خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: بررسی چالشهای تربیت در عصر حاضر و ارائه ساختاری بر پایه اصول اسلامی، بر نقش محوری و بیبدیل "مراقبت" به معنای محبت، نوازش، ایجاد امنیت و حضور فعال والدین، با استناد به آموزههای غنی اسلامی تأکید ورزد.
چالشهای تربیت فرزند در عصر حاضر از منظر اسلامی
جامعه مدرن، چالشهایی را پیش روی تربیت اسلامی فرزندان قرار داده که نیازمند هوشیاری و تدبیر والدین و مربیان مسلمان است:
هجوم فرهنگ غربی و تضعیف ارزشهای دینی: رسانهها، فضای مجازی و محصولات فرهنگی، اغلب حامل ارزشهایی هستند که با مبانی اسلامی ناسازگارند و میتوانند ایمان و اخلاق فرزندان را مورد تهدید قرار دهند.
فقدان الگوهای صالح: در برخی جوامع، کمرنگ شدن حضور الگوهای دینی و اخلاقی در فضای عمومی، انتخاب مسیر درست را برای فرزندان دشوار میسازد.
مشغلههای دنیوی و کمبود وقت برای تربیت: گرفتاریهای اقتصادی و اجتماعی، گاه والدین را از اختصاص زمان کافی و با کیفیت برای تربیت معنوی و عاطفی فرزندان باز میدارد.
تفسیرهای نادرست از دین: برخی برداشتهای سطحی یا افراطی از آموزههای دینی، میتواند به جای جذب، فرزندان را از دین دور کند.
فناوریهای نوین و دغدغه کنترل: استفاده نامحدود و بدون نظارت از ابزارهای تکنولوژیک، میتواند سلامت جسمی، روانی و اخلاقی فرزندان را به خطر اندازد.
ساختار تربیت اسلامی: رویکردی جامع و متوازن
ساختار تربیت اسلامی، بر اساس فطرت الهی انسان و هدف غایی قرب الهی بنا شده است و ابعاد مختلفی را در بر میگیرد:
تربیت اعتقادی و ایمانی: مهمترین رکن تربیت اسلامی، آشنا کردن فرزندان با توحید، نبوت، امامت، معاد و سایر اصول دین از طریق آموزش مفاهیم دینی به زبان ساده، داستانهای قرآنی و سیره معصومین (ع).
"فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ" (1) "پس روی خود را با گرایش خالصانه متوجه دین [اسلام] کن. فطرتی است که خدا مردم را بر آن آفریده؛ در آفرینش خدا تغییری نیست؛ این است دین استوار، ولی بیشتر مردم نمیدانند."
تربیت اخلاقی و رفتاری: آموزش فضایل اخلاقی مانند راستگویی، امانتداری، ایثار، عدالت، عفت، حیا و پرهیز از رذایل اخلاقی از طریق الگوسازی عملی، تشویق و تبیین حکمت احکام.
پیامبر (ص) می فرماید: أدِّبوا أولادَکُم علی ثَلاثِ خِصالٍ : حُبِّ نَبیِّکُم ، و حُبِّ أهلِ بَیتِهِ ، و قِراءةِ القرآنِ .(2)
فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و خواندن قرآن.
تربیت عبادی و عملی: آشنا کردن فرزندان با نماز، روزه، حجاب، احکام شرعی و سایر عبادات متناسب با سن آنها، همراه با تبیین فلسفه و آثار معنوی آنها.
پیامبراکرم(ص) :علِّموا أولادَکُمُ الصَّلاةَ إذا بَلَغوا سَبْعا ، و اضرِبُوهُمْ علَیها إذا بَلَغوا عَشْرا ، و فَرِّقوا بینَهُم فی المَضاجِعِ .(3)
فرزندان خود را در هفت سالگی نماز بیاموزید، و چون ده ساله شدند آنها را بر ترک نماز تنبیه کنید، و بسترهایشان را از هم جدا سازید.
تربیت عقلی و علمی: تشویق به تفکر، پرسشگری، کسب دانش و مهارتهای مورد نیاز زندگی با تأکید بر اینکه علم چراغ راه سعادت است و جهل، ظلمت و گمراهی.
"قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ" (4) "بگو: آیا کسانی که میدانند با کسانی که نمیدانند یکسانند؟"
تربیت جسمانی و سلامت: توجه به سلامت جسمی، تغذیه حلال و طیب، ورزش و رعایت بهداشت به عنوان ابزاری برای عبودیت و خدمت.
تربیت اجتماعی: آموزش حقوق و تکالیف متقابل در خانواده و جامعه، همدلی، رعایت حقوق دیگران، مسئولیتپذیری و خدمت به خلقالله.
