نهروان همراه پدرش امام علی(ع) جنگید و در صفین، در تسخیر آب از دست شامیان نقش مهمی داشت. امام علی(ع) این پیروزی را به برکت حسین دانست (۱۰) (۱۱). در همان جنگ، امام حسین(ع) در پاسخ به اهانت عبیدالله بن عمر، یاران معاویه را قاسطین خواند و گفت: آنها اسلام را به زور پذیرفتهاند، نه با ایمان واقعی (۱۲).
در دهه حکومت معاویه، امام حسین(ع) علیرغم فشارها، قیام نکرد و صبر سیاسی اختیار کرد، ولی با ارسال نامههایی به شدت از جنایات معاویه مانند قتل حجر بن عدی، عمرو بن حمق، و مثله کردن یاران علی(ع) انتقاد کرد. امام در نامه معروفش به معاویه نوشت: «به خدا قسم جنگ با تو را ترک کردم... ولی گمان نمیکنم خدا از من در ترک محاکمه تو راضی باشد» (۱۳). در این نامه، تجاوزات حکومت، اعدامهای غیرقانونی، ادعای فرزندخواندگی زیاد بن سمیه و سیاست قتل شیعیان با اتهام پیروی از علی(ع) را محکوم کرده و مشروعیت خلافت اموی را زیر سؤال برد (۱۴). بلاذری نیز خلاصهای از این نامه را با جمله افزوده «ما أعلم فتنة أعظم من ولایتک هذه الأمة» آورده است (۱۵).
وقتی معاویه از قتل یاران علی(ع) با افتخار سخن گفت، امام پاسخ داد: «اگر ما یاران تو را بکشیم، نه کفن میکنیم، نه نماز میخوانیم، و نه دفن میکنیم» (۱۶). سیاست تطمیع معاویه نیز با ارسال هدیهای گرانقیمت، از جمله کنیزی زیبا به امام همراه اموال بسیار، ناکام ماند؛ امام کنیز را آزاد و اموال را به او بخشید، پس از آنکه او آیه قرآن و شعری پرمفهوم خواند که امام را به گریه انداخت (۱۷).
در مدینه، مروان حاکم بیادب و فحاشی بود که گاه به علی(ع) دشنام میداد. در یکی از مشاجرات، وقتی مروان اهلبیت را «ملعون» خواند، امام حسن(ع) پاسخ داد: «خدا پدرت را در حالی که تو در صلبش بودی، لعنت کرده است» (۱۹). همچنین در ماجرای خواستگاری یزید از دختر عبدالله بن جعفر، امام حسین(ع) به صراحت مخالفت کرد و گفت: «آیا در حالی که خون ما از شمشیرهایشان میچکد، دختر به آنان بدهیم؟» (۲۰) (۲۱).
تمامی این نقلها، سیمایی کامل از امام حسین(علیهالسّلام) به عنوان شخصیتی متعالی، دینی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی ترسیم میکند؛ شخصیتی که در برابر ظلم سکوت نمیکرد، اما راه قیام را با حکمت و در زمان مناسب انتخاب میکرد، و در کنار صراحت در موضعگیری، به بالاترین سطح کرامت انسانی و اخلاقی پایبند بود.
پی نوشت:
(۱). مسار الشیعة، مفید، محمد بن محمد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ قمری، چاپ اوّل، ص ۳۷؛ مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، طوسی، محمد بن الحسن، مؤسسه فقه الشیعة، بیروت، ۱۴۱۱ قمری، چاپ اول، ص ۷۵۸؛ ابو الفرج اصفهانی در مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، طوسی، محمد بن الحسن، مؤسسه فقه الشیعة، بیروت، ۱۴۱۱ قمری، چاپ اول، ص ۵۱؛ مفید در الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، مفید، محمد بن محمد، محقق/ مصحح: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ قمری، چاپ اول، ص ۲۱۸ پنجم شعبان را روز تولد دانستهاند.
(۲). برخی تولد امام حسن(علیه السّلام) را در سال دوم دانستهاند که طبعاً باید تولد امام حسین(علیه السّلام) را هم در سال سوم بدانند. کلینی در الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ قمری، چاپ چهارم، ج ۱، ص ۴۶۳؛ شیخ طوسی در تهذیب الأحکام، طوسی، محمد بن الحسن، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۳۶۵ شمسی، ج ۶، ص ۴۱ بر این باورند.
