به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ دیدارهای دیپلماتیک، به‌ویژه در منطقه غرب آسیا، نشان‌دهنده تلاش‌ها برای تقویت روابط دوجانبه و رسیدگی به مسائل پیچیده منطقه‌ای است. در همین راستا، سفر روز یکشنبه «هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه به عراق یکی از مهم‌ترین گام‌ها در ایجاد توازن در روابط دوجانبه و حل چالش‌های منطقه‌ای محسوب می‌شود.
سفر وزیر خارجه ترکیه به عراق در شرایطی انجام شد که این کشور با مسائل داخلی و منطقه‌ای بسیار پیچیده‌ای مواجه است. موضوع حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) همواره در صدر نگرانی‌های آنکارا در تمامی مذاکرات قرار دارد. در حالی که اولیت بغداد، مسئله آب است.
در همین راستا، «هشام علوی» معاون وزیر خارجه عراق اعلام کرد که سفر فیدان به بغداد در چارچوب پیگیری مسائل اولویت‌دار دوجانبه و فعال‌سازی تفاهم‌نامه‌ها، به‌ویژه در حوزه‌های امنیتی، آب، اقتصاد، مسیر توسعه، انرژی و ازسرگیری صادرات نفت انجام شده است.
تمرکز بر مسائل امنیتی: از پ.ک.ک تا داعش
یکی از محورهای مذاکرات ترکی-عراقی، همکاری‌های امنیتی است. ترکیه در تلاش است برای انجام عملیات نظامی علیه نیروهای پ.ک.ک در شمال عراق حمایت بغداد را جلب کند. در این راستا، فیدان در دیدار با مقامات عراقی بر تمایل آنکارا برای گسترش همکاری‌های امنیتی به‌منظور تضعیف توانایی‌های پ.ک.ک تأکید کرد.
ترکیه معتقد است که توافق امنیتی میان دو کشور که اوایل سال جاری امضا شد، به نیروهای این کشور اجازه می‌دهد برای تعقیب عناصر پ.ک.ک وارد خاک عراق شوند. آنکارا همچنین برخی گروه‌های عراقی، از جمله شاخه‌هایی از نیروهای حشد شعبی، را به همکاری با پ.ک.ک در حمله به پایگاه‌های نظامی خود در شمال عراق متهم می‌کند. با این حال، دولت عراق این ادعا را نپذیرفته است و حضور نیروهای ترکیه در این مناطق را اشغالگری می‌داند، چرا که بغداد پ.ک.ک را گروهی تروریستی ندانسته، بلکه آن را یک «سازمان ممنوعه» اعلام کرده است. در چنین شرایطی، آنکارا در تلاش است با متقاعد کردن بغداد برای تروریستی اعلام کردن پ.ک.ک، مشروعیت بین‌المللی برای حضور نظامی خود در شمال عراق و پایگاه‌های متعددش در این مناطق را به دست آورد.
علاوه بر سفر به بغداد، هاکان فیدان به اربیل نیز سفر کرد و با مقامات اقلیم کردستان دیدار داشت. در این دیدارها علاوه بر مسائل امنیتی، موضوعات اقتصادی نیز مورد بحث قرار گرفت. هفته گذشته «مسعود بارزانی» میزبان «مظلوم عبدی» فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) بود تا میان رهبران جدید دمشق و کردهای سوریه میانجی‌گری کند. به نظر می‌رسد که ترکیه در شرایطی که با مخالفت غرب برای حمله به کردهای مستقر در نزدیکی فرات روبه‌رو است، از این میانجی‌گری برای تحت فشار قرار دادن پ.ک.ک جهت خروج از سوریه استفاده کند. در داخل پ.ک.ک نیز تحرکات ضعیفی در این زمینه دیده می‌شود؛ چنان‌که در اواخر دسامبر ۲۰۲۴، «عبدالله اوجالان» رهبر معنوی پ.ک.ک که از اوایل دهه ۱۹۹۰ در زندان ترکیه به سر می‌برد، پیشنهاد «دولت باغچلی» رهبر حزب ملی‌گرای ترکیه برای آغاز مذاکرات با آنکارا و خلع سلاح پ.ک.ک را پذیرفت، اما این پیشنهاد با مخالفت «جمیل بایک» فرمانده نظامی این گروه در کوه‌های قندیل مواجه شد.
