انتقال ارزش‌های دفاع مقدس و نقش مهم معلمان

خبرگزاری بین المللی اهل‌بیت(ع) – ابنا:  صحبت از کم و کاست ها و اعتراض به کمبودها همیشه بوده و هست، نظام آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش نیز از آن دسته از نظاماتی است که همواره مورد انتقاد بوده و هست. از جمله نقدهایی که به این سیستم وارد است آن که اتفاقات مهم معاصر در قالب های بسیار محدود و مختصر و در کادرهای متمایزی (که با عنوان صرفاً جهت مطالعه) از مباحث به ظاهر مهم درسی جدا شده اند. دانش آموز نسل امروز که فراری از مطالعه است نیز حتی نیم نگاهی به این کادرهای به ظاهر بی اهمیت نمی‌اندازد و معلم هم به دلیل پایبندی به بودجه بندی سرفصل های مصوب، از آن‌ها گذر می‌کند.

آیا صرف نبودن سیاست و برنامه ریزی صحیح در برنامه آموزش و پرورش جهت انتقال ارزش‌ها، می‌توان از زیر بار مسئولیت معلمی (نه به معنای ابلاغی که به معنای وظیفه‌ی فرهنگی) شانه خالی کرد؟ آیا اگر قرارگاه مرکزی معیوب بود می‌توان به همین بهانه اهمیت موضوعی را نادیده گرفت و از آن گذر کرد؟ معلم وقتی در کلاس قرار می‌گیرد با مدیریت صحیح می‌تواند در انتقال ارزش‌ها مؤثر باشد. معلم، پل ارتباطی بین دو نسل است. معلم مسئول انتقال میراث دفاع مقدس و استکبارستیزی به نسل جدید در میانۀ کلاس درس، در برابر چشمان کنجکاو و ذهن­های پرسشگر نسل جدید است.

معلم ایرانی تنها یک آموزش دهنده مفاهیم درسی نیست؛ او نگهبان حافظه تاریخی یک ملت و سازنده هویت ملی نسل آینده است. یکی از اصیل‌ترین و حیاتی‌ترین مأموریت های او، انتقال سنجیده و حکیمانه میراث گرانقدر «دفاع مقدس» و ارزش ناب «استکبارستیزی» به دانش آموزان است. این انتقال، نه یک فعالیت تشریفاتی، که فرآیندی عمیق، اثرگذار و چندبُعدی است که نیازمند خلاقیت، عشق و درایت است.

معلم باید دستی توانمند در تبیین مفاهیم داشته باشد. نخستین و مهمترین گام، فراتر از جنگ و شعار، روشن کردن خود مفاهیم است. نسل جدید باید بداند که دفاع مقدس، تنها یک جنگ هشت ساله نبود؛ بلکه جلوه باشکوه ایستادگی، ایمان، وحدت و فداکاری مردمی بود که از ارزش های خود دفاع کردند. معلم باید با زبان ساده و قابل درک، چرایی و چگونگی این دفاع را توضیح دهد. به جای تمرکز صِرف بر صحنه های نبرد، بر ابعاد اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی آن تأکید کند. از نقش زنان و جوانان تا روحیه جهادی، از امدادهای غیبی تا اتحاد بین تمام اقوام ایرانی. یکی از دلایلی که این دفاع را مقدس کرد، عرصه ی یکپارچگی و همدلی اقوام ایرانی از لر و کرد و ترک و عرب و ... بود؛ که توانستند با همین اتحاد قلوب در برابر قوی­ترین تسلیحات روز دنیا مقاومت کنند و با کمترین امکانات از خاک وطن دفاع کرده و حتی یک وجب از خاک را نبازند. خاکی که سال ها در معرض چپاول و دست درازی بیگانگان بود و هر دوره بخشی از آن به یغما رفته بود، حالا خسته و خاکی، ایستاده است، قد علم کرده است، باید آیندگان بدانند چه بر سر این مام صبور وطن رفته است.