(۳). ترجمة الامام الحسین، ابن سعد، محقق: طباطبائی، سید عبد العزیز، مؤسّسه آل البیت(علیهم السلام)، قم، بی جا، ص ۱۳۵.
(۴). همان، ص ۱۳۶.
(۵). همان، ص ۱۳۱.
(۶). همان، ص ۱۳۷؛ در باب فضایل این دو امام بزرگوار به کتاب ذی قیمت «فرائد السمطین» مراجعه شود. در آثار اخیر کتاب «فضائل الخمسه فی صحاح السته» فضایل اهل بیت را از آثار مشهور سنیان فراهم آورده است.
(۷). ترجمة الامام الحسین(علیه السّلام)، ابن سعد، همان، ص ۱۴۶.
(۸). همان، ص ۱۴۹.
(۹). همان، ص ۱۴۵.
(۱۰). بحار الأنوار، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، محقق/ مصحح: جمعی از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ قمری، چاپ دوم، ج ۳۲، ص ۴۰۵.
(۱۱). همان، ج ۴۴، ص ۲۶۶.
(۱۲). الفتوح، الکوفی، أبو محمد أحمد بن اعثم، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۰۶ قمری، ج ۳، ص ۳۵.
(۱۳). در متن همین ذکر شده که احتمالا باید «هم» باشد.
(۱۴). کتاب جمل من انساب الأشراف، البلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر، تحقیق: سهیل زکار، ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ قمری/ ۱۹۹۶ میلادی، چاپ اول، ج ۳، ص ۱۵۴ – ۱۵۵؛ الأخبار الطوال، الدینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، محقق: عبد المنعم عامر، مکتبة عیسی البابی، قاهره، ۱۹۶۰ میلادی، ص ۲۲۴؛ الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، ابن قتیبة الدینوری، أبو محمد عبد الله بن مسلم، تحقیق: شیری، علی، منشورات رضی، قم، ۱۴۱۳ قمری، ج ۱، ص ۱۸۱ - ۱۸۰؛ الإحتجاج علی أهل اللجاج، طبرسی، احمد بن علی، نشر اسوه، تهران، ۱۴۱۳ قمری، ج ۲، ص ۲۰؛ ص ۴۸ و ۴۹؛ الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه، شیرازی، سید علی خان، موسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۳ قمری، چاپ سوم، ص ۴۳۴، إختیار معرفة الرجال، کشی، محمد بن عمر، محقق/ مصحح: طوسی، محمد بن حسن/ مصطفوی، حسن، مؤسسة نشر دانشگاه مشهد، مشهد، ۱۴۰۹ قمری، چاپ اول، ص ۴۹؛ قسمتی از نامه در: المحبر، محمد بن حبیب بن أمیة بن عمرو الهاشمی، بالولاء، محقق: إیلزة لیختن شتیتر، دار الآفاق، بیروت، بی تا، ص ۴۷۹، در آنجا نام دو حضرمی که امام اشاره به شهادت آنها کرده، آمده است، یکی مسلم بن زیمر و دیگری عبدالله بن نجی است.
(۱۵). ترجمة الامام الحسین(علیه السّلام) من تاریخ دمشق، ابن عساکر، علی بن الحسین، محقق: المحمودی، محمد باقر، موسسة المحمودی، بیروت، بی تا، ص ۱۹۸.
(۱۶). الدرجات الرفیعه، همان، ص ۴۲۹، تاریخ الیعقوبی، الکاتب العباسی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب واضح، دار صادر، بیروت، بی تا، ج ۲، ص ۲۳۲ - ۲۳۱.
(۱۷). تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل، ابن عساکر، علی بن حسن، محقق/ مصحح: شیری، علی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۵ قمری، ج ۷۰، ص ۱۹۵.
(۱۸). نثر الدر، الآبی، أبو سعد منصور بن الحسین، تحقیق: محفوظ، خالد عبد الغنی، دار الکتب العلمیة، بیروت، لبنان، ۱۴۲۴ قمری / ۲۰۰۴ میلادی، چاپ اول، ج ۱، ص ۳۳۵.
(۱۹). ترجمة الامام الحسین(علیه السّلام)، ابن سعد، همان، ص ۱۴۶ - ۱۴۵.
(۲۰). همان، ص ۱۴۹.
(۲۱). همان، ص ۱۵۰.
نظر شما