به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نامه چهارم نهج‌البلاغه، نامه‌ای برای سرداران لشکر حضرت در بصره، قبل از نبرد جمل است. اگر چه نامی از مخاطب این نامه در نهج‌البلاغه نیامده است، اما تقریبا همه شارحان نهج‌البلاغه، مخاطب این نامه را «عثمان بن حنیف»، فرماندار بصره می‌دانند که فرماندهی لشکر این منطقه را نیز بر عهده داشته است. به نظر می‌رسد این متن، بخشی از نامه حضرت به عثمان بن حنیف باشد که براساس روال علمی سید رضی، گزیده‌ای از آن در این کتاب آمده است:
و من کتاب له علیه‌السلام إلی بعض أمراء جَیشه: «فَإِنْ عَادُوا إِلَی ظِلِّ الطَّاعَةِ فَذَاکَ الَّذِی نُحِبُّ؛ وَ إِنْ تَوَافَتِ الْأُمُورُ بِالْقَوْمِ إِلَی الشِّقَاقِ وَ الْعِصْیَانِ، فَانْهَدْ بِمَنْ أَطَاعَکَ إِلَی مَنْ عَصَاکَ، وَ اسْتَغْنِ بِمَنِ انْقَادَ مَعَکَ عَمَّنْ تَقَاعَسَ عَنْکَ؛ فَإِنَّ الْمُتَکَارِهَ مَغِیبُهُ خَیْرٌ مِنْ مَشْهَدِهِ وَ قُعُودُهُ أَغْنَی مِنْ نُهُوضِه. نامه‌ای از آن حضرت(ع) به یکی از فرماندهان سپاهش: اگر در سایه فرمانبرداری باز آیند، این چیزی است که ما خواستار آنیم و اگر حوادث و پیشامدها، آنان را به جدایی و نافرمانی کشانید، باید به یاری کسانی که از تو فرمان می‌برند، به خلاف آنکه فرمانت نمی‌برند، برخیزی. و به پایمردی آنکه مطیع توست از آنکه به یاریت برنمی‌خیزد، بی‌نیاز باشی. زیرا، آنکه به اکراه همراه تو به نبرد می‌آید، غیبت او بهتر از حضور اوست و در خانه نشستنش، بهتر است از به یاری برخاستنش».
نخستین شکنجه مسلمانان توسط مسلمانان!
وقایعی که در بصره اتفاق افتاد و منجر به نامه عثمان بن حنیف به امام علی(ع) شد، در کتاب «الجَمَل و النصره لسید العترة» تالیف شیخ مفید آمده است که این کتاب با عنوان «نبرد جمل» توسط مرحوم دکتر مهدوی دامغانی ترجمه و منتشر شده است. نسخه اینترنتی این کتاب نیز در کتابخانه اینترنتی قائمیه به صورت رایگان در دسترس علاقمندان است.
در نهایت نیز عثمان بن حنیف و گروهی از یاران او توسط شورشیان بصره، به شهادت رسیدند. برخی از منابع تاریخی، تعداد شهدای این حادثه را ۴۰۰ نفر اعلام کرده‌اند که باید آن را اولین قتل عام مسلمین توسط مسلمانان منحرف در تاریخ اسلام دانست.
امام علی(ع) در خطبه ۱۷۲ با اشاره به جنایت‌های این گروه در بصره می‌فرمایند: «فَقَتَلُوا طَائِفَةً صَبْراً وَ طَائِفَةً غَدْراً، گروهی را با قتل صبر - شکنجه بسیار شدید و در حالت زجرکش - و گروهی را با نیرنگ کشتند.» این شهدا، در تاریخ اسلام، اولین مسلمانانی بودند که با شکنجه توسط مسلمانی دیگر به شهادت رسیدند.
اهمیت این فاجعه به میزانی بود که امام در ادامه سوگند خورده و می‌فرمایند: «فَوَاللَّهِ لَوْ لَمْ یُصِیبُوا مِنَ الْمُسْلِمِینَ إِلَّا رَجُلًا وَاحِداً مُعْتَمِدِینَ لِقَتْلِهِ بِلَا جُرْمٍ جَرَّهُ، لَحَلَّ لِی قَتْلُ ذَلِکَ الْجَیْشِ کُلِّهِ، به خدا قسم، حتی اگر یک تن از مسلمانان را به عمد و بی هیچ جرمی کشته بودند، کشتار همه آن لشکر بر من روا بود.»
تاوان سکوت!
اگر چه نامه پنجم و خطبه ۱۷۲ حاوی نکات مختلفی است، اما اگر بخواهیم به یک نکته آن اشاره کنیم می‌توان گفت که حضرت، علت جایز بودن کشتار همه لشکر جمل در مقابل قتل حتی یک مسلمان را اینگونه بیان می‌کند: «إِذْ حَضَرُوهُ فَلَمْ یُنْکِرُوا وَ لَمْ یَدْفَعُوا عَنْهُ بِلِسَانٍ وَ لَا بِیَدٍ، زیرا همه آنان در کشتن آن مرد حاضر بوده‌اند و کشتن او را منکر نشمرده‌اند و به دست و زبان یاریش نکرده‌اند.»
به عبارت دیگر، حضرت دلیل جایز بودن قتل «تمامی لشکر» در مقابل «شهادت یک مظلوم» را سکوت آن‌ها در مقابل این جنایت با زبان یا دست بیان کرده‌اند.
حال باید گفت اگر حضرت شاهد جنایت‌های امروز در غزه و سکوت مسلمانان در مقابل آن بود، چه می‌فرمودند؟!
منابع:
کتاب: روات و محدثین نهج البلاغه، مرحوم محمد دشتی
کتاب: پیام امام، شرح نهج البلاغه آیت الله مکارم شیرازی
کتاب: نبرد جمل تالیف : شیخ مفید، ترجمه مهدوی دامغانی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
.......................
پایان پیام
نظر شما