خبرگزاری اهل بیت(ع) – ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
یازدهمین جلسه تفسیر و تدبر در قرآن آیت الله العظمی «سید محمدتقی مدرسی»، از مراجع معظم تقلید و مفسر تفسیر هجده جلدی “من هدی القرآن (هدایت)” بامداد جمعه 27 اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ برابر با یازدهم ماه مبارک رمضان در دفتر تهران ایشان با محوریت تفسیر آیات 23 سوره انسان برگزار شد.
این مجتهد شیعی با بیان اینکه خداوند در این آیه می فرماید: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا»، به اهداف استفاده از قرآن اشاره نمودند و به مومنین توصیه کردند که روزی پنج دقیقه در یک آیه قرآن تدبر کنند.
گفتنی است این جلسات هر شب ماه مبارک رمضان از ساعت 23:30 در "تهران، خیابان 15 خرداد شرقی، کوچه امامزاده یحیی(ع)" در حال برگزاری است. و سحرگاه حدود ساعت 2 بامداد هم از شبکه سوم سیما پخش می شود.
در ادامه گزیده بیانات ایشان از نظر می گذرد:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
معارف و علوم بشر رشته های مختلفی دارد ولی سررشته آنها به یک سری از اصول عقلی، وجدانی و فطری منتهی می شود که هر چه آن سر رشته ها در ذهن انسان واضح تر باشد و تبلوربیشتری پیدا کند، آن معارف و علوم آسان تر می شود.
قرآن مجید چند هدف دارد. یکی از اهداف قرآن همین است، یعنی بشر یک عقلی خدا به او داده و همچنین فطرت و وجدانی به او داده است، که این عقل، فطرت و وجدان به اضافه توفیقات و الطاف الهی، قدرت او را برای کسب معارف چند برابر نموده و مضاعف می کند. از این جهت باید توجه داشته باشیم که اگر این قدرت ضعیف شود، ممکن است کسی معرفت و علمی را دریافت کند، اما این علم او آن شفافیت را ندارد. این را ما حکمت می گویید که در قرآن هم خداوند می فرماید: «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثیراً».
چیستی حکمت و اهداف آن
حالا این حکمت چیست؟ حکمت سررشته تمام معارف و تمام علوم است، که اگر او چیزی بیش از قبل در ذهن انسان تبلور پیدا کند، حکمت می شود. که در روایات آمده است: «اِنَّ الْمُؤْمِنَ یَنْظُرُ بِنُورِ الله»؛ ودر روایتی دیگر آمده که علم نور است: «الْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاء»؛ امام فرمودند: علم، نوری است که خدا آن را در دل هرکس می خواهد می اندازد.
همچنین امام صادق(ع) در رابطه با اصحاب پیامبر اکرم(ص) فرمودند: اصحاب پیامبر(ص) این قدر در فقه و علم پیشرفت کردند که به مرز نبوت رسیدند. سلمان، ابوذر، مقداد به علم بلایا و منایا رسید و از دیگر علوم هم بهره بردند. و علت آن به خاطر حکمت آنها بود که قرآن هم به آن تاکید دارد و این یک هدف حکمت است.
هدف دوم حکمت این است که از این علمی که تحصیل می شود، هدف را مشخص می کند. پس حکمت هدف علم را مشخص می کند. گاهی انسان معلومات زیادی دارد اما از این معلومات هدفی برای زندگی اش مشخص نکرده است. در زندگی هدف او در « اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ» نیست.
مهمترین مشکل بشر امروز سردرگمی در هدف
مشکلی که الان در دنیا بشر گریبان گیر است، این است که بشر ابزار را خوب تهیه می کند، وسایل را خوب تهیه می کند، ولی سردرگم هدف است. فرضاً خودروی آخرین مدل را دارد و در یک جاده و مسیر خوب و هموار هم حرکت می کند، اما این راننده نمی داند کجا می خواهد برود و هدفی ندارد!
و بشر این قدر در این نقطه بی هدف بودن سردرگم است که فلاسفه اروپا امریکا و حتی فلاسفه شرق در این باره درمانده اند و نتوانستند توجیه کنند که چرا باید پایبند ارزش ها باشیم؟ چرا باید دنبال عدالت و حقوق بشر باشیم؟ اصلا چه فرق می کند. اگر علم است اما آنها به این نکته نرسیدند و متاسفانه به عقل هم عقیده ندارند و نمی دانند عقل چیست؟
از طرفی وجدان و فطرت آنها و از طرفی خود مردم می گویند: چرا نباید عدالت باشد و این بمب های اتم برای چیست؟ و از طرف دیگر وقتی به شیوه بحث و روش استفاده از معلومات، مراجعه می کنند به نتیجه می رسند!
تاکید قرآن به هدفدار و هدفمند بودن بشر
یا می خواهند مثلا پول زیادی کسب کند، یا اینکه می گویند می خواهیم کشورمان بهتر شود، خوب حالا سوال می شود برای چه هدفی و چرا؟ این نکته را قرآن بیان می کند و به ما هدف می گوید که شما باید هدفدار و هدفمند باشید.
خداوند در آیه 23 سوره انسان بیان می فرماید: « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا»؛ دراین آیه رابطه با قرآن بیان شده است و سوالی که برای ما مطرح می شود این است که ما چگونه با قرآن انس بگیریم؟ و چگونه از قرآن استفاده کنیم؟ این قرآن چه در سطح جهان و چه در سطح سیاستمداران، اقتصاد دانان و هر سطحی باید چگونه تجلی کند و مورد استفاده قرار گیرد؟ ما از قرآن خوب حرف می زنیم و قرآن را می خوانیم، اما نمی دانیم باید چکار کنیم؟
تاکید قرآن به تدبر در قرآن و پاک کردن دلها برای فهم آن
خداوند در سوره محمد(ص) می فرماید: « أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا »؛ در این آیه قرآن می فرماید مردم چرا تدبر در قرآن نمی کنند؟ دلیل آن چیست؟ بعد خود قرآن در ادامه پاسخ می دهد: « أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا »؛چون دل های این ها قفل دارد، بسته است و مهر و موم شده است.
