آیا موسیقی یک نوع هنر است؟

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) _ ابنا: هنر، علم و معرفت و درجه‌ای از کمال آدمی است که در سایه آن زیبایی‌ها نمودار شده و همچنین، احساس، منتقل می‌گردد (۱). به بیان دیگر شیوه‌ی بیانی است که از هر تبیین دیگر رساتر، دقیق‌تر، نافذتر و ماندگارتر است، اسلامی بودن آن به محتوی و قالبش بستگی دارد (۲). متفکران مسلمان موسیقی را نیز علم دانسته و در شاخه‌های علم ریاضی از آن بحث می‌کردند. موسیقی، صنعتِ آهنگ‌ها و دانشِ سازوآوازهاست. ارسطو موسیقی را از شعب علم ریاضی برشمرده و فلاسفه اسلامی نیز این نظر را پذیرفته‌اند (۳).  کتاب موسیقی‌الکبیر فارابی اولین رساله تخصصی در حوزه موسیقی جهان اسلام است. ابن سینا نیز در رساله نجات و دانش‌نامه علائی، موسیقی را ریاضی‌وار بررسی می‌کند (۴).

امروزه با توجه به تحولات چشم‌گیر دنیای موسیقی بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند موسیقی به‌جهت ابعاد ذوقی و هنری نوین، در قالب دانش هنری بروز نموده است که جنبه‌های متفاوتی دارد. از جهت تعیین فرکانس و نت‌ها، زیرمجموعه علم فیزیک است. از جهت تولید موج‌های جدید و ارتباط آن با روان مخاطب هم علمی و هم هنری محسوب می‌شود. از جهت ترکیب و تنظیم اصوات و چگونگی استفاده از آلات موسیقی، مهارت فنی است و موسیقی‌دان علاوه بر علم و آگاهی، هنرآفرینی نموده و آثار تأثیرگذار خلق می‌کند (۵). بر این اساس موسیقی به خودی خود، یک هنر است و اگر در خدمت انسان و ارزش‌های انسانی درآید، موجب کنترل قوه خیال و تمرکز نیز ذهن می‌شود. به همین دلیل در روایات سفارش شده که کلام خداوند (قرآن) را با لحن و صوتی زیبا بخوانند. شیخ الرئیس بوعلی سینا نیز در جلد سوم کتاب اشارات، تأثیر موسیقی حلال در تمرکز و ویژگی‌های آن را بیان داشته است که عبارتند از؛ پاکی و طهارت خواننده یا نوازنده، رسایی الفاظ و عبارات، نرم بودن صوت، مناسب بودن سخنان.

با توجه به چهارویژگی فوق، می‌توان دریافت موسیقی‌هایی که توسط افراد بی‌تقوا خوانده یا نواخته می‌شود و از سخنانی که سخیف و بی‌ارزش تشکیل شده، نه تنها هیچ تأثیری بر تمرکز ذهن و کنترل خیال ندارند، بلکه اثرات زیانباری را برای انسان به دنبال دارند.

پی‌نوشت

1. لغتنامه دهخدا، ج۴۸، ص ۳۱۶؛ مدرس تبریزی، محمدعلی(۱۳۹۳) قاموس المعارف، ج۴، قم: مؤسسه امام صادق‌علیه‌السلام، ص ۴۷۶.

۲. بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۱/۴/۱۳۶۶ و ۲۷/۹۹/۱۳۶۵ و ۱۶/۱۱/۱۳۶۰.

۳.  لغتنامه دهخدا، ج ۴۴، ص ۸۵.

۴. آزاده‌فر، محمدرضا (۱۳۹۵) موسیقی در فلسفه و عرفان، تهران: نشر مرکز، ص۳۴و۳۶و۴۶.

۵. شایسته، حسین (۱۳۹۲) موسیقی در گستره حکمت اسلامی، قم: نشر معارف، ص۴۱.