معلم موفق در این عرصه کسی است که بتواند در خلال درس تاریخ را روایت کند، تاریخ در میان اوراق و صفحات کتاب ها خشک و بیجان است، اما در قالب روایت، جان می‌گیرد. معلم باید هنر روایتگری را با تبیین مفاهیم تلفیق کرده و روح تاریخ را جان ببخشد. در این مسیر می‌توان از فیلم‌ها، مستندهای مهیج و عکس‌های تاریخی به عنوان ابزار کمک آموزشی استفاده کرد. داستان‌های عملی از شهدای نوجوان و شهدای دانش‌آموز همشهری دانش آموزان را تعریف کند تا برای دانش‌آموزان همسن‌وسالشان الگو و قهرمان شود. قشر بسیاری از شهدای جنگ تحمیلی دانش آموزان بودند و همین همزاد پنداری با آن ها امکان انتقال ارزش ها را فراهم می کند. نسل امروز بیشتر طرفدار گفتگوی منطقی است و برای اثرگذاری بر نسل منطقگرای امروز، استکبارستیزی نباید صرفاً یک شعار احساسی باشد.

معلم باید با تحلیل تاریخ معاصر، رفتارهای سلطه گرانه، قدرت‌های استکباری را در گذشته (مانند کودتای ۲۸ مرداد) و حال (مانند تحریم‌های ظالمانه و ترور دانشمندان) برای دانش‌آموزان تشریح کند. او باید نشان دهد که استکبارستیزی به معنای انزواطلبی یا دشمنی با ملت‌ها نیست، بلکه به معنای «مقاومت در برابر زورگویی»، «تلاش برای خوداتکایی علمی و اقتصادی» و «حفظ استقلال و کرامت ملی» است. معلم امروز می تواند با معرفی اسطوره ها حس ایران دوستی و وطن پرستی را در دانش آموز نسل امروز تقویت کند، تکیه بر اسطوره ها از مواردی است که همه ی کشورهای پیشرفته با تمرکز بر آن به موفقیت هایی دست یابند. تمرکز بر داشته های تاریخی حس غرور و وطن پرستی را پرورش می‌دهد.

 افتخاراتی که در یکماه گذشته جوانان ایرانی در عرصه‌ی علم و ورزش برای ایران کسب کردند، حس غرور و شادی را همزمان برای ایرانی زنده کرد و این رسالت معلمان است که با روایت صحیح بر ذهن دانش آموز اثرگذار باشند. با تشویق دانش آموزان به تولید آثار رسانه‌ای و برگزاری مسابقاتی در راستای ارزش های دفاع مقدس، می‌توان ترغیبی در ایشان جهت مراجعه به خاطرات و مستندات شهدا و جانبازان ایجاد کرد و همین مراجعه، ایشان را در مسیر اتصال به نسل دفاع مقدس قرار می‌دهد.

میراث دفاع مقدس نباید در صفحات تاریخ و موزه ها به دست فراموشی سپرده شود، معلم باید بین این نسل و نسل دفاع مقدس پل بزند. از این حیث خود معلم، بزرگترین الگو است. صداقت، اخلاص، ساده‌زیستی، روحیة انقلابی و استکبارستیزی عملی او در رفتار و کلام، اثرگذارتر از هر کتاب و سخنرانی است. وقتی دانش‌آموز ببیند معلمش با عشق از شهدا می‌گوید، در برابر مشکلات مقاوم است و برای پیشرفت کشورش دغدغه دارد، این درس را در وجود خود حک می‌کند.

انتقال میراث دفاع مقدس و فرهنگ استکبارستیزی به نسل جدید، یک جهاد فرهنگی است. این مسیر، حساس و پرفرازونشیب است و معلم ایرانی به عنوان پیشقراول این جهاد، باید به سلاح «صبر»، «حکمت» و «خلاقیت» مجهز باشد تا بتواند این چراغ راه را برای نسل فردا روشن نگه دارد؛ نسلی که با شناخت گذشته و درک شرایط حال، می‌تواند آینده‌ای سربلند و مستقل برای ایران اسلامی بسازد.

زهرا صالحی فر