به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهلبیت(ع) ابنا - حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، به بررسی اهانت به اهلبیت (ع) و ریشه ها و شخصیت شناسی افراد توهین کننده، پرداخته اند.
اهانت به بزرگان دین؛ ریشه‌ها، انگیزه‌ها و شخصیت سخیف توهین‌کنندگان
محمد حسین امین/نویسنده و پژوهشگر دینی
خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا - اهانت به بزرگان دین، در طول تاریخ همواره واکنش‌های تند و گاه خشونت‌آمیز به همراه داشته است. این رفتار که از سوی برخی افراد با انگیزه‌های سیاسی، فرهنگی یا اعتقادی صورت می‌گیرد، ریشه در ضعف‌های فکری و شخصیتی توهین‌کنندگان دارد. در جوامع مذهبی، بزرگان دین به عنوان الگوهای اخلاقی و معنوی شناخته می‌شوند و اهانت به آنان، اهانت به ارزش‌های بنیادین آن جامعه محسوب می‌شود. در این نوشتار، با نگاهی مستند به نمونه‌های تاریخی و معاصر، به انگیزه‌های اهانت‌کنندگان و ویژگی‌های شخصیتی آنان خواهیم پرداخت.
۱. جایگاه بزرگان دین در ادیان مختلف
۱-۱. اسلام و شخصیت‌های مقدس
در دین اسلام، احترام به پیامبر اکرم (ص) و اهلبیت (ع) از اصول بنیادی اعتقادی محسوب می‌شود. آیات قرآن به صراحت بر لزوم تکریم پیامبر (ص) تأکید دارد:
«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ ۚ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا» (احزاب: ۵۶)¹.
اهانت به پیامبر (ص) و اهلبیت (ع) نه‌تنها از دیدگاه شرعی محکوم است، بلکه در طول تاریخ واکنش‌های شدیدی از سوی مسلمانان به دنبال داشته است. نمونه بارز آن، ماجرای انتشار کاریکاتورهای موهن نسبت به پیامبر اسلام (ص) در نشریات غربی بود که موجی از اعتراضات جهانی را برانگیخت².
۱-۲. احترام به بزرگان دین در مسیحیت و یهودیت
در مسیحیت، شخصیت حضرت عیسی (ع) و حضرت مریم (س) از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. اهانت به این شخصیت‌ها در جوامع مسیحی به عنوان توهین به مقدسات تلقی می‌شود. در یهودیت نیز شخصیت‌هایی همچون حضرت موسی (ع) و داوود (ع) مورد تکریم‌اند. توهین به این بزرگان معمولاً با واکنش‌های اجتماعی و حتی قانونی همراه است³.
۲. انگیزه‌های اهانت به بزرگان دین
۲-۱. انگیزه‌های سیاسی
بسیاری از اهانت‌ها به بزرگان دین با هدف تضعیف جایگاه دینی و مشروعیت معنوی رهبران دینی صورت می‌گیرد. در دوران خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس، تخریب چهره اهلبیت (ع) به عنوان ابزاری برای حفظ قدرت سیاسی به کار گرفته می‌شد⁴.
۲-۲. انگیزه‌های فرهنگی و اجتماعی
برخی از اهانت‌ها ناشی از عدم آگاهی فرهنگی و ضعف در شناخت آموزه‌های دینی است. در جوامع غربی، فقدان درک صحیح از جایگاه پیامبر (ص) و اهلبیت (ع) باعث شده است که افراد ناآگاه به راحتی به مقدسات اسلامی اهانت کنند⁵.
۲-۳. انگیزه‌های روان‌شناختی
مطالعات روان‌شناختی نشان می‌دهد که رفتارهای توهین‌آمیز اغلب ریشه در عقده‌های شخصیتی، حسادت و کمبودهای اخلاقی دارد. افراد توهین‌کننده معمولاً دچار خودکم‌بینی، احساس حقارت و نیاز به جلب توجه هستند⁶.
