خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: ابعاد شخصیتی امام حسن مجتبی(ع) را می‌توان از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار داد. اما گاهی فراموش می‌کنیم که ابعاد تربیتی ائمه اطهار را می‌توان در جای‌جای زندگی فردی و اجتماعی خودمان بگنجانیم. از آنان استفاده کنیم و یه صورت عملی تابع ایشان باشیم.
با نگاهی گذرا به سیره تربیتی امام حسن(ع) در می‌یابیم که مسئله خانواده و تربیت خانوادگی چه‌میزان حائز اهمیت بوده‌است.
در بررسی ایام امامت امام حسن(ع)، درمی‌یابیم که رابطه برادری ایشان با امام حسین(ع) از نکات ویژه‌ای برخوردار است.
در مورد مقام ارجمند آن حجت الهی همین بس که حضرت سیدالشهدا(ع) با آن عظمت و جلالت خویش در مقابل دستورات و اوامر امام حسن(ع) تسلیم محض بود. امام باقر(ع) فرمود: ماکلّم الحسین بین یدی الحسن اعظاماً له؛ امام حسین (ع) به خاطر رعایت عظمت امام حسن(ع) هیچ گاه در مقابل سخن او حرفی نمی‌زد.(۱)
◽️◽️◽️
تربیت، در جامعه نقش حیاتی دارد. می‌تواند رنگ و بوی جامعه را به سمت خیر و صلاح و یا بی‌هویتی پیش‌براند. در شیوه رفتاری امام حسن مجتبی(ع) نمونه‌های بسیاری از این‌گونه مضامین داریم.
در این‌جا به بررسی برخی از آموزه‌های تربیتی و خانوادگی ایشان می‌پردازیم:
◽️ نقش والدین در خوشبختی فرزندان؛
از منظر امام حسن مجتبی(ع) پدر و مادر در شکل‌گیری شخصیت فرزندان اساسی‌ترین نقش را دارند. درباره انتخاب همسر مناسب برای فرزند، آن حضرت به مردی که در مورد خواستگاران دخترش از آن حضرت نظرخواهی می کرد، به نقش پدر آینده و مدیر خانواده اشاره کرده و فرمود: «زوّجها من رجلٍ تقّیٍ فانّه ان احبّها اکرمها و ان ابغضها لم یظلمها؛ برای همسری دخترت مردی با تقوا و مؤمن برگزین، زیرا اگر او دختر تو را دوست بدارد وی را احترام خواهد کرد و اگر خوشایند او نباشد به وی ظلم نمی‌کند.»(۲)
◽️ اهمیت به شخصیت وجودی مادر و میزان اثرگذاری او در تربیت فرزند؛
ایشان هنگامی که با معاویه مناظره می‌کرد به اهمّیت نقش مادر پرداخته و در مورد یکی از علل انحراف معاویه از محور حق و انحطاط اخلاقی وی از نقش مادرش هند یاد کرده است: معاویه! چون مادر تو «هند» است و مادربزرگت «نثیله» می‌باشد و تو در دامن چنین زنان فرومایه و پست پرورش یافته‌ای این گونه اعمال زشت از تو سر می‌زند. در این‌جا علاوه بر معرفی شخصیت معاویه به معرفی الگوی تراز مادران نمونه می‌پردازند؛ سعادت ما اهل‌بیت پیامبر(ص) در اثر تربیت در دامن مادرانی پاک و پارسا همچون خدیجه و فاطمه می‌باشد.(۳)
◽️ تشویق و تفقد از کارگزاران خانه
از موفق‌ترین شیوه‌های تربیتی تشویق و ترغیب افراد است. این شیوه علاوه بر این‌که محرکی بسیار قوی در تغییر رفتار به سوی اهداف مطلوب تربیتی است در شکوفا سازی و استعدادهای درخشان و نهفته انسانی نقش فوق‌العاده‌ای دارد.
در این منظومه فکری، کنیزِخانه نیز می‌تواند مورد تفقد قرار بگیرد. انس‌بن‌مالک می‌گوید: یکی از کنیزان امام حسن(ع) شاخه گلی را به آن حضرت هدیه نمود، امام حسن(ع) آن شاخه گل را با کمال میل پذیرفته و به او فرمود: تو را در راه خدا آزاد کردم. انس به ایشان اعتراض می‌کند که در مقابل اهداء یک شاخه گل کنیز آزاد نمی‌کنند. امام فرمود: خداوند در قرآن به ما چنین یاد داده‌است: «اذا حیّیتم بتحیّةٍ فحیّوا باحسن منها؛ هرگاه کسی به شما تحیت گوید پاسخ آن‌را بهتر از آن بدهید» سپس فرمود: پاسخ بهتر همان آزاد کردن اوست.»(۴)
◽️ گذشت و بزرگواری برای ساکنان خانه
یکی از غلامان خدمتگزار حضرت امام حسن(ع) مرتکب جنایتی شد که سزاوار کیفر بود. حضرت دستور داد تا وی را تنبیه نمایند. غلام خطاکار در آن لحظه پیش‌دستی کرد و خطاب به امام(ع) این آیه را قرائت نمود: و العافین عن النّاس؛ انسان‌های وارسته از خطای گنه‌کاران عفو می‌کنند. حضرت فرمود: بخشیدم. غلام ادامه داد: واللّه یحبّ المحسنین؛ خداوند نیکوکاران را دوست دارد. امام فرمود: تو را در راه خدا آزاد کردم.(۵)
◽️ حفظ نشاط خانوادگی
امام مجتبی(ع) یکی از ویژگی‌های مؤمنین را پرنشاط بودن آنان می‌داند و می‌فرماید: از ویژگی‌های انسان‌های با ایمان، شادی و نشاط داشتن در مسیر هدایت و خودداری از شهوات است.(۶)
◽️ تاکید بر اثر تربیتی دوست برای فرزندان
امام حسن(ع) به فرزندشان درباره نقش دوست در مسیر حرکت انسان می‌گویند: فرزندم! با هیچ کس دوستی مکن مگر این‌که از رفت و آمد وی آگاه گردی، هنگامی که دقیقاً بررسی و تحقیق نمودی و معاشرت و دوستی با او را برگزیدی، آن‌گاه با او بر اساس گذشت و چشم‌پوشی از لغزش‌ها و یاری کردن در سختی‌ها همراه باش.(۷)
به قلم و تحریر: فاطمه میری‌طایفه‌فرد / نویسنده و پژوهشگر علوم اسلامی
◽️◽️◽️
منابع:
۱. المناقب، ج ۳، ص ۴۰۱.
۲.مکارم الاخلاق، ص ۲۳۳.
۳.احتجاج طبرسی، ج ۱، ص ۲۸۲.
۴.جلوه هائی از نور قرآن، ص ۲۷.
۵.بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۳۴۲.
۶.اعلام الدین، ص ۱۳۷.
۷.تحف العقول، ص ۲۳۳.
نظر شما