بازآفرینی ارتباط جوانان با قرآن در عصر دیجیتال

خبرگزاری بین المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا: قرآن کریم، کتاب هدایت و زندگی است؛ نه تنها برای تلاوت و ثواب، بلکه برای اندیشیدن، فهمیدن و عمل کردن.

خدای متعال در آیه ۲۹ سوره ص می‌فرماید: «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ»

یعنی کتابی مبارک بر تو نازل کردیم تا در آیاتش بیندیشند و خردمندان پند گیرند.
این آیه، روح اصلی تعامل با قرآن را نشان می‌دهد؛ تدبر، یعنی تأمل ژرف در معانی آیات برای رسیدن به فهم و تحول درونی. اما واقعیت جامعه امروز نشان می‌دهد که بسیاری از جوانان، قرآن را می‌خوانند بی‌آنکه با آن «زندگی کنند». در عصر رسانه و اطلاعات، فاصله میان تلاوت و تدبر گاه به اندازه فاصله میان «دانستن» و «باور داشتن» شده است. از همین‌رو، سخن از «روش‌های نوین تدبر» دیگر یک بحث تخصصی حوزوی نیست، بلکه ضرورتی فرهنگی و تربیتی برای نسل جدید محسوب می‌شود.

نسل امروز، نسلی هوشمند، پرسشگر و درگیر با فضای دیجیتال است؛ نسلی که برای فهم معنا نیازمند تجربه‌ای تازه از ارتباط با قرآن است. تدبر برای این نسل باید از قالب سنتی صرف بیرون آمده و با زبان روز، فناوری و ابزارهای تعاملی پیوند بخورد. یکی از گام‌های مهم در این زمینه، استفاده از رسانه‌های چندرسانه‌ای و پلتفرم‌های آموزشی دیجیتال است. اپلیکیشن‌های تدبر محور، پادکست‌های قرآنی، ویدیوهای کوتاه با روایت جوان‌پسند از مفاهیم آیات، و کارگاه‌های آنلاین پرسش و پاسخ قرآنی می‌تواند جوانان را به تجربه‌ای زنده و کاربردی از فهم قرآن نزدیک کند.

از سوی دیگر، «تبدیل جلسات سنتی قرآن به حلقه‌های گفت‌وگومحور»، راهی مؤثر برای تقویت تدبر در نسل جوان است. به جای تلاوت صرف و تفسیر یک‌سویه، می‌توان از روش‌های مشارکتی استفاده کرد تا جوانان خود در تفسیر و تطبیق آیات با زندگی روزمره نقش فعال داشته باشند. برای مثال، در جلسات دانش‌آموزی و دانشگاهی، هر آیه می‌تواند موضوع بحثی اجتماعی یا اخلاقی باشد؛ از مسئولیت‌پذیری گرفته تا روابط انسانی و امید به آینده. وقتی جوان حس کند قرآن پاسخگوی نیازهای واقعی اوست، تدبر برایش از یک درس به یک سبک زندگی تبدیل می‌شود.

راهکار مهم دیگر، آموزش تفکر قرآنی در نظام آموزشی کشور است. در مدارس و دانشگاه‌ها باید نگاه به قرآن از «درس دینی» فراتر رفته و به «منبع اندیشه و مهارت زندگی» تبدیل شود. طراحی واحدهای درسی که به دانش‌آموزان بیاموزد چگونه پیام آیات را در تصمیم‌گیری‌ها، انتخاب‌ها و مواجهه با چالش‌های اجتماعی به کار بگیرند، از جمله نیازهای جدی امروز است. به عنوان نمونه، می‌توان از روش‌های تعاملی مانند «مطالعه موردی قرآنی» یا «داستان‌خوانی تحلیلی آیات» بهره گرفت تا مفاهیم عمیق قرآن با ذهن و تجربه نسل جوان پیوند بخورد.

در این مسیر، نقش نهادهای فرهنگی و رسانه‌های دینی نیز بسیار کلیدی است. خبرگزاری‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مراکز قرآنی باید محتوایی تولید کنند که هم از نظر معرفتی عمیق و هم از نظر بیان، جذاب و کاربردی باشد. جوان امروز به محتوایی نیاز دارد که زبان او را بفهمد؛ نه آنکه او را از دایره معنا بیرون بگذارد. تولید محتوای بصری و داستان‌محور درباره مفاهیم تدبر، ساخت موشن‌گرافی‌ها و فیلم‌های کوتاه با محور قرآن، و ایجاد پویش‌های مردمی تدبر در آیات خاص، می‌تواند روحی تازه در ارتباط نسل جدید با قرآن بدمد.

در کنار این ابزارها، الگوگیری از سیره معصومان(ع) در فهم و عمل به قرآن باید برجسته شود. امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبه ۱۸ نهج‌البلاغه می‌فرمایند:
«تَفَقَّهُوا فِی الْقُرْآنِ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ»
در قرآن بیندیشید، زیرا آن بهار دل‌هاست.
این تعبیر لطیف، روح تدبر را در یک جمله خلاصه می‌کند: قرآن باید در جان انسان شکوفه بزند. برای آنکه این شکوفایی در نسل جوان پدید آید، باید تجربه ارتباط با قرآن، تجربه‌ای زنده، جذاب و قابل لمس باشد.

اکنون که جوامع بشری با بحران معنا، اضطراب و ازخودبیگانگی روبه‌رو هستند، بازگشت جوانان به تدبر در قرآن می‌تواند نجات‌بخش باشد. تدبر، نگاه عمیق به آیات برای فهم حکمت زندگی است؛ نگاهی که از سطح واژه‌ها عبور می‌کند و به تحول در رفتار و نگرش می‌انجامد. نسل جوان اگر قرآن را نه فقط برای تلاوت، بلکه برای تفکر و زیستن بخواند، جامعه‌ای باانگیزه، امیدوار و معنوی‌تر شکل خواهد گرفت. حیات طیبه‌ای که قرآن وعده داده، از دل همین تدبر برمی‌خیزد؛ یعنی پیوند میان اندیشه، ایمان و عمل. امروز وظیفه همه نهادهای آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ای است که راه تدبر را برای نسل جوان هموار کنند؛ با زبانی نو، شیوه‌ای جذاب و محتوایی عمیق. تنها در این صورت است که قرآن از کتابی روی طاقچه‌ها به کتابی در قلب‌ها تبدیل خواهد شد.


الناز موسوی یکتا
پژوهشگر عرصه رسانه و دانش پژوه جامعه‌الزهرا(س)