۳. ویژگی‌های شخصیتی توهین‌کنندگان به بزرگان دین
اصولا افرادی که درگیر ناهنجاری های اجتماعی نظیر توهین و فحاشی می شوند، پیشنیه شخصیتی ملتهب و آسیب دیده دارند و از لحاظ فرهنگی و اجتماعی، درگیر حفره های عمیق تربیتی اند. به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می کنیم:
۳-۱. فقدان ثبات اخلاقی و معنوی
افراد توهین‌کننده معمولاً از چارچوب‌های اخلاقی و معنوی محکمی برخوردار نیستند. این افراد به دلیل ضعف در تربیت دینی، به راحتی به مقدسات توهین می‌کنند⁷.
۳-۲. شخصیت‌های ناپایدار و متزلزل
تحقیقات روان‌شناختی نشان داده است که بسیاری از توهین‌کنندگان، شخصیت‌های ناپایدار و دچار مشکلات رفتاری هستند. این افراد معمولاً با مشکلات خانوادگی، اختلالات روانی و ناهنجاری‌های اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند⁸.
۳-۳. عقده‌های درونی و احساس حقارت
افرادی که به بزرگان دین اهانت می‌کنند، اغلب در زندگی شخصی با مشکلات عمیق روانی و اجتماعی روبه‌رو هستند. اهانت به مقدسات برای این افراد راهی برای تخلیه خشم و عقده‌های درونی است⁹.
۴. پیامدهای اهانت به بزرگان دین
۴-۱. واکنش‌های اجتماعی و دینی
اهانت به بزرگان دین معمولاً با واکنش شدید از سوی مؤمنان همراه است. نمونه آن، واکنش مسلمانان به اهانت به پیامبر (ص) در سال‌های اخیر بوده است¹⁰.
۴-۲. آثار حقوقی و قانونی
در بسیاری از کشورها، اهانت به مقدسات جرم تلقی می‌شود. در جوامع اسلامی، مجازات شرعی برای این جرم در نظر گرفته شده است¹¹.
۴-۳. پیامدهای فرهنگی و اخلاقی
اهانت به بزرگان دین موجب تضعیف بنیان‌های اخلاقی جامعه و گسترش فضای بی‌اعتمادی می‌شود. این رفتارها به مرور باعث فروپاشی ارزش‌های فرهنگی و دینی خواهد شد¹².
اهانت به بزرگان دین، پدیده‌ای ریشه‌دار با انگیزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و روان‌شناختی است. شخصیت افرادی که به مقدسات دینی توهین می‌کنند، معمولاً با ضعف‌های اخلاقی، کمبودهای روان‌شناختی و عقده‌های درونی همراه است. واکنش جامعه دینی به این اهانت‌ها، نشان‌دهنده جایگاه رفیع بزرگان دین در فرهنگ اسلامی است. مقابله با این پدیده، نیازمند تقویت شناخت دینی، گسترش آموزه‌های اخلاقی و مقابله با جریان‌های معاند فرهنگی است.
پاورقی‌ها
1. قرآن کریم، سوره احزاب، آیه ۵۶
2. «واکنش مسلمانان به انتشار کاریکاتورهای موهن»، خبرگزاری فارس، ۲۰۲۲
3. «مسیحیت و اهانت به مقدسات»، BBC فارسی، ۲۰۲۰
4. ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، جلد ۴، ص ۲۱۵
5. نصر حامد ابوزید، نقد و بررسی اسلام‌هراسی در غرب، ص ۴۵
6. فروم، اریک، روانشناسی توهین و نفرت، ص ۱۱۰
7. همان، ص ۱۱۲
8. میلر، جیمز، شخصیت‌های ناپایدار، ص ۷۳
9. فروید، زیگموند، تحلیل رفتارهای اجتماعی، ص ۸۸
10. «اعتراض مسلمانان به توهین به پیامبر (ص)»، خبرگزاری ایرنا، ۲۰۲۲
11. قانون مجازات اسلامی، ماده ۵۱۳
12. «تأثیر اهانت به مقدسات بر جامعه»، روزنامه کیهان، ۲۰۱۹
نظر شما