جایگاه بیبدیل محبت، نوازش، امنیت و حضور در تربیت اسلامی
در کنار تمام ابعاد ساختاری تربیت، "مراقبت" به معنای عمیق اسلامی آن، یعنی تجلی محبت الهی در والدین، نقشی بنیادین و تعیینکننده دارد. اسلام بر این چهار اصل تأکید فراوان دارد:
محبت (عشق): اساس تربیت در اسلام، بر پایه مهر و محبت است. والدین موظفند با تمام وجود به فرزندان خود محبت کنند و این عشق را به آنها ابراز نمایند. این محبت، بذر ایمان را در دل کودک کاشته و او را به سوی خیر و نیکی سوق میدهد.
پیامبر(ص) : اَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ ، وَ اِذا وَ عَدتُموهُمْ شَیْئا فَفُوا لَهُمْ ، فَاِنَّهُمْ لایَدْرونَ اِلاّ اَ نَّـکُمْ تَرْزُقونَهُمْ ؛(5)
کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید ، به آنوفا کنید ، زیرا آنان ، روزی دهنده خود را کسی غیر از شما نمی دانند.
احادیث بی شماری که تأکیدی روشن بر اهمیت ابراز محبت و مهرورزی با فرزندان است.
نوازش و مهربانی: لمس محبتآمیز و نوازش، از راههای انتقال عشق و آرامش به کودک است. این اعمال، موجب رشد عاطفی سالم، کاهش اضطراب و تقویت پیوند روحی بین والدین و فرزند میشود. داستان بوسیدن حسنین (ع) توسط پیامبر (ص) و اعتراض مردی که هرگز فرزندانش را نبوسیده بود و پاسخ پیامبر (ص) که "خداوند مهر و رحمت را از قلب تو برداشته است"، گواهی بر اهمیت نوازش و مهربانی در سیره معصومین (ع) است.
امنیت (جسمی و روانی): ایجاد محیطی امن و آرام، که کودک در آن احساس آرامش و آسودگی کند، از وظایف مهم والدین است. این امنیت، کودک را قادر میسازد تا با اطمینان خاطر، به کشف جهان و رشد تواناییهای خود بپردازد و از دغدغههای بیمورد در امان باشد.
قرآن کریم در آیه "وَقَضَیٰ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا" (6) امر به احسان به والدین میکند و یکی از مصادیق احسان، فراهم آوردن محیطی امن و پر از آرامش برای فرزندان است. همچنین نهی از ترساندن و آزردن کودکان، به معنای تأکید بر امنیت روانی آنهاست.
حضور فعال و توجه (کیفی): حضور صرف فیزیکی کافی نیست؛ بلکه والدین باید با تمام توجه و روحیه، کنار فرزندان خود باشند. گوش دادن به حرفهایشان، بازی کردن با آنها، پاسخگویی به سوالاتشان و مشارکت در دغدغههایشان، حضوری فعال و کیفی است که به کودک احساس ارزشمندی و اهمیت میدهد.
در روایات آمده است که ائمه اطهار (ع) با کودکان بازی میکردند و به سؤالات آنها با سعه صدر پاسخ میدادند. این سیره، نشانگر اهمیت حضور فعال و تعامل سازنده با فرزندان است. این حضور، فرزند را در برابر انحرافات و وسوسهها محافظت میکند و به او حس تکیهگاه محکم میدهد.
تربیت اسلامی، نه یک روش خشک و قالببندی شده، بلکه مکتبی پویا و سرشار از رحمت و حکمت است که سعادت دنیا و آخرت فرزندان را تضمین میکند. در این مسیر، آگاهی از چالشهای عصر حاضر و عمل به ساختار جامع تربیتی اسلام ضروری است. اما رمز موفقیت نهایی، در گرو درک عمیق و عمل به "جایگاه بیبدیل محبت، نوازش، امنیت و حضور" است. والدین مسلمان، با الگوبرداری از سیره نورانی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، باید محیطی سرشار از عشق و اطمینان برای فرزندان خود فراهم آورند، زیرا این ریشههای محکم عاطفی، زمینهساز رشد ایمانی، اخلاقی و عقلی خواهد بود و انسانهایی مؤمن، متعهد و کارآمد را به جامعه اسلامی تقدیم خواهد کرد. بیایید "مراقبت" را در پرتو آموزههای وحی، چراغ راه تربیت فرزندانمان قرار دهیم.
پینوشت:
1.سوره روم/آیه 3
2.کنز العمّال : 45409.
3.کنز العمّال : 45330.
4.سوره زمر/آیه۹
5.کافی ، ج 6، ص 49، ح 3.
6.پذیرش اسراء/آیه۲۳
نظر شما