حقیقت "نیش و نوش" دنیا از نگاه آیات الهی

خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا:قرآن کریم، زندگی دنیا را به زیبایی و با عمق وجودی، ترکیبی از "نیش" (سختی‌ها و ابتلائات) و "نوش" (نعمت‌ها و آسایش‌ها) معرفی می‌کند و از این تقابل، درس‌ها و عبرت‌های فراوانی برای انسان ارائه می‌دهد. این آموزه‌ها، نه تنها برای فهم ماهیت دنیا، بلکه برای هدایت انسان در مسیر زندگی و آمادگی برای آخرت، بسیار حیاتی هستند.

1. دنیا، گذرگاه آزمایش:
قرآن به صراحت بیان می‌دارد که دنیا، گذرگاه آزمایش انسان است. خداوند متعال، انسان را با "نیش" و "نوش" می‌آزماید تا میزان شکرگزاری در نعمت و صبر در بلا را بسنجد.
 "وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ"(1)
این آیه به روشنی بیان می‌کند که ترس، گرسنگی، کمبود مال، جان و محصولات (نیش‌های زندگی) بخشی از آزمایش الهی هستند. اما در ادامه به صابران بشارت می‌دهد که نشان از "نوش" پاداش و رحمت الهی پس از صبر است. این تقابل، به انسان می‌آموزد که هیچ یک از این حالت‌ها ابدی نیستند و هر دو، فرصتی برای رشد و کسب پاداش هستند.
 "الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا"(2)
مرگ (نیش) و زندگی (نوش) هر دو برای آزمایش انسان آفریده شده‌اند تا بهترین عمل را انجام دهد. این آیه نشان می‌دهد که حتی وجود و عدم وجود (که شاید بزرگترین "نوش" و "نیش" باشند) برای هدف والاتری یعنی عمل صالح، کنار هم قرار گرفته‌اند.

2. دنیا، متاع قلیل و فریبنده:
قرآن کریم، از "نوش"های دنیا (ثروت، قدرت، زیبایی و...) به عنوان "متاع قلیل" و فریبنده یاد می‌کند و به انسان هشدار می‌دهد که به این ظواهر دل نبندد.
"کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ"(3)
"نوش"های زندگی دنیا، تنها متاعی فریبنده هستند و "نیش" مرگ حتمی است. این آیه به انسان یادآوری می‌کند که به ظواهر دنیا دل نبندد، زیرا پایان همه آن‌ها مرگ است و "نوش" واقعی (پیروزی و بهشت) پس از تحمل "نیش"ها و عمل صالح در این دنیاست.

3. شکر در نعمت و صبر در بلا:
یکی از مهمترین عبرت‌ها از با هم بودن "نیش" و "نوش"، ضرورت شکرگزاری در نعمت و صبر در بلا است.
 "لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ"(4)
"نوش"های زندگی نیازمند شکرگزاری هستند و عدم شکر، "نیش" عذاب را در پی دارد. این آیه نشان می‌دهد که چگونه واکنش انسان به "نوش"ها، می‌تواند "نوش"های بیشتری (افزایش نعمت) یا "نیش"های بزرگتری (عذاب شدید) را به همراه داشته باشد.
"إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ"(5)
در زندگی دنیا که پر از "نیش" و "نوش" است، تنها کسانی رستگارند که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند و یکدیگر را به حق (از جمله استفاده درست از "نوش"ها و تحمل "نیش"ها) و صبر (در برابر "نیش"ها) سفارش می‌کنند.

4. عاقبت متقین و کافرین:
قرآن سرنوشت نهایی متقین (کسانی که در برابر "نیش"ها صابر و در برابر "نوش"ها شاکر هستند) و کافرین (کسانی که در "نوش"ها مغرور و در "نیش"ها ناشکیبا هستند) را به وضوح بیان می‌کند.
"وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَیٰ ... قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَیٰ وَقَدْ کُنتُ بَصِیرًا"(6)
 کسی که از یاد خدا روی برگرداند، زندگی تنگ و سختی (نیش) خواهد داشت، حتی اگر در ظاهر از "نوش"های دنیا بهره‌مند باشد. این آیه نشان می‌دهد که چگونه رویگردانی از یاد خدا، "نوش"های ظاهری دنیا را به "نیش" باطنی و عذاب در آخرت تبدیل می‌کند.
 این آیات به خوبی این تقابل را نشان می‌دهند: هنگامی که خداوند به انسان "نوش"ی (نعمت) می‌دهد، می‌گوید: "پروردگارم مرا گرامی داشت!" و هنگامی که "نیش"ی (بلا) به او می‌رساند، می‌گوید: "پروردگارم مرا خوار کرد!" قرآن این طرز تفکر را مورد نقد قرار می‌دهد و به انسان می‌آموزد که هر دو حالت، آزمایش الهی هستند و نه دلیل بر کرامت یا خواری.
آیات قرآن کریم با ظرافت و عمق، ماهیت دنیا را به عنوان ترکیبی از "نیش" و "نوش" برای آزمایش انسان معرفی می‌کنند. عبرت از این با هم بودن، در این است که:
دنیا فانی است و به هیچ یک از "نیش"ها و "نوش"های آن نباید دل بست.
هدف از "نیش"ها و "نوش"ها، آزمایش انسان و فرصتی برای رشد و کسب پاداش اخروی است.
واکنش صحیح به "نیش"ها، صبر و استقامت و واکنش صحیح به "نوش"ها، شکرگزاری و استفاده صحیح در راه خداست.
عاقبت نیکوکاران و بدکاران، بر اساس نحوه برخورد آن‌ها با این "نیش"ها و "نوش"ها رقم خواهد خورد.
این آموزه‌ها به انسان کمک می‌کند تا با نگاهی توحیدی و واقع‌بینانه به زندگی دنیا بنگرد و هدف اصلی خلقت خود را در این مسیر پر فراز و نشیب، گم نکند.

پی نوشت:
1.سوره بقره/ آیه 155
2.سوره ملک/ آیه 2
3.سوره آل عمران/ آیه 185 
4.سوره ابراهیم/ آیه 7
5.سوره عصر/ آیه 2 و 3
6.سوره طه/ آیه 124 و 125

بانو ف. دلداری(پژوهشگر، مشاور خانواده، فعال رسانه وفضای مجازی)