خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: ابعاد رحمت پیامبر اکرم (ص) در خانواده، الگویی جامع و بینظیر برای سبک زندگی اسلامی است. ایشان در رفتار با همسران، فرزندان، نوهها و حتی خدمتکاران خود، تجلیبخش آیهی "وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ" (1) بودند. این رحمت، تنها در کلام نبود، بلکه در عمل و تمام ابعاد زندگی ایشان مشهود بود:
1. رحمت در تعامل با همسران (اسوه حسنه در روابط زناشویی):
احترام متقابل و مشورت: پیامبر (ص) به همسران خود احترام میگذاشتند، با آنها مشورت میکردند و حتی در امور مهم، نظر آنها را جویا میشدند. این امر نمونه بارزی از رعایت حقوق متقابل در خانواده است.
مدارا و گذشت: ایشان در مواجهه با خطاهای احتمالی همسران خود، با مدارا و گذشت رفتار میکردند و از سرزنش و تحقیر دوری میجستند.
تقسیم کار و کمک در امور منزل: با وجود جایگاه پیامبری، در کارهای منزل کمک میکردند و خود را برتر از دیگران نمیدانستند، که این خود نمادی از تواضع و رحمت عملی است.
ابراز محبت و ابراز علاقه: به طور آشکار و عملی به همسرانشان محبت میکردند و عواطف خود را ابراز میداشتند.
"وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً" (2): و از نشانههای او این است که از [جنس] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرام گیرید و میان شما مودّت و رحمت نهاد. پیامبر (ص) خود بهترین مصداق عملی این آیه در زندگی زناشویی بودند.
2. رحمت در تعامل با فرزندان و نوهها (الگوی پدری و جدّی مهربان):
ابراز محبت عملی و بوسیدن فرزندان: ایشان به فرزندان و نوههای خود (مانند امام حسن(ع) و امام حسین (ع)) بسیار محبت میکردند، آنها را میبوسیدند و در آغوش میگرفتند، حتی در ملاء عام، و این رفتار را خلاف شأن پیامبری نمیدانستند.
همبازی شدن و شوخی با کودکان: با کودکان شوخی میکردند و همبازی میشدند، که نشان از روحیه لطیف و توجه ایشان به دنیای کودکانه است.
عدم تحقیر و سرزنش: هرگز فرزندان و نوههای خود را تحقیر یا سرزنش نمیکردند، بلکه با ملاطفت و نصیحت، راهنماییشان مینمودند.
توجه به نیازهای روحی و عاطفی: به نیازهای عاطفی کودکان توجه میکردند و برای آنها وقت میگذاشتند.
پیامبر (ص) همواره تأکید داشتند که کودکان هدیه الهی هستند و باید با آنها با رأفت و مهربانی رفتار شود. این سیره، تأکیدی بر آیه "الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا" (3) است، اما با این تفاوت که ایشان این زینت را با عشق و تربیت صحیح همراه میکردند.
3. رحمت در تعامل با خدمتکاران (رعایت حقوق زیردستان):
مدارا و عدم تحمیل کار زیاد: با خدمتکاران خود (مانند انس بن مالک) بسیار مهربان بودند، هرگز به آنها کار طاقتفرسا تحمیل نمیکردند و حتی از اشتباهاتشان چشمپوشی میکردند.
پرهیز از سرزنش و توهین: هرگز خدمتکاران خود را سرزنش یا با الفاظ توهینآمیز خطاب نمیکردند.
توجه به نیازهایشان: به نیازهای آنها توجه میکردند و برای آسایش و رفاهشان اهمیت قائل بودند.
"وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَیٰ وَالْیَتَامَیٰ وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَیٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا" (4): و خدا را بندگی کنید و چیزی را شریک او قرار ندهید؛ و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشین و در راه مانده و بردگان خود نیکی کنید. این آیه، نیکی به "وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ" (کسانی که تحت مالکیت شما هستند/زیردستان) را مورد تأکید قرار میدهد و پیامبر (ص) بهترین الگو در این زمینه بودند.
4. رحمت در تربیت و راهنمایی (هدایت با لطافت):
نصیحت ملایم به جای عیبیابی: اگر کسی اشتباهی میکرد، به جای عیبجویی مستقیم، به صورت کلی و با لطافت نصیحت میکردند تا شخص متوجه اشتباه خود شود و آبرویش حفظ گردد.
الگو بودن عملی: ایشان با رفتار و کردار خود، بهترین الگو برای خانواده و جامعه بودند. رحمت ایشان در خانه، تربیت عملی را به دنبال داشت
تشویق و تأیید: به جای تمرکز بر نقاط ضعف، به تشویق و تأیید نقاط قوت افراد خانواده میپرداختند.
"فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ" (5): پس به خاطر رحمت خدا بود که با آنان نرمخو شدی و اگر تندخو و سختدل بودی، از پیرامون تو پراکنده میشدند. این آیه به وضوح بیان میکند که اساس موفقیت پیامبر (ص) در هدایت مردم (و در اینجا هدایت خانواده)، نرمخویی و رحمت ایشان بود.به طور کلی، رحمت پیامبر اکرم (ص) در خانواده، به معنای محبت بیدریغ، احترام به کرامت فردی، گذشت، مدارا، همدلی، توجه به نیازهای روحی و جسمی و هدایت با نرمخویی بود. این ابعاد رحمت، نه تنها سنگ بنای یک خانواده سالم و متعالی است، بلکه اسوهای برای تمام مسلمانان در تمام زمانهاست.
پینوشت:
1.انبیاء/آیه107
2.روم/آیه21
3.کهف/آیه46
4.نساء/آیه36
5.آل عمران/آیه159
نظر شما