گام نخست به سوی قرآن این است که دلهای خود را پاک کرده و جلا دهیم. دل مثل یک آینه می ماند، اما آینه ای که کثیف شده باشد و آلودگی در آن این قدر زیاد است که هر چه را جلوی آن بگذارید، نمی توانید چیزی ببینید و چیزی نشان نمی دهد.
حالا این قفل و زنجیرهای دل ما چیست؟ این قفل و زنجیرها چند نوع است که یکی این است که خود ما نمی خواهیم از قرآن استفاده کنیم. یعنی ما پای درس و آیه های قرآن می نشینیم، اما برای ما سخت است که بدانیم قرآن چه می گوید! چون می ترسیم که اگر دقت کنیم نکند قرآن یک مسئولیتی را قرآن برای ما ایجاد کند و ما باید آن را تحمل کنیم.
توصیه به تدبر روزانه پنج دقیقه در یک آیه
انسان ممکن است یک کتاب رُمان 300 یا 400 صفحه را اول شب شروع کند و آخر شب هم تمام کند! اما اگر بخواهد یک سوره از قرآن را در آن تدبر کند برای او مشکل است! پارسال عرض کردم که شما در هر روز 5 دقیقه در یک آیه تدبر کنید. نمی دانم کسانی که سخنان ما را شنیدند، چقدر عمل کردند؟ و به چه نتیجه ای رسیدند؟ در فوتبال می نشینید حتی یک ساعت و نیم و روی تیم های فوتبال تفکر می کنید، اما اگر بخواهید 5 دقیقه در یک آیه قرآن تدبر کنید برای شما سخت است و این کار قهرمان می خواهد که در قرآن تدبر کند. چون دل من دنبال این تدبر در قرآن نیست! گاهی یک آیه قرآن یک تحول عظیم در انسان ایجاد می کند و از این رو به آن رو می شود.
قفل دوم اینکه ما می خواهیم به سمت قرآن برویم و قرآن هم یک رود پاک و تمیزی است. حالا من سمت این رود و قرآن می روم، اما یک مقدار آب آلوده هم با خود می برم و وقتی لب این رود پاک و تمیز هستم، از آب آلوده خودم می خورم! مثلا یک کسی در یک چلوکبابی بسیار خوب هست و کباب هم برای او آورده اند، اما او یک دفعه ساندویچی که در کیفش داشته را بر می دارد و می خورد.
اشتباه ما در اینجا این است که ما می خواهیم ذهنیت هایی که در ذهن خود داریم را بر قرآن تطبیق بدهیم و نمی خواهیم از قرآن چیزی برداشت کنیم! غالب کسانی که منحرف شدند به این دلیل بوده است، این افراد با رجوع به قرآن به جای اینکه از قرآن استفاده کننند، در قرآن می گردند و یک آیه متشابه را پیدا می کنند و سعی دارند که از این آیه متشابه برای تایید تئوری های ذهنی خود استفاده کنند. قرآن هم می فرماید:« فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ».
مشکل بشر این است که او نمی رود ببینید قرآن چه می گوید! بلکه او می رود در قرآن چیزی را پیدا کند که حرف خود را به آن آیه مطرح کند. در روایات داریم که این افراد قرآن می خوانند، اما قرآن آنها را لعنت می کند!
لزوم فهمیدن و درک آیات
در سوره ای دیگر از قرآن مجید خداوند در سوره مومنون می فرماید: «أَفَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُمْ مَا لَمْ يَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِينَ»؛ از این آیه هدف دوم استفاده از قرآن مشخص شده است.
تدبر یعنی تأمل، کلمه از دبر یعنی آخر گرفته شده است، که آخرش چه هست و منتهی الیه این کجاست؟ برخی کسانی که قرآن را می خوانند، در گذشته دین دیگری داشتند، و مسائل اساسی که در قرآن هست، همان حرفهایی است که در دین گذشته آنها بوده و هنوز خمیرمایه وحی در دین آنها است، حالا چطور آن حرف ها را از دین خودشان گرفتند ولی الان از قرآن قبول نمی کنند! وقتی قرآن می خوانید باید خلاصه این آیات را درک کنید و بفهمید که قرآن نتیجتا چه می خواهد بگوید.
قرآن در سوره ای دیگر می فرماید: « كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ»؛در اینجا خدا می فرماید این قرآن مبارک است، یعنی برکت دارد. منظور از این مبارکی و برکت قرآن این است که اگر شما یک آیه را 70 سال بخوانید و با این که تکراری است اما اگر در همین آیه تکراری دقت کنید می بینید درهر دفعه که این آیه را می خوانید، یک علم جدید کسب می کنید. ومعنی دیگر مبارک این است که این آیه قرآن به شما یک اصل و اصولی را بیان می کند، که شما با این اصل و اصول، بقیه علوم را هم از همین آیه کسب می کنید.
خدا می فرماید: « لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ»؛ در اینجا قرآن دو هدف را بیان می کند. ابتدا علم ما را زیاد می کند، اینکه در قرآن حکایات پیامبران و امت ها را بیان کرده باعث می شود که علم ما زیاد شود. و هدف دوم نیز در این آیه تذکر پیدا کردن بشر است. علمی که فقط در دهان است و به دل ننشسته به درد نمی خورد، بنابراین علم و تذکر در کنار هم آمده است.
.......................
پایان پیام / 184