از زاویه‌ای دیگر، سفر وزیر خارجه ترکیه بخشی از رقابت منطقه‌ای برای افزایش نفوذ محسوب می‌شود. ترکیه با حمایت از مشروعیت بین‌المللی نظام جدید سوریه و مشارکت فعال‌تر دمشق در تحولات منطقه‌ای، به دنبال تقویت جایگاه خود در برابر رقبای منطقه‌ای است؛ چرا که پس از سقوط بشار اسد، سوریه جدید به عنوان پایگاهی برای نفوذ و جولان ترکیه محسوب می‌شود. در همین حال، عراق نیز نسبت به پیامدهای احتمالی تحولات در سوریه و تأثیر آن بر امنیت و ثبات داخلی خود نگرانی‌هایی دارد. از این رو، این سفر حامل پیامی اطمینان‌بخش برای رفع نگرانی‌ها و تردیدهای بغداد بود. گفته می‌شود مقامات ترکیه با پیشنهاد تشکیل یک ائتلاف امنیتی متشکل از عراق، ترکیه، سوریه و قطر به بغداد رفته بودند.
مذاکره ترکی-عراقی در مورد مسائل اقتصادیا/ قتصاد: از نفت و گاز تا پروژه راهبردی «مسیر توسعه»
روابط اقتصادی یکی از محورهای کلیدی هاکان فیدان به عراق بود. عراق و ترکیه در تلاشند که تا پایان سال ۲۰۲۴ حجم تجارت دوجانبه را به حدود ۲۰ میلیارد دلار افزایش دهند و همکاری‌های اقتصادی خود را بیش از پیش گسترش دهند.
یکی از پروژه‌های مهم در این زمینه، طرح «مسیر توسعه» است که هدف آن ایجاد یک مسیر کوتاه زمینی و ریلی بین کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپا از طریق عراق و ترکیه است. این پروژه شامل احداث یک کریدور زمینی و ریلی ۱۲۰۰ کیلومتری از بصره تا مرز ترکیه می‌شود. در جریان این سفر، فیدان بر تعهد کشورش به ادامه حمایت از این پروژه تأکید کرد.
ترکیه همچنین بر بازسازی موصل و گسترش حضور شرکت‌های ترک در این پروژه‌ها تأکید دارد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در ۲۲ آوریل سال گذشته میلادی به بغداد سفر کرد. در پی این سفر، در نوامبر گذشته، با سفر محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق به آنکارا، توافق‌نامه «چارچوب شراکت راهبردی» میان دو کشور به امضا رسید که زمینه را برای همکاری اقتصادی جامع فراهم می‌کند.
نفت در برابر آب؛ چالش بزرگ بغداد در برابر آنکارا
عراق با وجود برخورداری از ذخایر عظیم نفت، با بحران آب مواجه است. به‌ویژه در سال‌های اخیر که سیاست‌های ترکیه در احداث بی‌رویه سد بر رودهای فرات و دجله، این کشور را به متهم اصلی بحران آبی بغداد تبدیل کرده است. این سیاست، عراق را تحت فشارهای آنکارا قرار داده است.
در مارس ۲۰۲۳، دیوان بین‌المللی تجارت در پرونده شکایت عراق علیه ترکیه، به نفع بغداد رأی داد و این کشور را به پرداخت ۱.۵ میلیارد دلار جریمه محکوم کرد. این جریمه به دلیل فروش غیرقانونی ۴۵۰ هزار بشکه نفت در روز از منطقه کردستان عراق بدون اجازه دولت مرکزی بغداد تعیین شد. اخیراً هیأتی به ریاست «حیان عبدالغنی السواد»، معاون نخست‌وزیر عراق در امور انرژی و وزیر نفت، برای بررسی مسائل انرژی به ترکیه سفر کرد. پیش‌تر، در آوریل ۲۰۲۴، دو کشور یک توافق‌نامه ۱۰ ساله آبی را برای حل اختلافات مربوط به منابع آبی امضا کرده بودند.
این تحولات نشان‌دهنده تلاش مستمر دو کشور برای حل مسائل مربوط به منابع طبیعی و تقویت همکاری‌های اقتصادی است. با این حال، در حوزه‌های امنیتی و منطقه‌ای، چشم‌انداز حل ریشه‌ای اختلافات همچنان نامشخص به نظر می‌رسد.
**************
پایان پیام/ 345
